Amazon Kararı ve E-Kitap Taahhütleri
Giriş
Gün geçtikçe elektronik kitapların (e-kitap) kullanımının arttığını ve yavaş yavaş basılı kitapların yerini almaya başladığını gözlemliyoruz. E-kitapların basılı kitapların yerini alıp alamayacakları tartışması bir yana bırakılırsa, e-kitapların çevrimiçi ticaretteki (e-ticaret) popülaritesini gözle görülür biçimde arttırdığı bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor.
Amazon EU S.à.r.l’ın ("Amazon") Avrupa’daki en büyük e-kitap dağıtıcısı teşebbüs olduğu biliniyor. Dolayısıyla Amazon’un uygulamaları Avrupa Komisyonu’nun (“Komisyon”) merceği altında tutuluyor. Nitekim Komisyon, 2015 yılından beri Amazon’un e-kitap dağıtıcıları ile olan dağıtım anlaşmalarında bulunan “en çok kayrılan müşteri koşullarının” (Most Favoured Nation Clause) (“MFN”) Avrupa Birliği rekabet hukukunu ihlal edip etmediğine ilişkin bir soruşturma yürütüyordu. Komisyon, 4 Mayıs 2017 tarihinde Amazon’un Avrupa’daki elektronik kitap (“e-kitap”) yayınevleri ile yaptığı dağıtım anlaşmalarında yer alan ve rekabet hukuku endişesi doğuran çeşitli hükümlere ilişkin sunduğu taahhütleri kabul etti (Amazon Kararı)[1].
Dünyadaki gelişmelere baktığımızda ise geçen dönemlerde İngiliz ve Alman Rekabet Otoritelerinin de Amazon’un MFN uygulamalarına ilişkin olarak soruşturma başlattığını, ancak Amazon’un MFN uygulamalarından vazgeçmesi üzerine soruşturmalarını sonlandırdıklarını görüyoruz[2].
İlgili Süreç
Komisyon, Amazon’a karşı ilk olarak 11 Haziran 2015 tarihinde soruşturma açtı.[3] Soruşturma kapsamında Amazon’un e-kitap yayınevleriyle olan dağıtım anlaşmalarında bulunan MFN koşullarının rekabet hukukuna aykırı anlaşma (101. madde) ve hakim durumun kötüye kullanılmasını (102. madde) düzenleyen kurallara aykırı olup olmadığı incelendi.[4] İnceleme konusu MFN koşulları kapsamında yayınevlerinin, Amazon’a, rakip yayınevlerine tanıdıkları şartları (veya daha iyi şartları) tanımaları gerekiyordu. Komisyon’a göre bu hükümler diğer e-kitap dağıtıcılarının yeni ve yaratıcı ürün ve hizmetler geliştirerek, Amazon ile rekabet etmesini güçleştiriyordu. Komisyon, bu hükümlerin farklı e-kitap dağıtıcıları arasında rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığı ve tüketicilerin seçim olanaklarını azaltıp azaltmayacağı sorusuna cevap aradı. Sorusuna olumlu cevap verirse, Amazon’un bu faaliyeti, hakim durumun kötüye kullanılması ve kısıtlayıcı ticari faaliyet olacağından, Avrupa Birliği rekabet hukuku kurallarına aykırılık teşkil edecekti.
Amazon, Komisyon’a, 13 Ocak 2017 tarihinde bazı taahhütler vermeyi teklif etti. Amazon ayrıca, bu taahhütlerin uygulanmasını denetleyecek bir yediemin de tayin etti. 24 Ocak 2017 tarihinde Komisyon, ilgilileri, Amazon’un verdiği bu taahhütlere görüş vermeye davet etti.[5] Komisyon, 24 Ocak 2017 tarihinde Pazar Araştırması Bildirimini yayımladı (Market Test Notice).[6] Amazon, ilgili kişilerin geri bildirimleri doğrultusunda teklif ettiği taahhütlerinde çeşitli değişiklikler yaptı.
Son olarak Komisyon, 4 Mayıs 2017 tarihinde Amazon’un e-kitap taahhütlerini kabul ettiğini duyurdu. Rekabet politikasından sorumlu komisyon üyesi Margrete Vestager, karar hakkındaki yorumunda, Komisyon’un Avrupa e-kitap pazarında adil rekabeti sağlamak istediğini, bu kararın yayınevleri ve rakiplerinin e-kitaplara yönelik yenilikçi hizmetler geliştirmelerini, artan seçim şansı ve rekabet ortamı temin edeceğini belirtti.
Amazon’un E-Kitap Satış Modeli
Amazon e-kitap satışında acentelik modeli kullanır. Acentelik modelinde e-kitapların perakende fiyatlarını yayıncı kuruluşlar belirler, Amazon ise yapılan satış üzerinden komisyon alır[7].
Kabul Edilen Taahhütler
Aşağıda bahsedilen taahhütler, 5 yıl süre ile Avrupa Ekonomik Alanı içinde Amazon tarafından dağıtılan her e-kitap için, e-kitaplar hangi dilde olursa olsun uygulanacaktır.
