Rekabet Kurulu’nun Yumurta Üreticileri Kararı Işığında Kartel İddialarındaki İspat Standardı
Giriş
Rekabet Kurulu (“Kurul”), 19-21/306-132 sayı ve 13.06.2019 tarihli kararı (“Kurul Kararı”) ışığında Mardin’de faaliyet gösteren sofralık tavuk yumurtası üreticilerinin aralarında anlaşarak fiyat tespiti yaptıkları iddiasına ilişkin şikâyeti incelemiş ve şikâyetin reddi ile soruşturma açılmamasına karar vermiştir.
Kurul Kararı, yapılan incelemede kartel iddiasını desteklemek için ileri sürülen belge ve delillerin detaylı incelenmesi ve kartel dosyalarındaki ispat standardına ilişkin Kurul’un yakın dönemdeki yaklaşımını göstermesi açısından önemlidir.
Kurul Kararı’ndaki İddialar
Gizlilik talebi ile yapılan 28.11.2018 tarih ve 8533 sayılı şikâyet başvurusunda (i) Mardin’de faaliyet gösteren Dicle Tarım Gıda Pazarlama Nakliyat İnşaat Hayvancılık San. ve Tic. Ltd. Şti. (“Dicle Yumurta”), Hacıhasanoğulları Otomotiv Petrol İnşaat Tarım Hayvancılık San. ve Tic. Ltd Şti. (“Naz Yumurta”), Fırat Nakliyat Gıda Taahhüt Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. (“Fırat Yumurta”) ve Midyat’ta faaliyet gösteren Bayza Petrol Kuyumculuk Nakliyat Tarım Hayvancılık San. ve Tic. A.Ş. (“Bayza Yumurta”) unvanlı yumurta üreticilerinin (“Soruşturulan Teşebbüsler”) bölgedeki en büyük üreticiler ve tedarikçiler olduğu, (ii) bu dört firmanın 2018 yılı başından itibaren kartelleşerek ortalama koli yumurta fiyatlarından daha fazla olacak şekilde fiyat tespit ettikleri, (iii) alternatif bölgelerden yumurta temin etmenin daha yüksek maliyetler doğurmasından dolayı söz konusu alternatif bölgelerden alım yapılamadığı, (iv) Soruşturulan Teşebbüsler’in perakende satışlarda daha düşük fiyat uygulayarak toptancı olarak faaliyet gösteren şikayetçinin faaliyetlerini zorlaştırdığı iddia edilmiştir.
Raportörlerin Görüşü
Dosyaya ilişkin görevlendirilen raportörler, Soruşturulan Teşebbüsler’in rekabet hukuku ihlali gerçekleştirdiğine ilişkin herhangi bir bulguya ulaşılamadığını ve dolayısıyla soruşturma açılmasına gerek olmadığını ifade etmiştir. Bununla birlikte, Soruşturulan Teşebbüsler’e 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”), 9/1 ve 9/3. maddeleri gereği faaliyet gösterdikleri piyasada doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalardan ve uyumlu eylemlerden kaçınmaları gerektiği yönünde görüş gönderilmesinin uygun olacağını belirtmişlerdir. Kurul Kararı, dosya raportörlerinin Soruşturulan Teşebbüsler’in faaliyetlerine ilişkin ihlal bulgusuna ulaşamamasına rağmen, 4054 sayılı Kanun’un “İhlale Son Verme” başlıklı 9. maddesinde belirlenen tedbirlerin alınmasının önerdiği bir karar olması açısından da öneme sahiptir.
Kurul’un Değerlendirmesi
Kartel iddialarını değerlendirmek amacıyla öncelikle 2017 ve 2018 yurt içi ortalama yumurta üretim ve tüketim miktarlarını inceleyen Kurul, kişi başı üretimdeki artışın, kişi başı tüketimdeki artıştan fazla olduğunu ve olağan durumlarda arz fazlalığı halinde fiyatların düşeceğini belirtmiş, dolayısıyla dosya özelindeki fiyat artışlarının değerlendirilebilmesi için öncelikle yumurta üreticilerinin ağırlıklı ortalama fiyat hareketlerinin ve maliyetlerinin incelenmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu kapsamda 2018 yılından başlayarak 2019 yılı Mayıs ayına kadar olan fiyat hareketleri de dahil olmak üzere Soruşturulan Teşebbüsler’den bilgi ve belgeler talep edilmiştir. İletilen fiyat hareketlerini detaylıca inceleyen Kurul, Soruşturulan Teşebbüsler’in aralarında anlaşarak artış yapmadıkları sonucuna varmıştır. Kurul, incelemesinde Soruşturulan Teşebbüsler’in fiyatlarının Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (“YUM-BİR”) fiyatları ile paralel olduğunu, bu paralelliğin sebebinin ise yerel üreticilerin fiyat belirlerken YUM-BİR gibi büyük yumurta üreticilerinin fiyatlarını takip etmeleri ve dolayısıyla aynı dönemdeki aynı maliyet artışlarından etkilenmeleri olduğu sonucuna ulaşmıştır.
Kurul, Soruşturulan Teşebbüsler’in fiyatlarının birbirlerinin fiyatlarıyla örtüşmediğine, ancak kur artışının Soruşturulan Teşebbüsler’in fiyatlarına aynı dönemlerde yansıtıldığına karar vermiştir. Bu kapsamda, Soruşturulan Teşebbüsler’in fiyatlarındaki benzer tarihlerdeki radikal artışın, döviz kurundaki artışa paralel olarak gerçekleştiğini değerlendirmiş ve teşebbüslerin aralarında fiyat belirlediği yönündeki iddiaların desteklenmediğine karar vermiştir.
Kurul Kararı’nda ayrıca, tek taraflı rekabeti kısıtlama niyetinin, karşılıklı irade uyuşması koşulunun gerçekleşmesi için yeterli olmadığına karar verilmiştir. Şöyle ki, Mardin’deki tüm yumurta üreticilerinin katıldığı bir toplantıya ilişkin bilgi talep edildiğinde, Fırat Yumurta söz konusu toplantıya birlikte fiyat belirleme niyeti ile katıldığını, Naz Yumurta ve Dicle Yumurta, bölgesel bir birliktelik kurma niyetiyle katıldıklarını beyan etmiştir. Bu beyanları değerlendiren Kurul, Fırat Yumurta dışındaki diğer teşebbüslerin rekabeti kısıtlama yönünde bir iradesi olmadığını, Fırat Yumurta’nın tek taraflı bu niyetinin, 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesinde aranan “karşılıklı irade uyuşması” kapsamında değerlendirilemeyeceğine karar vermiştir.
Kurul, Soruşturulan Teşebbüslerin, perakende satışlarda daha düşük fiyat uygulayarak toptancıların faaliyetlerini zorlaştırdığı iddiasını da incelemiştir. Bu kapsamda, Soruşturulan Teşebbüsler’in perakende satışlarının olup olmadığı ve perakende satış yapmaları halinde toptancılara sattıkları fiyattan daha ucuza satış yapıp yapmadıkları hususunu değerlendiren Kurul, Soruşturulan Teşebbüsler’in yetkilileriyle yaptığı görüşmeler sonucunda iddia konusu teşebbüslerin perakende satış yapmadığına karar vermiştir. Kurul ek olarak, şikâyetçinin Mardin’de faaliyet gösteren tüm yumurta üreticilerini değil de, sadece Dicle Yumurta, Naz Yumurta, Fırat Yumurta ve Bayza Yumurta’yı şikâyet etmiş olmasını ve şikâyetin zamanlamasını da irdelemiştir. Tüm bu değerlendirmeler ışığında Kurul, Soruşturulan Teşebbüsler’in perakende satışı olmaması, şikâyetçinin sadece dört üreticiyi şikâyet etmesi ve şikâyetin söz konusu ihlale karar verildiği belirtilen toplantının gerçekleşmesinden iki yıl sonra yapılması nedenleriyle Soruşturulan Teşebbüsler’in perakende satışlarda daha düşük fiyat uygulayarak toptancıların faaliyetlerini zorlaştırdığı iddiasının temelsiz olduğuna karar vermiştir.
Tüm bu hususlar ışığında Kurul, Bayza Yumurta, Fırat Yumurta, Naz Yumurta ve Dicle Yumurta’nın birlikte fiyat belirledikleri ve toptancılara verdikleri fiyattan daha düşük fiyatlara perakende satış yaparak rekabeti engellediklerini gösteren herhangi bir belge, bilgi ya da bulguya ulaşılamadığına, bu nedenle şikâyetin reddi ile soruşturma açılmamasına karar vermiştir.
Sonuç
Kurul Kararı, belirli teşebbüsler arasında benzer tarihlerde ve benzer oranlarda yapılan fiyat artışlarının, teşebbüslerin anlaşarak fiyat tespiti yaptığına karine oluşturmadığını göstermesi açısından önem arz etmektedir. Yukarıda detaylıca açıklandığı üzere, Soruşturulan Teşebbüsler’in benzer tarihlerde benzer oranlarda fiyat artışı yapıldığını tespit etmesine rağmen Kurul ihlal kararı vermemiş ve söz konusu artışa ilişkin ekonomik analiz yaparak, ilgili teşebbüslerin fiyat hareketlerini ve maliyetlerini incelemiştir.
Kurul Kararı’na ilişkin diğer bir önemli nokta ise, “karşılıklı irade uyuşması” kavramının ele alınış biçimidir. Kurul, Fırat Yumurta’nın fiyat tespiti amacıyla rakipler arası bir toplantıya katıldığını kabul etmesine rağmen, rekabeti kısıtlama amacının tespiti için tek bir teşebbüsün beyanlarını yeterli bulmamıştır. Fırat Yumurta’nın beyanına ilave delil arayan Kurul, incelemesi sonucunda diğer teşebbüslerin toplantıya katılmakta rekabeti kısıtlama amacına ilişkin bir irade beyanı sahibi olmadığına ve bu kapsamda ilgili teşebbüsler arasında irade beyanı uyuşmasının söz konusu olmadığına karar vermiştir.
Kartel dosyalarında yapılan rekabetçi analizleri ve irade beyanı örtüşmesi kavramının uygulama alanını çerçeveleştiren Kurul Kararı’nın bu nedenle gelecekteki dosyalar için teamül olacağı açıktır.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları