İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik ve Son Dönemde Yapılan Düzenlemeler
Yönetmelikte Son Dönemde Sık Değişiklik Yapılmasını Gerektiren Durumlar
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç piyasası, 2000’li yılları sürekli yükselen, 2010’lu yılları ise yine yüksek ve stabil seyreden satış adetleriyle geride bıraktı. Bu dönemde pazarın büyümesinde, alım gücünün yüksekliği kadar, krediye kolay ulaşım ve ürün çeşitliliği de etkiliydi. Üretimin de benzer şekilde artmasıyla birlikte, ihracat da ciddi seviyede artış gösterdi. Ülkemizdeki ekonomik durumla doğrudan bağlantılı seyreden piyasa, 2018 yılından itibaren döviz kurundaki sürekli artış, Özel Tüketim Vergisi’ndeki düzenlemeler, 2020 yılında hayatımıza giren pandemi nedeniyle yaşanan tedarik problemiyle ciddi bir küçülme içerisine girmişti.
Bu son dönem içerisinde hızlı bir şekilde yükselen enflasyon ve döviz kuru, buna mukabil düşük faiz politikası, sermaye sahiplerinin veya düşük faizli krediler ile borçlanma yoluna gitmek isteyenlerin mülk edinme taleplerini artırdı. Otomobillerde çip ve üretim kaynaklı tedarik probleminin devam etmesi, sıfır kilometre otomobil bulunmasını zor, hatta imkânsız hale getirirken, talebin çok artması hem sıfır hem ikinci el otomobil piyasası için daha önce karşılaşılmamış problemleri beraberinde getirdi. Sıfır kilometre otomobiller için liste fiyatlarının üzerinde bedeller talep edilirken, ikinci el otomobiller de sıfır kilometre otomobil liste fiyatlarından daha yüksek bedellerle el değiştirmeye başladı. Üstelik otomobil fiyatlarının sürekli olarak artması, hatta 2020-2023 arası neredeyse 10 kat, 2022-2023 arası ise neredeyse 2,5 kat artan fiyatlar, stokçuluk ve benzeri problemlerle birlikte sadece kısa vadede al-sat yolu ile elde edilen kazançların değil, genel olarak ikinci el taşıt fiyatlarının da aşırı bir şekilde yükselmesine sebep oldu. Bu hem gerçek tüketicinin veya ihtiyaç sahibinin taşıtlara ulaşımını zorlaştırdı, hem de kayıt dışılığı artırdı. Özellikle 2022 yılı ve 2023 yılının ilk yarısında gündemden düşmeyen durum, yetkili satıcılarda taşıt bulunamaması idi. Ancak satış bir şekilde sürüyordu.
Neredeyse kontrolsüz bir şekilde hem yetkili satıcılar hem galeriler hem de vatandaşlar tarafından piyasadaki bu durumun kullanılması yoluyla çok yüksek kazançlar elde edilmesi, kanun koyucunun ve ilgili bakanlıkların bu konuda bir düzenleme yapması zorunluluğunu ortaya çıkardı.
Bu kapsamda T.C. Ticaret Bakanlığı (“Bakanlık”) (o dönemki adı ile T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) tarafından 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a dayalı olarak düzenlenmiş ve 13 Şubat 2018 tarihli, 30331 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik’te (“Yönetmelik”) 2020, 2022 ve 2023 yıllarında çok sayıda düzenleme yapılmıştır.
Yönetmeliğin Getirdiği Düzenlemeler
Yönetmelik, adından da anlaşılacağı üzere ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretine ilişkin usul ve esasları düzenler. Yönetmelik; gerçek veya tüzel kişi tacirler ile esnaf ve sanatkârların ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti faaliyetlerini, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden işletmelerin yükümlülüklerini, toplu iş yeri ve taşıt pazarlarında aranan şartları, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretinde ödeme yöntemlerini düzenlerken, 2023 yılında yapılan ekleme ile ikinci el motorlu kara taşıtı ilanlarına ilişkin kural ve yükümlülükleri de düzenler hale gelmiştir.
Yönetmelik, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretini, “Doğrudan veya aracılık yapılmak suretiyle gerçekleştirilen ikinci el motorlu kara taşıtının satışı ve pazarlanmasıyla ilgili faaliyetler bütünü” olarak tanımlar.
Yönetmelik uyarınca ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti, ancak ve ancak yetki belgesine sahip işletmeler tarafından yapılır. Ayrıca 2020 yılında yapılan değişiklik ile, bir takvim yılı içinde doğrudan veya aracılık yapılmak suretiyle gerçekleştirilen üçten fazla ikinci el motorlu kara taşıtı satışının, aksi Bakanlıkça tespit edilmedikçe ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti kabul edileceği düzenlenmiştir. Yetki belgesinin hangi şartlarda ve nasıl edinileceği Yönetmelik 6. maddede yazılı olmakla birlikte, devredilemeyeceği de özellikle belirtilmiştir.
Yönetmelik yürürlüğe girdiği 2018 yılından 2020 yılına kadar ikinci el taşıt alım-satım işiyle iştigal etmek isteyenler için genel düzenleyici bir yapı içerisindeyken, 2020 yılından itibaren piyasayı, ilanları ve hatta vatandaşların yaptığı alım-satım işlemlerini de düzenler hale gelmiştir.
2020 yılında yapılan değişiklik ile birlikte ikinci el taşıt alım satımında ekspertiz zorunluluğu getirilerek, alım-satım sırasında hak ve menfaat zedelenmesine yol açacak durumların giderilmesi maksadıyla radikal bir düzenleme hayata geçirilmiştir. Piyasadaki manipülasyonların ve kayıt dışılığın artması sebebiyle detaylı düzenlemeler içeren değişiklikler devam etmiştir.
Yönetmelik’te yapılan en önemli değişikliklerden birisi, 2022 yılında yapılmış olup, yetkili satıcılardan alınan sıfır kilometre otomobillerin hemen ve daha yüksek bedelle satışının önlenmesi amacıyla ikinci el taşıtların satışı için süre ve kilometre kısıtlaması getirilmiştir. Yönetmelik Geçici Madde 2 uyarınca, “ikinci el kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenler, otomobil ve arazi taşıtlarının pazarlanmasını veya satışını ilk tescil tarihinden itibaren altı ay ve altı bin kilometre geçmedikçe 1/7/2023 tarihinden önce doğrudan veya dolaylı olarak yapamaz”.
2023 yılında Yönetmelik’in kapsamı bir kez daha genişletilmiştir. Bu düzenleme ile ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti sayılacak eylemlerin sayısı artırılmış, ilan siteleriyle ilgili yeni düzenlemelere de yer verilmiştir. Sahte ilanların ve kişilerin satmaya yetkili olmadığı araçların ilanını vermelerinin önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Yine 2023 yılında yapılan önemli bir değişiklik de sıfır kilometre otomobil satışı yapan yetkili satıcıları ilgilendirmektedir. Buna göre ilk tescil motorlu kara taşıtı ticareti faaliyetinde bulunan işletmenin bu faaliyeti yürütürken satıştan kaçınması, taşıtın üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen satış fiyatının üzerinde fiyat talep etmesi, tüketiciyi aksesuar almaya veya takas yapmaya zorlaması ya da takas fiyatını piyasa fiyatının önemli ölçüde altında belirlemesi gibi ilk tescil motorlu kara taşıtına ulaşılmasını zorlaştırıcı faaliyette bulunması halinde yetki belgesinin iptal edileceği öngörülmüştür.
Özellikle 2023 yılında gerçek satış bedeli gösterilmeden yapılan satışlarda artış olması, ilan sitelerinin kötüye kullanılarak piyasa oluşturulması, ticari unvanı olmamasına rağmen bu işi yapan kişiler bulunması ve neticede ikinci el fiyatların sıfır kilometre taşıt fiyatlarının çok üstüne çıkması nedeniyle Yönetmelik’te bir düzenleme yapılmış ve şu madde eklenmiştir: "İkinci el motorlu kara taşıtlarının üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlaması 1/1/2024 tarihine kadar yapılamaz." Ayrıca, “İkinci el motorlu kara taşıtlarının üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlanması bu maddenin uygulanması bakımından ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti kabul edilir.” denilmek suretiyle Yönetmelik’in kapsamı herkes için genişletilmiş ve liste fiyatının üzerinde satış yapmanın bu Yönetmelik kapsamında ticaret yapmak anlamına geleceği ve bu Yönetmelik’teki düzenleme ve yaptırımlara tabi olunacağı, bir başka ifadeyle, Yönetmelik ile getirilen düzenlemelere aykırılık halinde idari para cezalarına muhatap olunabileceği düzenlenmiştir.
Bakanlık tarafından yapılan açıklamalarda, 2023 yılı içinde yetki belgesi olmadan, 3’ten fazla ikinci el motorlu kara taşıtı satışı yapan bireysel ve kurumsal satıcıların tespit edildiği ve satışlara ilişkin savunmaların talep edildiği ifade edilmiştir.
Sonuç
Türkiye’nin içinde bulunduğu finansal koşullar, 2018 yılından beri yükselen döviz kurları, artan enflasyon, pandemiyle birlikte gelen üretim ve çip krizi, motorlu taşıt piyasasını da olumsuz etkilemiştir. Yükselen enflasyona rağmen düşük faiz uygulaması neticesinde sermaye sahipleri ve düşük faiz oranları kredi kullanarak mülk edinme arayışında olanların taleplerinin artırmasıyla birlikte motorlu taşıtlara olan talepler de artınca, ikinci el motorlu taşıt alım – satım piyasası tarihin en hareketli dönemlerinden birini yaşamıştır.
Bakanlık da hem muhtelif şikayetler hem de düzenleme gereklilikleri kapsamında kötü niyetli uygulamaları, haksız kazançları engellemek amacıyla Yönetmelik’te peş peşe düzenlemeler yapmış ve Yönetmelik kapsamını genişletmiş, herhangi bir ticari unvanı olmamasına rağmen bu işi yapanları Yönetmelik kapsamına almış, düzenlemelerle birlikte yaptırımlar öngörmüştür.
Bu düzenlemeler özellikle ilan sitelerinde verilen ilanları denetime tabi tutmuş, sıfır kilometre olmasına rağmen liste fiyatının çok üstünde bedeller talep edilen araçlar nedeniyle yetkili satıcılar açısından yetki belgesi iptaline varan ciddi yaptırımlar öngörmüştür. Ayrıca ikinci el taşıtlar için süre ve kilometre bazında satış kısıtlaması getirerek, al-sat yolu ile haksız ve vergisiz kazancın önü kesilmeye çalışılmıştır.
Otomobil piyasasında ise talep yükselerek devam etmektedir. 2023 yılı şimdiden tüm zamanların en çok otomobil satılan yılı olmuş durumdadır. Bununla birlikte arz da arttığından, ikinci el piyasasında fiyatlar düşmekte ve normalleşmektedir. Yönetmelik ile öngörülen düzenleme, 2023 yılının ikinci yarısında izlenen faiz artışı politikası, kredi arzındaki daralma ile birlikte kendiliğinden oluşmaktadır.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 638 ila TTK m. 640 arasında limited şirketlere özel düzenlenen çıkma ve çıkarılma kurumları ile anonim şirket yapısından farklı olarak limited şirket ortaklarına şirketten çıkma ve şirkete de ortağı çıkarma hakkı tanımaktadır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Aşağıda yetkinin devri başta olmak üzere, anonim şirketlerde temsil yetkisi...
Adi ortaklıklar Türk Hukuku’nda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK” veya “Kanun”) 620 ve 645. maddeleri arasında düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi Kanun’da, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendiği sözleşme olarak tanımlanır...
Birleşme ve devralma süreçleri; şirketlerin benliklerini ve hukuki statülerini en ciddi şekilde etkileyen hukuki süreçlerin başında gelir. Hukuki, vergisel, finansal ve operasyonel incelemelerin yürütülmesinin ardından taraflar işlemin gerçekleştirilmesi konusunda bir mutabakata vardığı takdirde müzakere süreci başlar...
Franchising, pazar erişimini ve marka bilinirliğini dünya çapında genişletmek için kullanılan popüler bir iş modelidir. Tek marka satma koşulu içeren mağaza sözleşmeleri (mono-brand store agreements) şeklindeki dağıtım sözleşmelerine kıyasla daha az yaygın olmasına rağmen franchising, lüks markaların dağıtım...
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (“HGK”) 2019/149 E. 2022/894 K. sayılı 14.06.2022 tarihli kararında tüzel kişilik perdesinin aralanması teorisini, kredi sözleşmesinden kaynaklanan bir uyuşmazlıkta kefil ile borç alan şirket arasındaki ilişki bağlamında değerlendirdi. HGK, tüzel kişilik perdesinin aralanması...
Avrupa Birliği yabancı yatırımcılar için önemli bir yatırım merkezi olmaya devam ediyor. Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı Avrupa Birliği’ne gelen doğrudan yabancı yatırımların izlenmesine ilişkin İkinci Yıllık Rapor’da yer alan verilere göre Avrupa Birliği 2021 yılında 117 Milyar Euro değerinde yabancı doğrudan...
Pay devrinin, bir sermaye şirketinin paylarına ilişkin hukuki işlemler arasında ilk akla gelen, uygulamada da en sık karşılaşılan işlem olduğu söylenebilir. Bununla beraber bir sermaye şirketinin payı, devir dışında işlemlere de konu olabilir. Bunlara ilişkin örnekler, uygulamada en sık görüldüğü ve öğreti tarafından...
Hızla büyüyen ve gelişen e-ticaret sektöründeki oyuncuların davranışlarını düzenlemek amacıyla 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun (E-ticaret Kanunu veya Kanun) kısa süre önce köklü bir değişime uğramıştı. 1 Ocak 2023 itibariyle yürürlüğe giren yeni düzenlemeler ile e-ticaret...
11 Haziran 2021'de Alman Federal Meclisi, yalnızca Alman şirketlerini değil, aynı zamanda bu şirketlerin yabancı ülkelerdeki (Türk kuruluşları dahil) tedarikçilerini de etkileyen Alman Tedarik Zinciri Uyum Yasası’nı (Lieferkettensorgfaltsgesetz) ("Yasa") onayladı. 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren...
İsviçre Federal Konseyi, 21 Aralık 2007 tarihinde şirketler hukukuna ilişkin değişiklikleri de içeren İsviçre Borçlar Kanunu revizyon taslağını onayladı. Federal Konsey 28 Kasım 2014 tarihinde taslak revizyonu görüşe açtı. Kapsamlı tartışmalar ve uzun bir yasalaşma sürecinin ardından, İsviçre Borçlar Kanunu'nda...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun beşinci kitabı olan deniz ticaretine ilişkin hükümler altında dördüncü kısmı altında deniz ticareti sözleşmeleri düzenlenir. Bu bölümde düzenlenen sözleşme tipleri içerisinde uluslararası deniz taşımacılığı pratiğinde en sık kullanılan, üçüncü bölümde m.1138 vd. maddelerinde...
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”) ile geniş şekilde düzenlemeye gidilen en önemli konulardan biri de örtülü kazanç aktarımı yasağıdır. Mülga 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 15nci maddesinden daha geniş bir düzenleme getiren SerPK madde 21 ile düzenleyici kamu otoritesi olan...
Gelişmekte olan ticari faaliyetler ve özellikle inşaat, enerji ve madencilik alanlarında yapılmakta olan geniş çaplı yatırımlar neticesinde şirketler, güçlerini birleştirerek bu yatırımlara iştirak etmek ve gerek uzmanlıklarını, gerekse finansman imkânlarını birlikte kullanarak daha güçlü bir şekilde projelerde yer almak...
Türk Ticaret Kanunu (“TTK veya Kanun”) 159’uncu ve devam maddelerinde bölünme hükümlerine yer vererek, şirketlere farklı yapılanma modellerini uygulama ve yeni hukuki oluşumları hayata geçirme imkanı tanımaktadır. Şirketler bölünme yöntemini kullanarak belirli bir malvarlığı unsurunu veya unsurlarını...
FIDIC (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Counseils) kısaltılmış adıyla anılan Müşavir ve Mühendisler Uluslararası Federasyonu, 1913 yılında kurulmuş bir meslek örgütüdür. Üyeleri çeşitli ülkelerden usulüne uygun olarak seçilmiş müşavir-mühendis birlikleri olup Örgüt’e üyelik her ülkeden tek bir meslek birliği...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Anılan kuralların amacı, milletlerarası ticareti güvenli bir şekilde kolaylaştırmak ve hızlandırmaktadır...
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 31 Ekim 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe giren Limanlar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) her bir liman için ayrı ayrı çıkarılmakta olan tüzük, yönetmelik ve talimatları tek bir Yönetmelikte bütünleştirmektedir. Bu yönde...
Kural olarak sözleşmeden doğan hak ve borçlar sadece sözleşmenin tarafı olan alacaklı ve borçlu arasında hukukî sonuç doğurur. Bu prensip hukukumuzda “sözleşmelerin nispiliği” olarak adlandırılır. Genel olarak, sözleşmenin tarafları dışındaki üçüncü kişiye bir edimin yerine getirilmesinin üstlenildiği...
Dijitalleşen dünyada büyüyen ve gelişen e-ticaretin kuralları değişiyor. Önceleri dijital pazarın odak noktası olarak gösterilen e-ticaret, çok geçmeden dijital ekonominin itici gücü olarak ifade edilmeye başladı. Ancak e-ticaretin büyüme hızı ve kısa süre içinde geçirdiği dönüşüm dikkate alındığında...
Bir şirketin feshi, tescil ile kazanılan tüzel kişiliğin ortadan kalkmasına yol açarak, şirketin sona erme sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkan infisahın, özellikli bir görünümüdür. Hâkimin inşai hükmüyle bir şirketin feshine ve bunun doğal sonucu olarak sona ermesine yol açan bu özel dava türü...
Kontrol veya yönetimin bir ailenin üyelerine ait olduğu şirketler, aile şirketi olarak kabul edilir. Aile üyeleri, şirket kontrolünü sağlayan payları elinde tutabildiği gibi yönetim yetkisini de elinde bulundurur. Aile şirketleri, aile üyeleri için fırsat, güvence ve gelir demektir...
Türkiye 7 Aralık 1993 tarihli 3939 sayılı Kanun ile Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı için Mukavele Sözleşmesi’ne (“CMR”) katılmayı uygun buldu ve CMR Türkiye’de 31 Ekim 1995 tarihinde yürürlüğe girdi. CMR’nin 1/1 maddesi uyarınca, tarafların tabiiyeti ve ikamet yerinden bağımsız olarak...
Türk hukukunda adi ortaklıklar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 620 ve devamı maddelerinde düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca (nihai olarak kazanç elde etme amacına) ulaşmak üzere...
Anonim şirketlerde örtülü kazanç aktarımı, geniş anlamda şirket malvarlığının ilişkili taraflara aktarılmasını konu alan ve birçok farklı görünümü barındıran bir kavram olarak karşımıza çıkar. Sermaye piyasaları hukukunda kanun seviyesinde ve...
Çoğunlukla start-up yatırımlarında karşımıza çıkan sermaye iştirak sözleşmeleri, bir yatırımcının bir şirkette sermaye artırımı ile çıkarılacak yeni payları taahhüt ederek sermaye artırımına katılması ve pay sahibi olmasına ilişkin hüküm ve koşulları düzenler...
Belirli koşulları taşıdığı takdirde ıslak imza ile aynı hukuki sonuçları doğuran elektronik imza, pek çok hukuk sisteminde kendine yer edinmiş ve ticari hayatın hız kazanmasını sağlamıştır. Farklı hukuk sistemlerinde çeşitli türleri ve uygulamaları bulunsa da elektronik imzanın...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar dizisidir. Incoterms kurallarının amacı milletlerarası ticaretin güvenli ve hızlı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunmak ve bunu kolaylaştırmaktır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Bu ayki hukuk postası makalesi, yetkinin devri başta olmak üzere...