Amazon, öncelikle, MFN ve benzeri hükümleri ve yayınevlerinin daha iyi koşullar konusunda Amazon’u bilgilendirme yükümlülüğüne ilişkin hükümleri uygulamayacaktır. Taahhütler özellikle alternatif/yeni iş modelleri, e-kitap yayım tarihi ve katalogları, e-kitap özellikleri, promosyonlar, acentelik ücreti, acentelik komisyonu ve toptan satış fiyatlarına ilişkin hükümleri kapsar.
İkinci olarak Amazon, yayınevlerinin İndirim Havuzu Hükümleri’ni (discount pool provison) içeren sözleşmelerini sonlandırmalarına izin verecektir. İndirim Havuzu Hükümleri, Amazon’un Amazon platformunda satılan e-kitapların acentelik ücretlerinde (örneğin, Amazon’un yayınevleri hesabına satış yaptığı fiyatlar) indirim yapmasını sağlayan hükümlerdir. Zira Amazon “acentelik modeli” ile çalışmaktadır. Bu model uyarınca e-kitapların perakende fiyatlarını yayıncı kuruluşlar belirlemekte, Apple ve Amazon gibi perakendeciler ise yapılan satış üzerinden komisyon almaktadır.
Son olarak Amazon, yeni anlaşmalarında, MFN ve İndirim Havuzu Hükümleri’ne yer vermeyecektir.
Komisyon, Amazon bu taahhütlere uymazsa, Avrupa Birliği rekabet kurallarına bir aykırılık tespit etmese dahi Amazon’un toplam cirosunun %10’una kadar olabilecek bir cezaya hükmedebilecektir.
Amazon Kararının Önemi
Amazon Kararı, Türkiye rekabet hukuku açısından önemli bir karardır. Zira Rekabet Kurumu’nun son dönemde MFN koşullarını sıkı şekilde incelediği görülüyor. Rekabet Kurulu, Yemek Sepeti kararı kapsamında MFN koşullarının restoranların, Yemek Sepeti dışındaki rakip platformlara daha avantajlı teklifler vermesini engellediği ve rakipler açısından dışlayıcı olduğunu belirterek bu koşullarından sözleşmelerden çıkarılmasına karar vermiş ve Yemek Sepeti’ne 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 Sayılı Kanun”) 6. maddesi kapsamında idari para cezası uygulanmıştı. Yakın tarihli Booking.com kararında ise MFN koşullarının 4054 Sayılı Kanun’un 4. maddesi anlamında ihlal teşkil ettiğine karar verilerek teşebbüse idari para cezası verilmişti.[8] İlaveten, Booking.com B.V.’nin dar MFN’e ilişkin verdiği taahhütler kabul edilerek bunlara 5 yıl süre ile bireysel muafiyet tanınmıştı[9].
Bu kararlar ışığında, Rekabet Kurulu’nun çift taraflı platformlar ve MFN koşullarının aynı resimde bulunduğu durumlara ilişkin rekabetçi etki değerlendirmesinde, teşebbüsün sahip olduğu pazar gücü ile anti-rekabetçi etkiyi doğru orantılı kabul etme eğiliminde olduğu anlaşılıyor. Rekabet Kurulu’nun MFN değerlendirmelerinde, her koşulda, temelde uygulamanın rakiplerin pazara erişimini, fiyat katılığına yol açarak marka içi ve markalar arası rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığına odaklandığı görülüyor. Bu değerlendirme yapıldığında olayın şartlarına göre dayanak madde olarak ise 4 veya 6. maddeleri seçebiliyor.
Amazon Kararı da Rekabet Kurulu’nun son dönem kararlarına aykırı bir husus içermiyor. Zira Komisyonun da çift taraflı platformlarda esasen pazar gücü bulunan teşebbüslerin MFN koşulları uyguladığı senaryolarda temkinli davrandığı ve birçoğunda, MFN koşullarını resimden çıkarma eğiliminde olduğu görülüyor. Amazon Kararı’nda kullanılan taahhütlerin de bu tip platformlar için yol gösterici olacağı kuşkusuz.
[1] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-1223_en.htm (Erişim Tarihi: 12.06.2017).
[2] Rekabet Kurulu’nun 05.01.2017 tarih ve 17-01/12-4 sayılı Booking.com Kararı, par. 253.
[3] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-5166_en.htm (Erişim Tarihi: 12.06.2017).
[4] İlgili maddeler Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma’nın (The Treaty on the Functioning of the European Union)101 ve 102. maddeleridir.
[5] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-137_en.htm (Erişim Tarihi: 14.06.2017).
[6]http://eur-lex.europa.eu/legal content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.C_.2017.026.01.0002.01.ENG&toc=OJ:C:2017:026:TOC (Erişim Tarihi: 14.06.2017).
[7] Rekabet Kurulu’nun 05.01.2017 tarih ve 17-01/12-4 sayılı Booking.com Kararı.
[8] Rekabet Kurulu’nun 09.06.2016 tarih ve 16-20/347-156 sayılı Yemek Sepeti Kararı.
[9] Rekabet Kurulu’nun 05.01.2017 tarih ve 17-01/12-4 sayılı Booking.com Kararı.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları