Güncellenmiş FIDIC Sözleşmeleri
Giriş
FIDIC (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Counseils) kısaltılmış adıyla anılan Müşavir ve Mühendisler Uluslararası Federasyonu, Aralık 2017’de Londra’da düzenlenen “International Contract Users Conferance” etkinliğinde güncellenmiş Red Book-Kırmızı Kitap (İnşaat Mühendisliği İşleri ile ilgili Sözleşme Modeli ve Şartnameleri), Yellow Book-Sarı Kitap (Santral ve Dizayn-İnşa işlerine ilişkin Elektronik ve Mekanik İşler ile ilgili Sözleşme Modeli ve Şartnameleri) ve Silver Book-Gümüş Kitap (Mühendislik, Tedarik ve İnşaat Sözleşmesi/Anahtar Teslim Model Sözleşmesi) lansmanını geçekleştirdi.
Böylece 1999 yılından bu yana kullanılmakta olan versiyonlar genişletilerek güncellenmiş ve sözleşme kullanıcılarının 18 yıllık deneyimleri sözleşmelere yansıtılmaya çalışılarak, daha kullanıcı dostu sözleşmeler oluşturulmuştur.
2017 Güncellemeleri ile Ne Amaçlandı?
Öncelikle sözleşmelerin 1999 versiyonlarındaki risk dağılımı çok dengeli olmadığından, sözleşmeler amaçlarından çok hangi tarafın lehine olduğu ile anılır ve kullanılır hale gelmişti. Örneğin Gümüş Kitap yayınlanma amacından ziyade iş sahibi lehine olmasıyla, Kırmızı Kitap ise yüklenici lehine olmasıyla anılıyordu. Sözleşmelerin 2017 versiyonlarında ise daha dengeli bir risk dağılımı oluşturulmaya ve kitapların işlevleri daha çok ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır.
Bir diğer yenilik olarak proje yönetim mekanizmalarının çeşitlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda sözleşmede yer aldığı anlam ile Mühendislere daha geniş takdir ve karar yetkileri verilmiştir. Süre konusunda açıklık bulunmayan hükümler kesin sürelere bağlanarak proje yönetimindeki belirsizlikler ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır.
Bunun yanı sıra, sözleşmedeki muğlak düzenlemelerin azaltılması amacıyla, yazımdaki açıklık ve kesinlik arttırılmıştır. Böylelikle tarafların hak ve yükümlülükleri daha açık hale getirilmiştir. Ayrıca uluslararası en iyi uygulamalar sözleşmelere yansıtılarak daha kullanıcı dostu sözleşmeler oluşturulmaya çalışılmıştır.
Bunlara ek olarak, 1999’dan sonra yayınlanmış daha yeni FIDIC sözleşmelerindeki unsurların (özellikle Gold Book - 2008), güncellenen sözleşmelere eklenmesi ve kullanıcıların geçen 18 yıldaki birikimlerinin bu revize edilen üç sözleşmeye yansıtılması amaçlanmıştır.
Yukarıda sayılan güncelleme sebeplerinin sözleşmelere yansıtılmasının yanı sıra sözleşmelerin amaca özgü kullanılması için yayınlanan kılavuzda da değişiklik yapmıştır. FIDIC tüm sözleşmelerin kullanılmasında aşağıda yer alan 5 “Altın Prensip”in göz önünde bulundurulmasını önemle tavsiye etmektedir:
- Tarafların görev, hak ve sorumlulukları genel hükümlerde yer aldığı gibi kalmalıdır.
- Özel şartlar açık ve çelişkiye mahal vermeyecek şekilde kaleme alınmalıdır.
- Özel şartlar risk dağılımı dengesini bozmamalıdır.
- Sözleşmede yer alan yükümlülükleri yerine getirme ve hakları kullanma süreleri makul olmalıdır.
- Tüm uyuşmazlıklar tahkime gitmeden önce Uyuşmazlık Giderme / Önleme Heyeti’ne (“DAAB”) yönlendirilmelidir.
2017 Güncellemelerinde En Dikkat Çekici Değişiklikler
Yorumlama Kuralları
Kullanılan dilin dışında, kastedilen anlamında yeknesaklaştırılması için tanımlar daha da genişletilmiş ve tarafların farklı yorumlamalarına sebep olabilecek başlıklar azaltılmaya çalışılmıştır. Bunlardan dikkat çeken tanımların bazıları aşağıdaki gibidir:
- May. Seçim hakkı tanınan konularda kullanılan ibareyi,
- Shall. Yükümlülük doğuran konularda kullanılan ibareyi,
- Include. Sayılanlar ile sınırlı olmaksızın anlamını,
- Claim. Talep veya iddiayı,
- Dispute. Bir talep veya iddianın ileri sürüldüğü, talep veya iddianın kabul görmediği ve talep ve iddiayı ileri süren tarafın razı olmadığı ya da yapılan belirlemenin taraflardan birince kabul edilmediği durumları;
- Cost Plus Profit. Sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça %5 karı,
- Execute the Works. Dizayn, inşaat ve işlerin tamamlanmasını ve önceki versiyonlardan farklı olarak ayıpların/eksikliklerin giderilmesini ifade eder.
Talep ve Tespit
Bir diğer önemli yenilik ise her üç kitabın da 3.5’inci maddesinde yer alan “Tespit” (Determination[1]) maddesinde yapılmıştır. FIDIC 1999’da 3.5’inci maddede yer alan Tespit düzenlemesi, FIDIC 2017’de 3.7’nci maddeye alınmış ve bazı yapısal değişiklikler yapılmıştır. Yeni madde uyarınca (“Tespit” Kırmızı ve Sarı Kitaplarda “Mühendis” Gümüş Kitapta “İş Sahibi” tarafından yapılmaktadır.) taraflardan birinin “Talep”i (Claim[2]) üzerine taraflar 42 gün içinde müzakerelerde bulunur ve anlaşma sağlarlar ise bağlayıcı bir mutabakat metni imzalarlar. Ancak bu 42 gün içinde tarafların bir anlaşmaya varamaması halinde Talep, Tespit yapılması için Mühendis’e yönlendirilir. Mühendis’in de Tespit yapabilmesi için 42 gün süresi bulunur. Mühendis tarafından yapılan Tespit için Tespit’i yerinde bulmayan tarafın 28 gün içinde Tatminsizlik İhtarında (Notice of Dissatisfaction) bulunması gerekir. 28 gün içinde Tatminsizlik İhtarı çekilmemesi halinde yapılan Tespit kesin ve bağlayıcı hale gelmektedir. Ayrıca Mühendis tarafında 42 gün içinde bir Tespit yapılmaması halinde yapılan Talep reddedilmiş sayılmakta ve konu doğrudan uyuşmazlık olarak değerlendirilmektedir.
Uyuşmazlık Çözümü
Yine her üç kitabı da kapsayan en önemli değişikliklerden biri uyuşmazlıkların çözümü konusunda yapılmıştır. Öncelikle FIDIC 1999’da sözleşmelerin 20’nci maddesinde birlikte yer alan Talep (Claim) ve Uyuşmazlık (Dispute)[3] maddesi ikiye ayrılarak 20’nci madde hem Yüklenici hem de İş Veren açısından Talep maddesi olarak düzenlenmiş ve FIDIC 1999’da yer alan ve İş Veren’in Taleplerini düzenleyen (Employer’s Claim) 2.5’inci madde sözleşmeden çıkarılmıştır. Yeni 20’nci maddede hem İş Veren hem de Yüklenici açısından benzer uygulamalar ve eşit zaman sınırlamaları getirilmiştir. Böylelikle 2017 güncellemelerinin amaçlarından olan daha dengeli sözleşmeler oluşturma çabası da bu maddede görülmektedir. Ayrıca, Talep ve Uyuşmazlık’ın ayrılması ile tarafların fikir ayrılıklarının mutabakat ile çözümlenmesine zemin hazırlanması da güncellemelerin amaçlarından biri olan uyuşmazlık önleme mekanizmasının bir parçasını oluşturmaktadır.
FIDIC 2017 güncellemelerinin en dikkat çekenlerinden biri de tahkim yargılaması öncesinde FIDIC’e özgü uyuşmazlık çözüm yolu olan Uyuşmazlık Giderme Heyeti’nin (Dispute Adjudication Board, “DAB”) yerini Uyuşmazlık Giderme / Önleme Heyeti’nin (Dispute Adjudication / Avoidance Board, “DAAB”) almasıdır. Bu düzenleme ile DAAB heyeti sözleşmenin yürürlüğünden itibaren atanan ve görev yapan bir yapı haline getirilmiştir. Bir uyuşmazlığın ortaya çıkmasından sonra atanan heyet yerine sözleşmenin en başından beri görevde olan heyet ile uyuşmazlıklar meydana gelmeden müdahale edilebilmesi ve taraflar arasındaki mutabakatın, olay uyuşmazlığa dönüşmeden sağlanması amaçlanmıştır.
FIDIC 2017 güncellemeleriyle DAAB’ın yetkileri de yeni yapısıyla beraber genişletilmiştir. Sözleşmenin başından beri görevde olan heyet, uyuşmazlıkları önlemek amacıyla, gerekli gördüğünde toplantı talep etme, saha ziyareti yapma ve hatta teminat talep etme haklarına sahip oldu.
Birçok yeni yetkiyle donatılmış ve sözleşmenin başından beri görevde olacak DAAB’ın 3 kişilik heyetten oluşacağı göz önünde bulundurulursa her iki taraf için de oldukça masraflı bir düzenleme getirildiği düşüncesindeyiz.
Finansal Yapılanma
Özellikle İş Sahibi açısından zorlayıcı nitelikte olabilecek bir diğer düzenleme de finansal yapıya ilişkin maddede karşımıza çıkmaktadır. “Contract Data” kavramı FIDIC 2017 güncellemeleriyle getirilmiştir. Bu doküman topluluğunun içinde ihale dokümanları, teknik gereklilikler, saha raporlarının yanısıra finansal yapılanma dokümanları da yer alır. Bu demektir ki tüm finansal yapı, sözleşme imza tarihinden önce kurulmalıdır. Halbuki FIDIC 1999 düzenlemesinde, finansal yapıya ilişkin deliller Yüklenicinin talebi olması halinde sunulmaktaydı. Bu durum özellikle proje finansmanı şeklinde finanse edilecek projelerde İş Sahibi karşısına prosedürel bir engel olarak çıkabilecektir. Zira birçok kredi kuruluşu kredi tutarının serbest bırakılması için imzalı proje sözleşmesi aramaktadır.
FIDIC 2017 ile getirilen İş Sahibi’nin lehine bir düzenleme de performans teminatının (Performance Security) FIDIC 1999 düzenlemesinden farklı olarak işlerin tamamlanmasına kadar değil garanti süresinin (Warranty Period) sonuna ve sahanın Yüklenici tarafından terk edilmesine kadar tutulabilmesidir.
Sonuç
FIDIC 2017 güncellemeleri adı altında yayınlanan Kırmızı Kitap, Sarı Kitap ve Gümüş Kitap’ın sektörün ihtiyaçlarını karşılamayı ve taraflar arasında daha dengeli bir sözleşme çatısı kurmayı amaçladığı görülmektedir. Henüz oldukça yeni olan bu model sözleşmelerin sektör oyuncuları tarafından ne kadar benimseneceği ve seçileceğini zaman gösterecektir. Ancak 18 yıl sonra güncellenen sözleşmelerin günümüz şartlarına daha uygun hale getirildiği ve yine geçen sürede kullanıcıların tecrübelerinin yansıtıldığı düşünüldüğünde, sektörde kabul gören model sözleşmeler olacağı kanaatindeyiz.
[1] “Determination” Türkçeye “Tespit” olarak çevrilmiştir.
[2] “Claim” Türkçeye “Talep” olarak çevrilmiştir.
[3] “Claim and Dispute”, Türkçeye “Talep ve Uyuşmazlık” olarak çevrilmiştir.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç piyasası, 2000’li yılları sürekli yükselen, 2010’lu yılları ise yine yüksek ve stabil seyreden satış adetleriyle geride bıraktı. Bu dönemde pazarın büyümesinde, alım gücünün yüksekliği kadar, krediye kolay ulaşım ve ürün çeşitliliği de etkiliydi. Üretimin de benzer şekilde artmasıyla birlikte...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 638 ila TTK m. 640 arasında limited şirketlere özel düzenlenen çıkma ve çıkarılma kurumları ile anonim şirket yapısından farklı olarak limited şirket ortaklarına şirketten çıkma ve şirkete de ortağı çıkarma hakkı tanımaktadır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Aşağıda yetkinin devri başta olmak üzere, anonim şirketlerde temsil yetkisi...
Adi ortaklıklar Türk Hukuku’nda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK” veya “Kanun”) 620 ve 645. maddeleri arasında düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi Kanun’da, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendiği sözleşme olarak tanımlanır...
Birleşme ve devralma süreçleri; şirketlerin benliklerini ve hukuki statülerini en ciddi şekilde etkileyen hukuki süreçlerin başında gelir. Hukuki, vergisel, finansal ve operasyonel incelemelerin yürütülmesinin ardından taraflar işlemin gerçekleştirilmesi konusunda bir mutabakata vardığı takdirde müzakere süreci başlar...
Franchising, pazar erişimini ve marka bilinirliğini dünya çapında genişletmek için kullanılan popüler bir iş modelidir. Tek marka satma koşulu içeren mağaza sözleşmeleri (mono-brand store agreements) şeklindeki dağıtım sözleşmelerine kıyasla daha az yaygın olmasına rağmen franchising, lüks markaların dağıtım...
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (“HGK”) 2019/149 E. 2022/894 K. sayılı 14.06.2022 tarihli kararında tüzel kişilik perdesinin aralanması teorisini, kredi sözleşmesinden kaynaklanan bir uyuşmazlıkta kefil ile borç alan şirket arasındaki ilişki bağlamında değerlendirdi. HGK, tüzel kişilik perdesinin aralanması...
Avrupa Birliği yabancı yatırımcılar için önemli bir yatırım merkezi olmaya devam ediyor. Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı Avrupa Birliği’ne gelen doğrudan yabancı yatırımların izlenmesine ilişkin İkinci Yıllık Rapor’da yer alan verilere göre Avrupa Birliği 2021 yılında 117 Milyar Euro değerinde yabancı doğrudan...
Pay devrinin, bir sermaye şirketinin paylarına ilişkin hukuki işlemler arasında ilk akla gelen, uygulamada da en sık karşılaşılan işlem olduğu söylenebilir. Bununla beraber bir sermaye şirketinin payı, devir dışında işlemlere de konu olabilir. Bunlara ilişkin örnekler, uygulamada en sık görüldüğü ve öğreti tarafından...
Hızla büyüyen ve gelişen e-ticaret sektöründeki oyuncuların davranışlarını düzenlemek amacıyla 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun (E-ticaret Kanunu veya Kanun) kısa süre önce köklü bir değişime uğramıştı. 1 Ocak 2023 itibariyle yürürlüğe giren yeni düzenlemeler ile e-ticaret...
11 Haziran 2021'de Alman Federal Meclisi, yalnızca Alman şirketlerini değil, aynı zamanda bu şirketlerin yabancı ülkelerdeki (Türk kuruluşları dahil) tedarikçilerini de etkileyen Alman Tedarik Zinciri Uyum Yasası’nı (Lieferkettensorgfaltsgesetz) ("Yasa") onayladı. 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren...
İsviçre Federal Konseyi, 21 Aralık 2007 tarihinde şirketler hukukuna ilişkin değişiklikleri de içeren İsviçre Borçlar Kanunu revizyon taslağını onayladı. Federal Konsey 28 Kasım 2014 tarihinde taslak revizyonu görüşe açtı. Kapsamlı tartışmalar ve uzun bir yasalaşma sürecinin ardından, İsviçre Borçlar Kanunu'nda...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun beşinci kitabı olan deniz ticaretine ilişkin hükümler altında dördüncü kısmı altında deniz ticareti sözleşmeleri düzenlenir. Bu bölümde düzenlenen sözleşme tipleri içerisinde uluslararası deniz taşımacılığı pratiğinde en sık kullanılan, üçüncü bölümde m.1138 vd. maddelerinde...
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”) ile geniş şekilde düzenlemeye gidilen en önemli konulardan biri de örtülü kazanç aktarımı yasağıdır. Mülga 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 15nci maddesinden daha geniş bir düzenleme getiren SerPK madde 21 ile düzenleyici kamu otoritesi olan...
Gelişmekte olan ticari faaliyetler ve özellikle inşaat, enerji ve madencilik alanlarında yapılmakta olan geniş çaplı yatırımlar neticesinde şirketler, güçlerini birleştirerek bu yatırımlara iştirak etmek ve gerek uzmanlıklarını, gerekse finansman imkânlarını birlikte kullanarak daha güçlü bir şekilde projelerde yer almak...
Türk Ticaret Kanunu (“TTK veya Kanun”) 159’uncu ve devam maddelerinde bölünme hükümlerine yer vererek, şirketlere farklı yapılanma modellerini uygulama ve yeni hukuki oluşumları hayata geçirme imkanı tanımaktadır. Şirketler bölünme yöntemini kullanarak belirli bir malvarlığı unsurunu veya unsurlarını...
FIDIC (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Counseils) kısaltılmış adıyla anılan Müşavir ve Mühendisler Uluslararası Federasyonu, 1913 yılında kurulmuş bir meslek örgütüdür. Üyeleri çeşitli ülkelerden usulüne uygun olarak seçilmiş müşavir-mühendis birlikleri olup Örgüt’e üyelik her ülkeden tek bir meslek birliği...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Anılan kuralların amacı, milletlerarası ticareti güvenli bir şekilde kolaylaştırmak ve hızlandırmaktadır...
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 31 Ekim 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe giren Limanlar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) her bir liman için ayrı ayrı çıkarılmakta olan tüzük, yönetmelik ve talimatları tek bir Yönetmelikte bütünleştirmektedir. Bu yönde...
Kural olarak sözleşmeden doğan hak ve borçlar sadece sözleşmenin tarafı olan alacaklı ve borçlu arasında hukukî sonuç doğurur. Bu prensip hukukumuzda “sözleşmelerin nispiliği” olarak adlandırılır. Genel olarak, sözleşmenin tarafları dışındaki üçüncü kişiye bir edimin yerine getirilmesinin üstlenildiği...
Dijitalleşen dünyada büyüyen ve gelişen e-ticaretin kuralları değişiyor. Önceleri dijital pazarın odak noktası olarak gösterilen e-ticaret, çok geçmeden dijital ekonominin itici gücü olarak ifade edilmeye başladı. Ancak e-ticaretin büyüme hızı ve kısa süre içinde geçirdiği dönüşüm dikkate alındığında...
Bir şirketin feshi, tescil ile kazanılan tüzel kişiliğin ortadan kalkmasına yol açarak, şirketin sona erme sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkan infisahın, özellikli bir görünümüdür. Hâkimin inşai hükmüyle bir şirketin feshine ve bunun doğal sonucu olarak sona ermesine yol açan bu özel dava türü...
Kontrol veya yönetimin bir ailenin üyelerine ait olduğu şirketler, aile şirketi olarak kabul edilir. Aile üyeleri, şirket kontrolünü sağlayan payları elinde tutabildiği gibi yönetim yetkisini de elinde bulundurur. Aile şirketleri, aile üyeleri için fırsat, güvence ve gelir demektir...
Türkiye 7 Aralık 1993 tarihli 3939 sayılı Kanun ile Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı için Mukavele Sözleşmesi’ne (“CMR”) katılmayı uygun buldu ve CMR Türkiye’de 31 Ekim 1995 tarihinde yürürlüğe girdi. CMR’nin 1/1 maddesi uyarınca, tarafların tabiiyeti ve ikamet yerinden bağımsız olarak...
Türk hukukunda adi ortaklıklar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 620 ve devamı maddelerinde düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca (nihai olarak kazanç elde etme amacına) ulaşmak üzere...
Anonim şirketlerde örtülü kazanç aktarımı, geniş anlamda şirket malvarlığının ilişkili taraflara aktarılmasını konu alan ve birçok farklı görünümü barındıran bir kavram olarak karşımıza çıkar. Sermaye piyasaları hukukunda kanun seviyesinde ve...
Çoğunlukla start-up yatırımlarında karşımıza çıkan sermaye iştirak sözleşmeleri, bir yatırımcının bir şirkette sermaye artırımı ile çıkarılacak yeni payları taahhüt ederek sermaye artırımına katılması ve pay sahibi olmasına ilişkin hüküm ve koşulları düzenler...
Belirli koşulları taşıdığı takdirde ıslak imza ile aynı hukuki sonuçları doğuran elektronik imza, pek çok hukuk sisteminde kendine yer edinmiş ve ticari hayatın hız kazanmasını sağlamıştır. Farklı hukuk sistemlerinde çeşitli türleri ve uygulamaları bulunsa da elektronik imzanın...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar dizisidir. Incoterms kurallarının amacı milletlerarası ticaretin güvenli ve hızlı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunmak ve bunu kolaylaştırmaktır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Bu ayki hukuk postası makalesi, yetkinin devri başta olmak üzere...