Türk Hukukunda Gemi Rehni
Giriş
Taşıdığı ekonomik değer nedeniyle gemiler, teminata konu edilmek için oldukça elverişlidir. Özellikle gemi inşa ve satımlarında, gerekli finansmanın sağlanması amacıyla kredi alacağının teminatı olarak geminin rehnedilmesi gündeme gelir. Türk hukukunda, taşınır ve taşınmaz eşyaların rehnine ilişkin genel düzenlemeler Türk Medeni Kanunu’nda (“TMK”) yer almakla birlikte, geminin niteliği de dikkate alınarak, rehnine ilişkin özel düzenlemelere Türk Ticaret Kanunu’nda yer verilir. Bu makalede, gemi rehnine ilişkin TTK’da yer alan düzenlenmeler incelenir.
Teslimsiz Taşınır Rehni Olarak Gemi İpoteği
TTK m. 936 uyarınca, sicile kayıtlı olup olmadıklarına bakılmaksızın, tüm gemiler taşınır niteliğindedir. Bu kapsamda, TTK’da özel hüküm bulunmayan hallerde, bütün gemilere, bayrağı ve sicili ne olursa olsun, taşınır eşyaya ait hükümler uygulanır[1].
Bununla birlikte, kanun koyucu bazı istisnai hallerde taşınmazlara ilişkin hükümlerin gemilere de uygulanmasını öngörmüştür. TTK m. 937’de, TTK’da İcra ve İflas Kanunu’nun (“İİK”) taşınmazlara ilişkin hükümlerine tabi olacağı açıkça belirtilen hallerde ilgili hükümlerin gemilere de uygulanacağı belirtilmiştir. Aynı maddede TMK’nın ilgili maddelerine de atıf yapılmıştır.
TMK uyarınca taşınırların rehnine ilişkin temel prensip, taşınırın zilyetliğinin alacaklıya devri olmakla birlikte, TMK m. 940’da teslim şartına ilişkin bir istisna tanınmış, kanun gereği bir sicile tescili zorunlu olan taşınırlar üzerinde zilyetlik devredilmeden rehin kurulabileceği belirtilmiştir. Buna paralel olarak, TTK m. 1014 (1)’de bir alacağı teminat altına almak için gemi ve payı üzerinde ipotek kurulabileceği ve sicile kayıtlı gemilerin sözleşmeye dayalı rehninin sadece gemi ipoteği yolu ile sağlanacağı hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda kanun koyucu sicile kayıtlı gemiler için rehin türlerinden sadece ipoteğe izin vermiştir. Doktrinde sicile kayıtlı gemiler öngörülen gemi ipoteğinin, geminin alacaklıya teslimini gerektirmeyen, tescilli ve teslimsiz taşınır rehni olduğu kabul edilir[2]. Sicile kayıtlı gemi ifadesinden anlaşılması gereken, ilgili mevzuatı uyarınca kurulmuş ve faaliyet gösteren Milli Gemi Sicili, Türk Uluslarası Gemi Sicili ve Yapı Halindeki Gemilere Özgü Sicil’den birinde kayıtlı olan gemidir. TTK yapı halindeki gemiler üzerinde de ipotek tesis edilebilmesine imkân tanımıştır.
Niteliği
TTK m. 1015 kapsamında gemi ipoteği, sicile kayıtlı bir gemi ya da gemi payı üzerinde tesis olunan ve borcun ödenmemesi halinde alacaklıya gemiyi cebri icra yolu ile sattırma ve satış bedeli üzerinden alacağını öncelikle alma yetkisi veren aynî bir hak olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda, alacaklı ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla takip yoluna başvurarak alacağını tahsil edebilir. TTK m. 1014 uyarınca, muaccel olmuş veya ileride doğabilecek veya şarta ya da kıymetli evraka bağlı bir alacak için de ipotek kurulabilir. Geminin tamamı üzerinde ipotek kurulabileceği gibi, TTK m. 1014 (3) uyarınca paylı mülkiyete konu bir geminin payı üzerinde de ipotek tesis edilmesi mümkündür.
Gemi İpoteği Sözleşmesi
TTK m. 1015 uyarınca, gemi ipoteğinin kurulması için geminin maliki ile alacaklının gemi üzerinde ipotek kurulması hususunda anlaşmaları ve ipoteğin gemi siciline tescil edilmesi şarttır. İpoteğin kurulmasına ilişkin sözleşme yazılı şekilde yapılmalı ve imzaların noterce onaylanması gerekir. Alternatif olarak, bu anlaşma gemi sicil müdürlüğünde de yapılabilir. Bu şekillerden birine uygun olarak yapılmayan ipotek sözleşmesi geçersizdir. Her halükarda, ipoteğin tesis edilebilmesi için sicile tescil edilmesi gerekir. Bu nedenle TTK m. 1015’te öngörülen tescil kurucu etkiyi haizdir.
Yabancı ülkede iktisap edilen gemiler üzerinde kurulan ipotekler açısından, TTK m. 1015’te özel bir düzenleme öngörülmüştür. TTK m. 1015 (5) uyarınca, yabancı bir ülkede iktisap edilen ve henüz Türk Gemi Sicili veya Türk Uluslararası Siciline tescil edilmemiş olan gemilerde bayrak şehadetnamesine şerh tescil hükmündedir. Bu kapsamda, ipoteğin bayrak şahadetnamesine şerhi ile ipotek kurulur. Geminin tescilinde ise bu ipotek sicile geçirilecek olup, sicile yapılacak olan tescil açıklayıcı niteliktedir.
Gemi ipoteği sözleşmesinin alacaklısı, teminata esas teşkil eden asıl borç ilişkisindeki alacaklıdır. İpotek borçlusu ise, gemi üzerinde alacaklı lehine ipotek tesis etme borcu altına giren gemi malikidir. Bununla birlikte, geminin malikinin asıl borç ilişkisinin borçlusu olması zorunlu değildir.
İpoteğin Kapsamı
İpoteğin teminat altına aldığı alacakların kapsamına ilişkin olarak, TTK’da TMK hükümlerine atıfta bulunulmuştur. Bu kapsamda, TTK m. 1018 uyarınca, gemi TMK m. 875 ve m. 876’da öngörülen alacaklar için teminat sağlar. İlgili maddeler uyarınca gemi ipoteğinin sağladığı teminat kapsamına anapara, takip giderleri ve gecikme faizi, sözleşme faizi ve sigorta primi dâhil olmak üzere geminin korunması için yapılan zorunlu masraflar girer.
Gemi ipoteği, yine TMK’ya yapılan atıf uyarınca, geminin kendisi ile birlikte, eklentileri ve bütünleyici parçalarını da kapsar.
İpoteğin derecesine ilişkin olarak da, TTK m. 1017 uyarınca TMK’nın taşınmaz rehni hakkındaki hükümleri uygulama alanı bulacaktır. Bu kapsamda, TMK’da öngörülen sabit dereceler sistemi, gemi ipoteği için de geçerlidir.
TTK m. 1016 (4) uyarınca, yabancı para üzerinden gemi ipoteği kurulabilir. Bununla birlikte, aynı derecede birden fazla para türü kullanılarak gemi ipoteği kurulamaz.
İpoteğin Paraya Çevrilmesi
Türk hukukunda taşınır ve taşınmazların cebri icraya konu edilmesi ve alacağın tahsiline ilişkin hususlar İİK’da düzenlenir. Bununla birlikte, geminin niteliği gereği, cebri icrasına ilişkin olarak bazı özel düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle gemilerin cebri icrası, bazı hallerde İİK’ya atıf yapılmak sureti ile, TTK’da ayrıca düzenlenmiştir. Bu kapsamda, TTK m. 1381’de asıl borç ilişkisinde alacağın ödenmemesi halinde, ipotek alacaklısının geminin haczi ve satış işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapabileceği açıkça hüküm altına alınmıştır. Benzer şekilde, takip sonrası yapılacak haciz, paraya çevirme ve cebri satış vb. tüm cebri icra işlemler TTK m. 1382 ile 1397 arasında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Sonuç
Bir alacağı teminat altına almak için bir gemi ve payı üzerinde ipotek kurulabilir. Gemiler, TTK kapsamında taşınır olarak kabul edilmekle birlikte, gemiler üzerinde bir tür taşınmaz rehni olan ipotek kurulmasına imkân tanınmıştır. Bu kapsamda, gemi üzerinde ipotek kurulması, tescili, kapsamı, teminat altına aldığı alacaklar ve borcun ödenmemesi durumunda ipoteğin paraya çevrilmesine ilişkin ayrıntılı düzenlemelere TTK’da yer verilmiştir.
[1] TTK m. 936 gerekçesi.
[2] OĞUZMAN, Kemal / SELİCİ, Özer / OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe, Eşya Hukuku, 19. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, s. 1000.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç piyasası, 2000’li yılları sürekli yükselen, 2010’lu yılları ise yine yüksek ve stabil seyreden satış adetleriyle geride bıraktı. Bu dönemde pazarın büyümesinde, alım gücünün yüksekliği kadar, krediye kolay ulaşım ve ürün çeşitliliği de etkiliydi. Üretimin de benzer şekilde artmasıyla birlikte...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 638 ila TTK m. 640 arasında limited şirketlere özel düzenlenen çıkma ve çıkarılma kurumları ile anonim şirket yapısından farklı olarak limited şirket ortaklarına şirketten çıkma ve şirkete de ortağı çıkarma hakkı tanımaktadır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Aşağıda yetkinin devri başta olmak üzere, anonim şirketlerde temsil yetkisi...
Adi ortaklıklar Türk Hukuku’nda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK” veya “Kanun”) 620 ve 645. maddeleri arasında düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi Kanun’da, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendiği sözleşme olarak tanımlanır...
Birleşme ve devralma süreçleri; şirketlerin benliklerini ve hukuki statülerini en ciddi şekilde etkileyen hukuki süreçlerin başında gelir. Hukuki, vergisel, finansal ve operasyonel incelemelerin yürütülmesinin ardından taraflar işlemin gerçekleştirilmesi konusunda bir mutabakata vardığı takdirde müzakere süreci başlar...
Franchising, pazar erişimini ve marka bilinirliğini dünya çapında genişletmek için kullanılan popüler bir iş modelidir. Tek marka satma koşulu içeren mağaza sözleşmeleri (mono-brand store agreements) şeklindeki dağıtım sözleşmelerine kıyasla daha az yaygın olmasına rağmen franchising, lüks markaların dağıtım...
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (“HGK”) 2019/149 E. 2022/894 K. sayılı 14.06.2022 tarihli kararında tüzel kişilik perdesinin aralanması teorisini, kredi sözleşmesinden kaynaklanan bir uyuşmazlıkta kefil ile borç alan şirket arasındaki ilişki bağlamında değerlendirdi. HGK, tüzel kişilik perdesinin aralanması...
Avrupa Birliği yabancı yatırımcılar için önemli bir yatırım merkezi olmaya devam ediyor. Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı Avrupa Birliği’ne gelen doğrudan yabancı yatırımların izlenmesine ilişkin İkinci Yıllık Rapor’da yer alan verilere göre Avrupa Birliği 2021 yılında 117 Milyar Euro değerinde yabancı doğrudan...
Pay devrinin, bir sermaye şirketinin paylarına ilişkin hukuki işlemler arasında ilk akla gelen, uygulamada da en sık karşılaşılan işlem olduğu söylenebilir. Bununla beraber bir sermaye şirketinin payı, devir dışında işlemlere de konu olabilir. Bunlara ilişkin örnekler, uygulamada en sık görüldüğü ve öğreti tarafından...
Hızla büyüyen ve gelişen e-ticaret sektöründeki oyuncuların davranışlarını düzenlemek amacıyla 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun (E-ticaret Kanunu veya Kanun) kısa süre önce köklü bir değişime uğramıştı. 1 Ocak 2023 itibariyle yürürlüğe giren yeni düzenlemeler ile e-ticaret...
11 Haziran 2021'de Alman Federal Meclisi, yalnızca Alman şirketlerini değil, aynı zamanda bu şirketlerin yabancı ülkelerdeki (Türk kuruluşları dahil) tedarikçilerini de etkileyen Alman Tedarik Zinciri Uyum Yasası’nı (Lieferkettensorgfaltsgesetz) ("Yasa") onayladı. 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren...
İsviçre Federal Konseyi, 21 Aralık 2007 tarihinde şirketler hukukuna ilişkin değişiklikleri de içeren İsviçre Borçlar Kanunu revizyon taslağını onayladı. Federal Konsey 28 Kasım 2014 tarihinde taslak revizyonu görüşe açtı. Kapsamlı tartışmalar ve uzun bir yasalaşma sürecinin ardından, İsviçre Borçlar Kanunu'nda...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun beşinci kitabı olan deniz ticaretine ilişkin hükümler altında dördüncü kısmı altında deniz ticareti sözleşmeleri düzenlenir. Bu bölümde düzenlenen sözleşme tipleri içerisinde uluslararası deniz taşımacılığı pratiğinde en sık kullanılan, üçüncü bölümde m.1138 vd. maddelerinde...
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”) ile geniş şekilde düzenlemeye gidilen en önemli konulardan biri de örtülü kazanç aktarımı yasağıdır. Mülga 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 15nci maddesinden daha geniş bir düzenleme getiren SerPK madde 21 ile düzenleyici kamu otoritesi olan...
Gelişmekte olan ticari faaliyetler ve özellikle inşaat, enerji ve madencilik alanlarında yapılmakta olan geniş çaplı yatırımlar neticesinde şirketler, güçlerini birleştirerek bu yatırımlara iştirak etmek ve gerek uzmanlıklarını, gerekse finansman imkânlarını birlikte kullanarak daha güçlü bir şekilde projelerde yer almak...
