Rekabet Kurulu’nun Sahibinden.com Kararı
Giriş
Rekabet Kurulu’nun 18-36/584-285 sayı ve 01.10.2018 tarihli kararında Sahibinden Bilgi Teknolojileri Paz. ve Tic. A.Ş.’nin (“Sahibinden.com”) vasıta ve emlak satış - kiralama hizmetlerine yönelik çevrimiçi platform hizmeti pazarlarında aşırı fiyat uygulamak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 6. maddesini ihlal edip etmediği değerlendirildi (“Karar”)[1].
Soruşturma konusu teşebbüs Sahibinden.com, emlak ilan ve reklamlarının yanı sıra birçok farklı alanda ilan ve reklam verilebilen bir çevrimiçi platformdur. Sahibinden.com platform üzerinden satış yapanlar bakımından ücretlidir. Bunun dışında Sahibinden.com aracılığıyla yapılan satışlar ücrete tabi değildir.
Bir not olarak, Sahibinden.com hakkında 2014 yılında yürütülen ön araştırmada da kurumsal üyelik ücretlerini yüksek belirlemek suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesini ihlal edip etmediği iddiası incelenmişti. Rekabet Kurulu ilgili kararında, dinamik özellik gösteren sektörde yüksek fiyatlar uygulansa bile, bu durumun teşebbüsün yatırımlarının geri dönüşünü alabilmesi, pazara yeni girişleri özendirmesi ve pazardaki mevcut teşebbüslerin potansiyel müşterilere daha kolay ulaşabilmesini sağlaması açısından şebeke etkilerinin pazardaki rekabet üzerindeki olumsuz etkilerini hafifleteceğini belirtmişti. Son tahlilde bu durumun rekabet açısından olumlu sonuç doğuracağını ifade ederek, Sahibinden.com’a soruşturma açılmamasına karar vermişti. Gelinen noktada ise Rekabet Kurulu’nun bazı değerlendirmelerinin değiştiği görülüyor.
İlgili Pazar Tanımı
Karar’da ilgili ürün pazarı, “emlak satış/kiralama hizmetlerine yönelik çevrimiçi platform hizmeti ve vasıta satış hizmetlerine yönelik çevrimiçi platform hizmeti pazarları” ve ilgili coğrafi pazar “Türkiye” olarak tanımlanmıştır. İlgili ürün pazarı tanımı hakim durum tespitinde kritik öneme sahip olduğundan, Karar’daki aşağıdaki değerlendirmelerin not edilmesinin önemli olduğunu düşünüyoruz:
- com’un faaliyet gösterdiği pazar geniş tanımıyla, çok taraflı platform hizmetleri pazarı niteliği taşır.
- Bir platformun değerini, platform tarafından sunulan ticari etkileşim olanaklarından faydalanmak isteyebilecek karar birimi gruplarının katılımı (şebeke etkisi) belirler. Daha fazla sayıda ekonomik karar birimi gruplarının üyeleri platforma dâhil oldukça platformun değeri, dolayısıyla platform hizmet sunucusunun fiyat koyma gücü artar.
- İstisnalar bulunmakla birlikte, genel olarak çok taraflı platformlar, nihai tüketicilere yönelik olarak ücretsiz ya da düşük ücretli (marjinal maliyetin altında) hizmet sunarken, platform üzerinden nihai tüketicilere mal ve/veya hizmet arz eden karar birimlerine görece yüksek fiyattan (marjinal maliyetin üzerinde) hizmet sunar. Sahibinden.com da söz konusu fiyatlama stratejisini uygulamaktadır.
- Fiyatlama stratejisi nihai tüketiciler (platform bünyesinde sunulan hizmete talip olanlar) bakımından, platformu değiştirme ya da birden fazla platform kullanma olanağını artırarak platformlar arası rekabeti mümkün kılar.
- Bir platformun ilgili pazarda hakim duruma gelmesi ağırlıkla; pozitif şebeke dışsallığı; platformun uyguladığı yatay ve dikey ürün farklılaştırması yöntemleri ve platform hizmetlerinin sunulduğu pazarın niteliğinden kaynaklanabilir.
- Çok yanlı platform hizmeti pazarlarında platform üzerinden birbiriyle ticari ilişki kurmak isteyen en az iki karar birimi grubu söz konusudur ve anılan karar birimleri arasındaki pozitif şebeke etkisi (birinin platforma atfettiği değerdeki değişimin aynı yönde diğerini etkilemesi) bulunur. Bu nedenle birbiriyle ikame ürün/coğrafya sınırlarının çizilmesi noktasında birden fazla karar biriminin tepkisini dikkate almak gerekir.
- İlgili ürün pazarının tanımlanmasında, arz ikamesi yönünden Sahibinden.com’un; talep ikamesi yönünden ise karşılıklı etkileşimleri de hesaba katılarak mal/hizmet arz eden teşebbüsler (galericiler, emlak ofisleri vs.) ile mal/hizmet talep eden nihai tüketicilerin davranışları incelenmelidir.
- Karar’da arz ikamesi boyutu, Sahibinden.com, Tasıt.com, Arabam.com gibi teşebbüslerin iş planları/kurguları gereği alternatif hizmetlere eğiliminin söz konusu olmadığı belirtilerek dikkate alınmayacağı belirtilmiştir. Talep ikamesi bakımından ise oto-alım satım galerileri ve emlak ofisleri ile otomobil/emlak satın almak/kiralamak isteyen nihai tüketicilerin sunulan platform hizmetinin fiyat ve/veya kalitesindeki değişime verecekleri tepki dikkate alınmalıdır.
- Çevrim dışı platformlar Sahibinden.com’un karşı savunmalarına rağmen pazara dahil edilmemiştir. Buna yönelik olarak, platformun fiyat düzeyinin yükselmesi veya kalite düzeyinin düşmesi durumunda ikame seçeneğinin, aynı işlevi gören diğer çevrimiçi platformlar olacağı belirtilmiştir.
Aşırı Fiyat
Karar’da incelenen ihlal konusu “aşırı fiyat”, hâkim durumda bulunan bir teşebbüsün rekabetçi şartlarda uygulayamayacağı ve sunduğu ürünün/hizmetin ekonomik değerinin önemli ölçüde üzerinde olan fiyatlar olarak değerlendirilir.
Aşırı fiyatın tespitine yönelik yapılan değerlendirmelerde “Ekonomik Değer Testi”nin (“EDT”) uygulamaların temelini oluşturduğu, daha sonra geliştirilen yöntemlerin ise EDT ile çizilen temel çerçeveye dayandığı görülür. İki aşamalı bir test olan EDT’nin ilk aşamasında incelemeye konu ürün/hizmet fiyatı ile maliyeti karşılaştırılmakta; ikinci aşamada ise incelenen fiyat kendi içinde ya da rakip ürün/hizmet fiyatları ile kıyaslanır. ETD ilgili Karar’da da tartışıldığı üzere pek çok açıdan eleştirilen bir yöntemdir.
Karar uyarınca Rekabet Kurulu, aşırı fiyatın tespitinde, Avrupa Birliği uygulamalarına paralel şekilde ekonomik değer kavramını esas alır ve değerlendirmelerinde fiyat kıyaslamasına öncelik verir. Kurul, maliyet hesaplamasına ancak maliyetin kesin ve net bir şekilde belirlenebileceği hallerde başvurur ve bu yaklaşım Danıştay tarafından da hukuka uygun bulunur.
Hakim Durum
Bilindiği üzere aşırı fiyat ihlali yaratabilmek için teşebbüsün öncelikle hakim durumda olduğunun tespiti gerekir. Bu kapsamda, Karar’da Sahibinden.com’un tanımlanan pazarlarda hakim durumda olup olmadığı pazarlardaki pazar payı, diğer pazar verileri ve pazara giriş engelleri açısından değerlendirilmiştir. Karar’da, Sahibinden.com’un ilgili pazarlarda hakim durumda olduğu aşağıdaki noktalara değinilerek tespit edilmiştir:
- İlgili pazarlarda Sahibinden.com’un pazar gücü yüksektir. Sahibinden.com’un pazardaki konumunun ortaya koyulmasında fiyat, ziyaret sayısı, kurumsal üyelik sayısı ve kurumsal üye geliri verilerinden yararlanılmıştır.
- İlgili pazarlardaki pazara giriş engeli, öncelikle şebeke etkisi ve şebeke etkisine bağlı batık maliyetlerdir. Şebeke etkisi, platformun değerinin platform tarafından sunulan ticari etkileşim olanaklarından faydalanmak isteyen ve birbirlerinin tercihlerinden etkilenen karar birimleri tarafından belirlenmesidir. Pazara sonradan giren teşebbüsler söz konusu giriş engelini aşmak ve platformlarına değer kazandırabilmek için ciddi bir reklam ve tanıtım bütçesi ayırmak durumunda kalır. Bu kapsamda birden fazla platformda yer alma maliyeti (multi-homing cost) de dikkate alınmıştır. İlaveten, “Sahibinden” adının değerinin tüketici tercihlerindeki önemi ve Sahibinden.com’un geniş bir yelpazede hizmet sunması mevcut ve potansiyel rakipler açısından pazara giriş engelleri olarak tanımlanmıştır. Rekabet Kurulu’nun şebeke etkisini Booking.com gibi daha önceki kararlarında da tanımladığını görüyoruz[2].
Aşırı Fiyat Değerlendirmesi
Aşırı fiyat değerlendirmesinde, Sahibinden.com’un ilgili pazarlardaki rakipleri ile fiyatları, fiyat artış oranları, pazar payı değişiklikleri ve teşebbüsün fiyatları ile maliyetleri arasındaki marj incelenmiştir.
Yapılan hesaplamalar sonucunda, Sahibinden.com’un ilgili pazarlarda rekabetçi pazarlarda görülmeyecek ölçüde yüksek fiyatlama davranışı sergilediği ve ilgili pazardaki mevcut rakiplerin bu fiyatlama davranışını etkileyebilecek bir rekabet baskısı yaratmadığı değerlendirilmiştir. İlaveten, ilgili pazarlarda giriş engellerinin varlığı da potansiyel anlamda rekabetçi baskı yaratılmasını engellemektedir. Dolayısıyla her iki pazarın da kısa ve orta vadede kendini düzeltme yeteneğine sahip olmadığı belirtilmiştir. Bu nedenle Sahibinden.com’un, 2015-2017 dönemine ilişkin fiyatlama davranışının aşırı fiyatlama niteliği taşıdığı ve 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesini ihlal ettiği tespiti yapılmıştır. Bu noktada ihlale son verilmesi için fiyat artışlarının maliyet artışları ile açıklanabilecek makul seviyelerde yapılmasının beklendiği belirtilmiştir.
Sahibinden.com’un bu değerlendirmeye ilişkin fiyatların yüksek olmadığı, fiyatların aşırı fiyat olarak tespitinin mümkün olmadığı, ETD’nin uygulamasına ilişkin detaylı savunmaları Rekabet Kurulu tarafından reddedilmiştir.
Sonuç
Karar sonucunda Sahibinden.com’a temel para cezası, Ceza Yönetmeliği’nde[3] tanımlanan “diğer ihlaller” kategorisi üzerinden ceza verilmiştir. İlaveten, ihlal bir yıldan uzun sürdüğünden belirlenen oran ağırlaştırılmış ve belirlenen miktara herhangi bir indirim uygulanmamıştır. Sonuç olarak Sahibinden.com’un vasıta ve emlak satış - kiralama hizmetlerine yönelik çevrimiçi platform hizmeti pazarlarında aşırı fiyat uygulamak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesini ihlal ettiğine karar verilerek teşebbüse 10.680.425,98TL oranında idari para cezası verilmiştir. Kararda bir adet karşı oy bulunmaktadır.
Karar, aşırı fiyat iddiasının çift taraflı bir pazarda değerlendirilmesi bakımından önemlidir. Bu anlamda Karar’ın rekabet otoritelerinin aşırı fiyatlama davranışına müdahale şekli ve çok-taraflı platform özelliklerine ilişkin tespitler bakımından yol gösterici olduğunu düşünüyoruz.
[1] Rekabet Kurulu’nun Sahibinden.com kararı, 01.10.2018, S.18-36/584-285,
https://www.rekabet.gov.tr/Karar?kararId=8a58df07-f31b-457e-b936-9fa3afd5fdbf
(Erişim tarihi 28.01.2019).
[2] Rekabet Kurulu’nun Booking.com kararı, 05.01.2017, S. 17-01/12-4,
https://www.rekabet.gov.tr/Karar?kararId=d2bfb2c8-e517-498a-9542-07e3cad8a419
(Erişim tarihi 28.01.2019).
[3] Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem Ve Kararlar İle Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik, RG, 15.02.2009, S. 27142.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları