Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları
Giriş
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 9/4. maddesi uyarınca Kurul, “nihaî karara kadar ciddî ve telafi olunamayacak zararların ortaya çıkma ihtimalinin bulunduğu durumlarda, ihlalden önceki durumu koruyucu nitelikte ve nihaî kararın kapsamını aşmayacak şekilde geçici tedbirler alabilir.” Bu doğrultuda Rekabet Kurulu (“Kurul”), telafi olunamayacak zararların muhtemel olduğu durumlarda, soruşturma taraflarına ihtiyati tedbir uygulama yetkisine sahiptir. Soruşturmaların yaklaşık iki yıl sürdüğü göz önünde bulundurulduğunda, ilgili hükmün Kurul’un olası zararları önlemek için kullanabileceği bir araç olduğu görülür. Kurul’un aşağıda yer verilen son dönemdeki kararları Kurul’un ihtiyati tedbir müessesini ne zaman ve ne şekilde kullandığını ortaya koyar.
Perakendeciler Kararı
Perakendeciler kararında[1] Kurul, Rekabet Kurumu’na (“Kurum”) perakende gıda ve temizlik ürünlerindeki ani ve yüksek fiyat artışlarına ilişkin intikal eden başvurular doğrultusunda zincir marketler ile tedarikçilerinin Covid-19 salgını sürecindeki fiyatlama davranışlarını incelemiştir. Bu kapsamda en büyük dokuz zincir marketin gıda ve temizlik ürünlerinde salgın başladığından beri zımni bir iş birliği ile ortak aşırı fiyat stratejisi izleyerek 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettikleri iddia edildi.
Kurul, zincir marketlerin salgın ve Ramazan ayı gibi dönemlerde tüketicilerin yaşam koşullarındaki değişiklerden faydalanarak pazar güçlerini daha da arttırdıklarını değerlendirdi. Marketlerin hem alış hem de satış tarafında oligopol bir yapıda oldukları ve bu doğrultuda fiyat rekabetine girmedikleri; bunun yanı sıra pazar güçlerini tedarikçilerden ucuza mal tedarik ederken, aynı ürün fiyatlarını tüketiciler nezdinde yükselterek kullandıkları belirtildi.
Bu olgulara 9/4. maddeyi uygulayan Kurul, gıda ve temizlik ürünlerine ilişkin tüm fiyat artışlarının soruşturma süresi sonuna kadar Kurum’a sunulması gerektiğine karar verdi.
WhatsApp Kararı
Sonraki tarihli WhatsApp kararında[2] da Kurul benzer şekilde, Facebook’un WhatsApp kullanıcılarının verilerini diğer hizmetler için kullanılacağı yönündeki kararına ilişkin olarak ihtiyati tedbir uygulanmasına karar verdi. Kararın temelinde, Facebook’un 08.02.2021 tarihinden itibaren WhatsApp kullanıcılarının verilerinin Facebook grup şirketleri ile paylaşılmasına onay verme zorunluluğu hakkındaki, Kurul’a göre rekabet hukuku endişeleri yaratan, duyurusudur.
Kararda Kurul öncelikle WhatsApp’in yapısı ve pazar gücünü incelemiştir. İncelemesi sonucu ise WhatsApp’in 180’den fazla ülkede 2 milyardan fazla kullanıcısı olduğu ve kullanıcılarının mesaj, konum, fotoğraf ve cihazlarında yüklü diğer bilgilere de erişim sağlayabildiği değerlendirildi. Dolayısıyla Kurul, kullanıcıların WhatsApp üzerinden, daha küçük gruplarda daha özel veya ticari sır içerebilecek veriler paylaşılabildiğini, bu kapsamda kullanıcıların WhatsApp üzerinden, Facebookta paylaştıklarına göre daha küçük gruplarda, daha özel bilgiler paylaştığı sonucuna ulaşmıştır. Bu nedenle söz konusu bilgiler yapıları gereği daha gizli olarak sınıflandırıldı.
İkinci olarak Kurul, Facebook’un duyurusundan kaynaklanan rekabet hukuku endişelerini değerlendirdi. Bu kapsamda Facebook’un duyurusunda yer alan yükümlülük uyarınca, (i) WhatsApp verilerinin, diğer Facebook şirket ürün ve verilerine bağlanması, (ii) Facebook’un tüketici iletişim hizmetleri pazarındaki gücünü, internet reklamcılığı alanındaki rakiplerinin faaliyetini zorlaştıracak şekilde kullanması, (iii) aşırı veri toplanmasının ve verinin başka hizmetler için kullanılmasının tüketicinin sömürülmesine yol açması gibi durumlara neden olabileceğine karar verdi.
Kurul yine 9/4. maddeye atıf yaparak ve Facebook’un (i) tüketici iletişim hizmetleri, (ii) sosyal ağ hizmetleri ve (iii) çevrim içi reklamcılık hizmetleri pazarlarındaki pazar gücünü dikkate alarak, söz konusu uygulamaların soruşturma sonucunda alınacak nihai karara kadar ciddi ve telafi olunamayacak zararlar doğurma ihtimalini haiz olduğunu değerlendirdi. WhatsApp kullanıcılarının Facebook tarafından sunulan koşulları kabul etmeleri halinde diğer grup şirketlerinin de ilgili verilere sahip olacağı ve bu verileri kullanmaya başlayacağını değerlendiren Kurul, bu kapsamda yürütülecek olan soruşturma sonucunda Facebook’un söz konusu davranışına son verilmesine karar verilmesi halinde, verilerin geri alınmasının ve kullanılmasından kaynaklanan avantajların ortadan kaldırılmasının oldukça güç olduğunu belirtti. Böyle bir durumu önlemek için ise Kurul, 9/4. madde uyarınca Facebook’un WhatsApp kullanıcılarının verilerini diğer hizmetler için kullanılmasına dair kullanım koşullarını sonlandırması ve sonlandırdığını tüm kullanıcılara duyurması gerektiğine karar verdi.
Trendyol Kararı
En yakın tarihli ihtiyati tedbir kararında[3] ise Kurul, DSM Grup Danışmanlık İletişim ve Satış Ticaret A.Ş.’nin (“Trendyol”) çevrimiçi pazaryerlerindeki uygulamalarını inceledi. Trendyol’un yazılım ve algoritmalarına ilişkin olarak yapılan yerinde incelemelerde Trendyol’un (i) perakendeci olarak sattığı ürünlerine, platformu kullanan ve aynı zamanda rakibi olan satıcılara kıyasen, avantaj sağlayacak şekilde algoritmaya müdahale ettiği, (ii) ertesi gün teslim imkanını yalnızca kendi ürünlerine sağladığı, (iii) satıcıların verilerini kendi perakende faaliyetlerine avantaj sağlayacak şekilde kullandığı, (iv) algoritmaya yapılan müdahaleler ve sponsorlu ürünlere yönelik şeffaflık eksikliği vasıtasıyla pazaryerinde satış yapan satıcılar arasında ayrımcılık yaptığı görüldü.
Yerinde incelemelerde elde edilen belgelerde, algoritmalara müdahale edilerek Trendyol markalı ürünlerin takipçi sayılarının arttırıldığı ve gerçek rakamların manipüle edildiğinin görüldüğü ifade edilmiştir. Benzer şekilde Trendyol markalı ürünler için düşük satıcı puanlarının silindiği, algoritmaya müdahale sonucu Trendyol’un kendi markası olan Trendyolmilla marka filtrelerinde üst sıralarda listelendiği ve rakip satıcıların satış verileri Trendyol markalı ürünlere ilişkin analiz ve tahminlemeler yapmak için kullanıldığı iddia edildi.
Bu doğrultuda, Trendyol’un yüksek pazar gücü ve hâkim durumda olduğu değerlendirildikten sonra Kurul söz konusu pazar gücünün ihlal teşkil eden davranıştan kaynaklandığı ve Trendyol’un 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesini ihlal ettiğini gösteren ciddi deliller olduğu sonucuna ulaştı.
Ek olarak dijital pazarlarda geç müdahalelerin telafisi mümkün olmayan zararlar doğurabileceği ve dolayısıyla ihtiyati tedbir uygulanmasının zorunlu olduğu belirtildi. Kurul bu kapsamda Trendyol’un (i) rakiplerine karşı avantaj sağlayacak nitelikte, algoritma ve kodlama aracılığıyla yapılan müdahaleler de dâhil olmak üzere her tür eylem davranış ve uygulamalarına son vermesi, (ii) verileri diğer ürün ve hizmetler için paylaşmaması ve kullanmaması, (iii) platformu kullanan satıcılar arasında ayrımcılık yapmaması gerektiğine karar verdi.
Sonuç
Kurum’un, gerekli görmesi halinde, gerek 4. madde gerekse 6. madde ihlallerine ilişkin ihtiyati tedbir uygulamaktan çekinmediği açıktır. Son dönem ihtiyati tedbir uygulanan Kurul kararlarında Kurul’un 4054 sayılı Kanun’u ihlal ettiği iddia edilen teşebbüslerin pazar güçlerini ve ihtiyati tedbir verilmemesi halinde telafisi mümkün olmayan zararların doğup doğmayacağını değerlendirdiği görülmektedir. 9/4. maddenin uygulanmaması halinde, tüketicilerin muhtemel ve uzun süreli soruşturma süreci boyunca zarar görecekleri sonucuna varması halinde, Kurul tüm rekabet hukuku ihlali türleri için ihtiyati tedbir uygulamayı seçmektedir.
[1] Kurul’un 07.05.2020 tarihli ve 20-23/298-145 sayılı kararı
[2] Kurul’un 11.01.2021 tarihli ve 21-02/25-10 sayılı kararı
[3] Kurul’un 30.09.2021 tarihli ve 21-46/669-334 sayılı kararı
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...