FIDIC Gümüş Kitap uyarınca İş Sahibinin Hukuki İmkânları
Giriş
Bu makale dünyada en çok tanınan sözleşmelerden biri olan FIDIC[1] (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils) Gümüş Kitap’ta (MTİ[2] için aranan şartlar/Anahtar teslim projeler) öngörülen İş Sahibinin hukuki imkânlarını kısaca ele alır. FIDIC, çeşitli standart sözleşmeler yayınlamış ve iyileştirme gerekliliği göz önünde bulundurarak bunları 2017 yılında güncellemiştir[3]. Bu sözleşmelere çok itibar edilmekle birlikte, birçok inşaat projesinde sıkça kullanıldığı görülür. Adından da anlaşılacağı üzere, Gümüş Kitap anahtar teslimi projeler için kullanılır ve bu sözleşme Yüklenici açısından önemli riskler barındırır. Bu sözleşme, özellikle projenin tamamlanma zaman ve proje maliyetleri açısından yüksek düzeyde bir kesinlik sağlar. Bu sözleşme kapsamında İş Sahibine birkaç hukuki imkân tanınır[4]:
- Gecikme Tazminatı,
- İfa Tazminatı,
- Fesih ve
- Red.
Bu hükümlere ek olarak, Yüklenicinin ayıbı gidermekte başarısız olması halinde İş Sahibinin haklarına dair açık hükümler bulunur. Bu imkânların her biri aşağıda açıklanmaktadır. Şüpheye yer vermemek adına, büyük harfle yazılmış terimler FIDIC Gümüş Kitap’ta kendilerine atfedilen anlama gelir.
Hukuki İmkânlar
Yukarıda belirtildiği gibi, Gümüş Kitap’a göre, Yüklenici projenin tasarım ve uygulanmasından sorumludur. Yüklenici, işletime hazır, tam donanımlı bir tesis sağlama yükümlülüğü altındadır. Yüklenici aynı zamanda böyle bir tesisin performansını da garanti eder. İş Sahibinin hukuki imkânları, Yüklenicinin bu yükümlülükleri göz önünde bulundurularak düzenlenmiştir.
Gecikme Tazminatı
Gümüş Kitap’ta öngörülen en önemli imkânlardan biri Gecikme Tazminatı’dır. Bu tip büyük projelerde zaman hayati önem sahiptir ve ufak bir gecikme bile İş Sahibine ciddi zararlar verebilir.
Bu durum göz önüne alınarak, Madde8.7 kaleme alınmıştır. İlgili madde şu şekildedir:
“Yüklenici, Madde 8.2’i [Tamamlama Süresi] ihlal ederse, Madde 2.5 [İş Sahibinin Hakları] uyarınca temerrütten ötürü doğan zararları tazmin etmekle yükümlü olacaktır. Gecikmeden doğan zararlar Özel Şartlar altında belirtilen miktardır ve Tamamlama Süresinden itibaren Devralma Belgesinde belirtilen tarihe kadar geçen süredeki her gün için ödenecektir.
Fakat bu Madde altında hesaplanan toplam zarar, Özel Şartlar altında (belirtiliyorsa) belirtilen gecikme zararının miktarını aşamaz.
Bu gecikme zararı, İşin tamamlanmasından önce Madde 15.2 [İş Sahibinin Feshi] uyarınca fesih hariç tutulmak üzere, Yüklenicinin temerrüdünden doğan tek zarar kalemi olacaktır. Bu zararların tazmini Yükleniciyi, Sözleşmeden doğan İşi tamamlama borcundan ve/veya diğer yükümlülük, borç veya sorumluluklarından kurtarmaz.”
Bu düzenlemenin avantajı, İş Sahibinin zararının, projenin geciktiği gün sayısına göre hesaplanmasıdır. Bu noktada, İş Sahibi Yüklenicinin hatalı olduğunu ispat etmek zorunda değildir.
İfa Tazminatı
Projenin kontrolü Yüklenicinin elindedir ve Yüklenici projeyi İş Sahibi tarafından sağlanan teknik şartnamelere uygun olarak teslim etmekle yükümlüdür. Yüklenicinin belirli standart ve performans taahhütleri vardır ve bunlara uygun davranmak ile yükümlüdür. Yüklenici tarafından, sağlanan teknik şartnamelere uygun bir tesis kurulup kurulmadığı belli testler sonucunda tespit edilir. Tesisin belirlenen standartlara uygun performans göstermediği durumlarda, (Yükleniciye ayıplı ifayı düzeltme imkanı tanındıktan sonra) ifa tazminatı muaccel hale gelir.
Yine, bu zararlar belirli zarar şeklinde düzenlenmiş olabilir. Gümüş Kitap’ta, beklenilen performansın sağlanamaması durumu Madde12.4’de [Tamamlanmadan Sonra Testlerin Başarısız Olması] düzenlenir.
Fesih
Fesih, belki de İş Sahibinin Yükleniciye karşı sahip olduğu en güçlü imkândır[5]. İş Sahibinin fesih imkânı Madde15’te [İş Sahibi tarafından Fesih] düzenlenir ve bu hüküm İş Sahibinin hangi koşullarda Sözleşmeyi feshetme hakkına sahip olduğunu listeler. Bu hüküm, Yükleniciye 14 gün önceden bir bildirim yapılması gerekliliğini öngörür. Ancak, bazı durumlarda İş Sahibinin sözleşmeyi derhal feshetmesi de mümkündür.
Ayrıca, İş Sahibi, Madde15.5 [İş Sahibinin Fesih Hakkı] uyarınca sözleşmeyi fesih hakkına sahiptir. Bu hükme göre, İş Sahibi, İşlerin kendisi veya ayarladığı başka bir yüklenici tarafından yürütülmesi için Sözleşmeyi feshedemez.
Ayıbın Giderilememesi
Bir ayıbın söz konusu olması halinde, Yüklenici söz konusu ayıbı gidermekle yükümlüdür. Eğer Yüklenici makul süre içinde ayıbı veya zararı gideremezse, İş Sahibi tarafından (veya adına) ayıbın veya zararın giderileceği bir süre belirlenir. Yüklenici, bildirilen süre içerisinde ayıbı veya zararı gideremezse, masraflar Yükleniciye ait olmak üzere Madde11.2 [Ayıpları Giderme Maliyeti] uyarınca yerine getirilir. Bu hallerde, İş Sahibinin bir takım seçenekleri bulunmaktadır. Bu seçenekler arasında Sözleşme Bedelinde indirim ve sözleşmeyi fesih imkânları yer almaktadır.
Yukarıdakilere ek olarak, Gümüş Kitap’ın bir özelliğinden söz etmek gerekir. Gümüş Kitap’ta İş Sahibine projeyi “Reddetme” hakkı tanınır. Bu hak, Madde7.5’te [Red] öngörülür. Reddin sonucu –özellikle Yüklenici açışından – çok ciddi ve yıkıcıdır, buna bağlı olarak genelde yükleniciler bu hükmün sözleşmeden çıkarılmasını talep ederler.
Sonuç
İnşaat sözleşmelerinde belirli zararlara ilişkin düzenlemeler yapılması oldukça yaygın bir uygulamadır. Taraflar, sözleşmelerinde ayrıca cezai şartlar da öngörebilir. Ancak, cezai şartların geçerliliği ve belirli zararların gerçekten ceza olup olmadığı konusu tartışılmaktadır. Bu sorunun cevabı, sözleşmeye uygulanacak hukuka göre belirlenir. Buna bağlı olarak, bu maddelerin doğru şekilde kaleme alınması çok önemlidir.
Son olarak bu tip standart sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılacak ise, bunun dikkatle yapılması gerektiğini önemle belirtmek gerekir. Sorumluluğun sınırlandırılmasına ilişkin düzenlemelere ise özellikle dikkat edilmelidir ve bu sözleşmeleri kullanan tarafların kapsam dışında bırakmak istedikleri konuların da dikkatlice düşünülmeleri ve değerlendirilmeleri gerekir.
[1] Müşavir ve Mühendisler Uluslararası Federasyonu.
[2] MTİ, mühendislik, tedarik ve inşaat anlamına gelmektedir.
[3] FIDIC Sözleşmelerine 2017 yılında yapılan güncellemelere ilişkin olarak lütfen bkz: Tuna Çolgar, Güncellenmiş FIDIC Sözleşmeleri, Erdem & Erdem Hukuk Postası, Nisan 2018.
[4] Aşağıdaki açıklamalar Gümüş Kitabın 2010 ve 2017 versiyonlarına ilişkin olarak yapılmıştır.
[5] James Bremen and Mark Grasso, Employer’s Claimans and Remedies, The Guide to Construction Arbitration.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç piyasası, 2000’li yılları sürekli yükselen, 2010’lu yılları ise yine yüksek ve stabil seyreden satış adetleriyle geride bıraktı. Bu dönemde pazarın büyümesinde, alım gücünün yüksekliği kadar, krediye kolay ulaşım ve ürün çeşitliliği de etkiliydi. Üretimin de benzer şekilde artmasıyla birlikte...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 638 ila TTK m. 640 arasında limited şirketlere özel düzenlenen çıkma ve çıkarılma kurumları ile anonim şirket yapısından farklı olarak limited şirket ortaklarına şirketten çıkma ve şirkete de ortağı çıkarma hakkı tanımaktadır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Aşağıda yetkinin devri başta olmak üzere, anonim şirketlerde temsil yetkisi...
Adi ortaklıklar Türk Hukuku’nda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK” veya “Kanun”) 620 ve 645. maddeleri arasında düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi Kanun’da, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendiği sözleşme olarak tanımlanır...
Birleşme ve devralma süreçleri; şirketlerin benliklerini ve hukuki statülerini en ciddi şekilde etkileyen hukuki süreçlerin başında gelir. Hukuki, vergisel, finansal ve operasyonel incelemelerin yürütülmesinin ardından taraflar işlemin gerçekleştirilmesi konusunda bir mutabakata vardığı takdirde müzakere süreci başlar...
Franchising, pazar erişimini ve marka bilinirliğini dünya çapında genişletmek için kullanılan popüler bir iş modelidir. Tek marka satma koşulu içeren mağaza sözleşmeleri (mono-brand store agreements) şeklindeki dağıtım sözleşmelerine kıyasla daha az yaygın olmasına rağmen franchising, lüks markaların dağıtım...
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (“HGK”) 2019/149 E. 2022/894 K. sayılı 14.06.2022 tarihli kararında tüzel kişilik perdesinin aralanması teorisini, kredi sözleşmesinden kaynaklanan bir uyuşmazlıkta kefil ile borç alan şirket arasındaki ilişki bağlamında değerlendirdi. HGK, tüzel kişilik perdesinin aralanması...
Avrupa Birliği yabancı yatırımcılar için önemli bir yatırım merkezi olmaya devam ediyor. Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı Avrupa Birliği’ne gelen doğrudan yabancı yatırımların izlenmesine ilişkin İkinci Yıllık Rapor’da yer alan verilere göre Avrupa Birliği 2021 yılında 117 Milyar Euro değerinde yabancı doğrudan...
Pay devrinin, bir sermaye şirketinin paylarına ilişkin hukuki işlemler arasında ilk akla gelen, uygulamada da en sık karşılaşılan işlem olduğu söylenebilir. Bununla beraber bir sermaye şirketinin payı, devir dışında işlemlere de konu olabilir. Bunlara ilişkin örnekler, uygulamada en sık görüldüğü ve öğreti tarafından...
Hızla büyüyen ve gelişen e-ticaret sektöründeki oyuncuların davranışlarını düzenlemek amacıyla 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun (E-ticaret Kanunu veya Kanun) kısa süre önce köklü bir değişime uğramıştı. 1 Ocak 2023 itibariyle yürürlüğe giren yeni düzenlemeler ile e-ticaret...
11 Haziran 2021'de Alman Federal Meclisi, yalnızca Alman şirketlerini değil, aynı zamanda bu şirketlerin yabancı ülkelerdeki (Türk kuruluşları dahil) tedarikçilerini de etkileyen Alman Tedarik Zinciri Uyum Yasası’nı (Lieferkettensorgfaltsgesetz) ("Yasa") onayladı. 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren...
İsviçre Federal Konseyi, 21 Aralık 2007 tarihinde şirketler hukukuna ilişkin değişiklikleri de içeren İsviçre Borçlar Kanunu revizyon taslağını onayladı. Federal Konsey 28 Kasım 2014 tarihinde taslak revizyonu görüşe açtı. Kapsamlı tartışmalar ve uzun bir yasalaşma sürecinin ardından, İsviçre Borçlar Kanunu'nda...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun beşinci kitabı olan deniz ticaretine ilişkin hükümler altında dördüncü kısmı altında deniz ticareti sözleşmeleri düzenlenir. Bu bölümde düzenlenen sözleşme tipleri içerisinde uluslararası deniz taşımacılığı pratiğinde en sık kullanılan, üçüncü bölümde m.1138 vd. maddelerinde...
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”) ile geniş şekilde düzenlemeye gidilen en önemli konulardan biri de örtülü kazanç aktarımı yasağıdır. Mülga 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 15nci maddesinden daha geniş bir düzenleme getiren SerPK madde 21 ile düzenleyici kamu otoritesi olan...
Gelişmekte olan ticari faaliyetler ve özellikle inşaat, enerji ve madencilik alanlarında yapılmakta olan geniş çaplı yatırımlar neticesinde şirketler, güçlerini birleştirerek bu yatırımlara iştirak etmek ve gerek uzmanlıklarını, gerekse finansman imkânlarını birlikte kullanarak daha güçlü bir şekilde projelerde yer almak...
Türk Ticaret Kanunu (“TTK veya Kanun”) 159’uncu ve devam maddelerinde bölünme hükümlerine yer vererek, şirketlere farklı yapılanma modellerini uygulama ve yeni hukuki oluşumları hayata geçirme imkanı tanımaktadır. Şirketler bölünme yöntemini kullanarak belirli bir malvarlığı unsurunu veya unsurlarını...
FIDIC (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Counseils) kısaltılmış adıyla anılan Müşavir ve Mühendisler Uluslararası Federasyonu, 1913 yılında kurulmuş bir meslek örgütüdür. Üyeleri çeşitli ülkelerden usulüne uygun olarak seçilmiş müşavir-mühendis birlikleri olup Örgüt’e üyelik her ülkeden tek bir meslek birliği...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Anılan kuralların amacı, milletlerarası ticareti güvenli bir şekilde kolaylaştırmak ve hızlandırmaktadır...
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 31 Ekim 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe giren Limanlar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) her bir liman için ayrı ayrı çıkarılmakta olan tüzük, yönetmelik ve talimatları tek bir Yönetmelikte bütünleştirmektedir. Bu yönde...
Kural olarak sözleşmeden doğan hak ve borçlar sadece sözleşmenin tarafı olan alacaklı ve borçlu arasında hukukî sonuç doğurur. Bu prensip hukukumuzda “sözleşmelerin nispiliği” olarak adlandırılır. Genel olarak, sözleşmenin tarafları dışındaki üçüncü kişiye bir edimin yerine getirilmesinin üstlenildiği...
Dijitalleşen dünyada büyüyen ve gelişen e-ticaretin kuralları değişiyor. Önceleri dijital pazarın odak noktası olarak gösterilen e-ticaret, çok geçmeden dijital ekonominin itici gücü olarak ifade edilmeye başladı. Ancak e-ticaretin büyüme hızı ve kısa süre içinde geçirdiği dönüşüm dikkate alındığında...
Bir şirketin feshi, tescil ile kazanılan tüzel kişiliğin ortadan kalkmasına yol açarak, şirketin sona erme sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkan infisahın, özellikli bir görünümüdür. Hâkimin inşai hükmüyle bir şirketin feshine ve bunun doğal sonucu olarak sona ermesine yol açan bu özel dava türü...
Kontrol veya yönetimin bir ailenin üyelerine ait olduğu şirketler, aile şirketi olarak kabul edilir. Aile üyeleri, şirket kontrolünü sağlayan payları elinde tutabildiği gibi yönetim yetkisini de elinde bulundurur. Aile şirketleri, aile üyeleri için fırsat, güvence ve gelir demektir...
Türkiye 7 Aralık 1993 tarihli 3939 sayılı Kanun ile Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı için Mukavele Sözleşmesi’ne (“CMR”) katılmayı uygun buldu ve CMR Türkiye’de 31 Ekim 1995 tarihinde yürürlüğe girdi. CMR’nin 1/1 maddesi uyarınca, tarafların tabiiyeti ve ikamet yerinden bağımsız olarak...
Türk hukukunda adi ortaklıklar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 620 ve devamı maddelerinde düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca (nihai olarak kazanç elde etme amacına) ulaşmak üzere...
Anonim şirketlerde örtülü kazanç aktarımı, geniş anlamda şirket malvarlığının ilişkili taraflara aktarılmasını konu alan ve birçok farklı görünümü barındıran bir kavram olarak karşımıza çıkar. Sermaye piyasaları hukukunda kanun seviyesinde ve...
Çoğunlukla start-up yatırımlarında karşımıza çıkan sermaye iştirak sözleşmeleri, bir yatırımcının bir şirkette sermaye artırımı ile çıkarılacak yeni payları taahhüt ederek sermaye artırımına katılması ve pay sahibi olmasına ilişkin hüküm ve koşulları düzenler...
Belirli koşulları taşıdığı takdirde ıslak imza ile aynı hukuki sonuçları doğuran elektronik imza, pek çok hukuk sisteminde kendine yer edinmiş ve ticari hayatın hız kazanmasını sağlamıştır. Farklı hukuk sistemlerinde çeşitli türleri ve uygulamaları bulunsa da elektronik imzanın...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar dizisidir. Incoterms kurallarının amacı milletlerarası ticaretin güvenli ve hızlı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunmak ve bunu kolaylaştırmaktır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Bu ayki hukuk postası makalesi, yetkinin devri başta olmak üzere...