Türk Ticaret Kanunu (“TTK veya Kanun”) 159’uncu ve devam maddelerinde bölünme hükümlerine yer vererek, şirketlere farklı yapılanma modellerini uygulama ve yeni hukuki oluşumları hayata geçirme imkanı tanımaktadır. Şirketler bölünme yöntemini kullanarak belirli bir malvarlığı unsurunu veya unsurlarını...
FIDIC (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Counseils) kısaltılmış adıyla anılan Müşavir ve Mühendisler Uluslararası Federasyonu, 1913 yılında kurulmuş bir meslek örgütüdür. Üyeleri çeşitli ülkelerden usulüne uygun olarak seçilmiş müşavir-mühendis birlikleri olup Örgüt’e üyelik her ülkeden tek bir meslek birliği...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Anılan kuralların amacı, milletlerarası ticareti güvenli bir şekilde kolaylaştırmak ve hızlandırmaktadır...
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 31 Ekim 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe giren Limanlar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) her bir liman için ayrı ayrı çıkarılmakta olan tüzük, yönetmelik ve talimatları tek bir Yönetmelikte bütünleştirmektedir. Bu yönde...
Kural olarak sözleşmeden doğan hak ve borçlar sadece sözleşmenin tarafı olan alacaklı ve borçlu arasında hukukî sonuç doğurur. Bu prensip hukukumuzda “sözleşmelerin nispiliği” olarak adlandırılır. Genel olarak, sözleşmenin tarafları dışındaki üçüncü kişiye bir edimin yerine getirilmesinin üstlenildiği...
Dijitalleşen dünyada büyüyen ve gelişen e-ticaretin kuralları değişiyor. Önceleri dijital pazarın odak noktası olarak gösterilen e-ticaret, çok geçmeden dijital ekonominin itici gücü olarak ifade edilmeye başladı. Ancak e-ticaretin büyüme hızı ve kısa süre içinde geçirdiği dönüşüm dikkate alındığında...
Bir şirketin feshi, tescil ile kazanılan tüzel kişiliğin ortadan kalkmasına yol açarak, şirketin sona erme sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkan infisahın, özellikli bir görünümüdür. Hâkimin inşai hükmüyle bir şirketin feshine ve bunun doğal sonucu olarak sona ermesine yol açan bu özel dava türü...
Kontrol veya yönetimin bir ailenin üyelerine ait olduğu şirketler, aile şirketi olarak kabul edilir. Aile üyeleri, şirket kontrolünü sağlayan payları elinde tutabildiği gibi yönetim yetkisini de elinde bulundurur. Aile şirketleri, aile üyeleri için fırsat, güvence ve gelir demektir...
Türkiye 7 Aralık 1993 tarihli 3939 sayılı Kanun ile Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı için Mukavele Sözleşmesi’ne (“CMR”) katılmayı uygun buldu ve CMR Türkiye’de 31 Ekim 1995 tarihinde yürürlüğe girdi. CMR’nin 1/1 maddesi uyarınca, tarafların tabiiyeti ve ikamet yerinden bağımsız olarak...
Türk hukukunda adi ortaklıklar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 620 ve devamı maddelerinde düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca (nihai olarak kazanç elde etme amacına) ulaşmak üzere...
Anonim şirketlerde örtülü kazanç aktarımı, geniş anlamda şirket malvarlığının ilişkili taraflara aktarılmasını konu alan ve birçok farklı görünümü barındıran bir kavram olarak karşımıza çıkar. Sermaye piyasaları hukukunda kanun seviyesinde ve...
Çoğunlukla start-up yatırımlarında karşımıza çıkan sermaye iştirak sözleşmeleri, bir yatırımcının bir şirkette sermaye artırımı ile çıkarılacak yeni payları taahhüt ederek sermaye artırımına katılması ve pay sahibi olmasına ilişkin hüküm ve koşulları düzenler...
Belirli koşulları taşıdığı takdirde ıslak imza ile aynı hukuki sonuçları doğuran elektronik imza, pek çok hukuk sisteminde kendine yer edinmiş ve ticari hayatın hız kazanmasını sağlamıştır. Farklı hukuk sistemlerinde çeşitli türleri ve uygulamaları bulunsa da elektronik imzanın...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar dizisidir. Incoterms kurallarının amacı milletlerarası ticaretin güvenli ve hızlı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunmak ve bunu kolaylaştırmaktır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Bu ayki hukuk postası makalesi, yetkinin devri başta olmak üzere...