Türkiye’de “MFN” Uygulamasının Ayak Sesleri; Yemek Sepeti Kararı
Giriş
Özellikle internet yoluyla yapılan ticaretin artmasıyla birlikte ortaya çıkan online platformlar bugün itibariyle önemli sağlayıcılar haline geldiler. Online platformlar, teknolojik altyapıları sayesinde klasik kanallara göre tüketicilere oldukça farklı ve gelişmiş imkanlar sunmaları nedeniyle tüketiciler tarafından tercih ediliyor. Böylelikle zaman içerisinde klasik kanallara göre online ticaretin miktarı ve pazar payı arttı. Artan bu pazar güçleri nedeniyle online platformlar hakkında git gide daha çok rekabet otoritesinin çeşitli araştırmalar yaptığı görülmektedir[1].
Son dönemlerde belli başlı rekabet otoritelerinin gündeminde ise online platformlarca çok yoğun olarak kullanılan “En Çok Kayrılan Ülke” (Most Favoured Nation Clause) şartı veya “En Çok Kayrılan Müşteri Şartı” (Most Favoured Customer Clause) olarak adlandırılan uygulamaların yer aldığı görülmektedir. Avrupa Birliği (AB) rekabet hukukunda Booking ve Amazon gibi uluslararası dev şirketler hakkında yürütülen rekabet soruşturmaları Most Favoured Nation Clause (“MFN”) hakkındaki tartışmaları alevlendirmiştir.
Türkiye açısından konuya bakıldığında Rekabet Kurumu’nun da Booking hakkında soruşturma açtığı ve soruşturmanın devam ettiği görülmektedir[2]. Ancak MFN uygulamasına ilişkin ilk karar Yemek Sepeti Elektronik İletişim Tanıtım Pazarlama Gıda San. ve Tic. A.Ş. (Yemek Sepeti) hakkındaki açıklanan karardır. Açıklanan karar, uzun süredir AB rekabet hukukunda yoğun şekilde tartışılan MFN uygulamasının Türkiye’deki ayak sesleri niteliğindedir.
- MFN Uygulamasının Rekabet Hukuku Açısından Değerlendirilmesi
Rekabet Terimleri Sözlüğünde en çok kayrılan müşteri şartının “bir müşteriye sağlanan olumlu alım/satım koşullarının, sözleşmesinde en çok kayırılan müşteri şartı yer alan müşterilere de yansıtılmasını” ifade ettiği belirtilmektedir[3]. Anılan sözlükte söz konusu şartın bir rekabet ihlali konusundaki uzlaşmaya taraf olan teşebbüslerin aldatma güdüsünü azaltarak, rekabet karşıtı uzlaşmanın sürdürülmesine yardımcı olacağından kolaylaştırıcı eylemler arasında yer aldığı ifade edilmiştir. Bu uygulamanın en temel rekabet karşıtı etkisinin uzlaşma içerisinde hareket eden teşebbüslerin bu uzlaşmayı çözecek, aralarındaki menfaat birlikteliğini bozacak şekilde indirimler yapmalarını, dolayısıyla uzlaşmayı hile yaparak bozmalarını engellemesi olduğu görülür.
MFN uygulaması en genel anlamıyla, sağlayıcı tarafından başka alıcılara daha avantajlı şartlar mal ve hizmetler sağlanması halinde aynı avantajların lehine MFN tanınmış olan, kayrılan alıcıya da önerilmesini ifade eder[4]. Bu anlamda teorik olarak sağlayıcının fiyatlama serbestisini kısıtlayan alıcı tarafından getirilmiş dikey anlamda bir fiyat kısıtlaması söz konusudur[5]. Böylelikle teşebbüslerin fiyat belirleme özgürlüğü kısıtlanmaktadır. Dolayısıyla bu şekilde bir kısıtlama Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Anlaşma (“ABİDA”) m. 101 uyarınca ve aynı şekilde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 4. maddesi uyarınca rekabeti kısıtlayıcı niteliktedir. Ayrıca ifade edilmelidir ki MFN şartı herhangi bir makul ekonomik gerekçeye dayanıyor olsa bile rekabeti kısıtlayıcı bulunabilir[6]. Bu nedenle MFN şartının rekabeti kısıtlayıcı olup olmadığı değerlendirilirken örnek olaydaki bütün unsurlar değerlendirilmedir.
Rakipler arası uzlaşma açısından en önemli unsurlardan birisi uzlaşma tarafları arasındaki hile yapma güdüsünü ve ihtimali ortadan kaldırabilmektir. MFN şartı da tam bu amaca hizmet etmekte ve indirimleri kısıtlaması nedeniyle uzlaşmanın tarafların hilesiyle ortadan kaldırılmasını zorlaştırmaktadır. Öyle ki bir müşteriye yapılan indirimin diğerlerine de yansıtılması zorunluluğu nedeniyle indirim yapma maliyeti çok yükselir. Bu nedenle uzlaşmanın taraflarından birinin zaman zaman yapacağı birkaç indirim yoluyla anlaşmayı bozması böylelikle zorlaşır. Bunun dışında MFN uygulamasının başka etkilerinin daha olduğu görülür[7]. Bunların içinde belki de en önemli olanı pazarlık yaparak indirim alan bir müşterinin kendisine tanınan indirimin MFN uyarınca başka alıcılara da yansıtılmasından ortaya çıkan “free rider etkisiyle” zamanla pazarlık yapma güdüsü azalacaktır.
Bütün bu özellikler değerlendirildiğinde MFN uygulaması uygulandığı pazarlarda indirimleri zorlaştıran, özellikle sağlayıcıların fiyat farklılaştırması yapmasını dolayısıyla serbestçe fiyatlama yapmasını engelleyen bir dikey fiyat kısıtlaması olarak nitelendirilebilir. Ayrıca özellikle yaygın şekilde uygulandığında uzlaşmaya taraf olan teşebbüslerin, uzlaşmadan sapanları tespit etmesini sağlayacak şekilde pazardaki şeffaflığı artıracak bir etki yarattığından rekabet ihlallerinin sürdürülmelerini kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle örnek olayın özelliklerine bağlı olarak rekabeti kısıtlayıcı bulunabilir. Nitekim AB rekabet hukukunda MFN şartına ilişkin çeşitli rekabet hukuku incelemelerinin son dönemde hız kazandığı görülmektedir. AB Komisyonunun 2013 yılında taahhütler sonucunda sonlandırdığı E-book[8] kararını, çok sayıda üye ülkede yürütülen Booking ve HRS gibi rezervasyon hizmetlerine ilişkin online platformlar hakkındaki soruşturmalar[9] takip etmiştir. Ayrıca son dönemde Amazon’un MFN/fiyat parite politikası hakkında önce Birleşik Krallık rekabet otoritesi ve Federal Alman Kartel Ofisi tarafından başlatılan ve daha sonra AB Komisyonu’nun katıldığı rekabet incelemeleri[10] de bulunmaktadır.
Dolayısıyla MFN uygulaması hakkında rekabet hukuku perspektifinden yürütülen tartışmaların yakın zamanda da devam edeceği görülmektedir.
- Yemek Sepeti Kararı ve Türkiye’de MFN Şartı Tartışmalarının Başlangıcı
Türkiye’de MFN şartının etraflıca değerlendirildiği ilk rekabet hukuku incelemesinin Yemek Sepeti hakkında yürütülen soruşturma olduğu görülmektedir. Yakın zaman önce, anılan soruşturmada karar açıklanmış ve Yemek Sepetinin MFN uygulamasının hakim durumun kötüye kullanılması teşkil ettiği ve rekabete aykırı olduğu tespit edilmiştir[11]. Anılan teşebbüse verilen 427.977,70 TL’lik idari para cezasından çok daha önemli olanın, Rekabet Kurulu’nun MFN uygulamasına son verilmesine karar vermesi olduğu düşünülmektedir.
Kurul, restoranların rakip platformlara verdikleri daha avantajlı teklifleri, Yemek Sepetine yansıtmak zorunda olmadıklarını, bunun ilgili pazarda dışlayıcı etkiler doğurduğunu ifade ederek, bu kapsamda bunu engelleyen tüm MFN şartlarını 120 gün içinde sözleşmelerinden çıkartmasına karar vermiştir. Böylelikle AB rekabet hukukuna paralel şekilde MFN şartları sözleşmelerden çıkartılarak, restoranların fiyatlama serbestisinin önündeki engellerin kaldırılması amaçlanmıştır.
- Sonuç
AB rekabet hukukunda son dönemde yoğun olarak tartışılan MFN uygulaması, özellikle online platformlar açısından önem taşıyan bir unsurdur. Booking ve Amazon gibi hakim durumdaki online platformların kullandıkları MFN şartlarının artık rekabet hukuku açısından sorun teşkil ettiği için uygulanmalarına son verilmektedir. Dolayısıyla AB rekabet hukukundaki MFN konusundaki istikrarlı uygulama göz önüne alındığında yakın zamanda başka online platformların da bu tartışmaların içine girebileceği düşünülmektedir.
Türkiye açısından MFN şartlarına ilişkin ilk ayrıntılı soruşturma Yemek Sepeti soruşturmasıdır. Bu soruşturma neticesinde açıklanan kararda MFN şartlarının Yemek Sepeti dışındaki rakip platformlara daha avantajlı teklifler verilmesini engellediğini ve rakipler açısından dışlayıcı olan bu uygulamanın rekabeti kısıtlayıcı olduğu ifade edilmiştir. Bu nedenle MFN hükümleri sözleşmelerden çıkartılmıştır. Söz konusu karardaki bu tespitlerin bir diğer önemi de halen yürütülen Booking soruşturmasına ışık tutmasıdır. Rekabet Kurumu’nun MFN konusundaki AB uygulamasına paralel olarak Yemek Sepeti kararındaki çerçeveyi devam ettireceği düşünülmektedir.
[1] Ayrıntılı bilgi için bkz: http://www.bundeskartellamt.de/SharedDocs/Meldung/DE/Meldungen%20News%20Karussell/2016/09_06_2016_ThinkTank.html (Erişim Tarihi: 20.06.2016).
[2] http://www.rekabet.gov.tr/tr-TR/Guncel/Bookingcom-BV-ile-Bookingdotcom-Destek-Hizmetleri-Limited-Sirketi-Hakkinda-Sorusturma-Acildi (Erişim Tarihi: 19.06.2016).
[3] Rekabet Terimleri Sözlüğü, s. 91.
[4] Bunun tersi de mümkündür. Buna göre alıcı başka sağlayıcılardan daha yüksek fiyatlarla alım yapması halinde lehine MFN tanınmış satıcı da bu fiyattan yararlanır.
[5] Zimmer, Immenga/Mestmäcker içinde, Art. 101 Abs.1 AEUV, kenar numarası 275.
[6] Zimmer, kenar numarası. 276 vd.
[7] Ayrıntılı bilgi için bkz. Kekevi Gökşin, Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Birlikte Hakim Durumun Kötüye Kullanılmasında Kolaylaştırıcı Eylemler, Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, Rekabet Kurumu, Ankara 2003, s. 4 http://www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2f1%2fDocuments%2fUzmanl%25c4%25b1k%2bTezi%2ftez21.pdf (Erişim Tarihi: 21.06.2016).
[8] AB Komisyonu’nun 25.7.2013 tarih, COMP/39847 sayılı, E-book kararı http://ec.europa.eu/competition/antitrust/cases/dec_docs/39847/39847_27536_4.pdf (Erişim Tarihi: 21.06.2016).
[9] Birleşik Krallık rekabet otoritesinin (OFT) Booking-Expedia kararı.
[10] AB Komisyonu’nun Amazon hakkında yürüttüğü rekabet hukuku incelemesine ilişkin basın duyurusu için bkz: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-5166_en.htm (Erişim Tarihi: 21.06.2016).
[11] Anılan kararı için bkz: http://www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2f1%2fDocuments%2fG%c3%bcncel%2fsorusturmalar%2fyemek+sepeti.pdf (Erişim Tarihi: 21.06.2016).
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları