Uluslararası Tahkimde Tanıkların Yüzleştirilmesi
Giriş
Tanıkların yüzleştirilmesi (witness conferencing/ witness confrontation) uluslararası tahkimde sıklıkla başvurulan delil toplama yöntemlerinden biridir. Bu yönteme kimi ülkelerde yerel mahkemeler tarafından da başvurulur[1]. İki veya daha fazla tanığın, hakem nezdinde aynı anda ve birlikte ifade verdiği bir delil toplama yöntemi olan yüzleştirme[2] pek çok farklı şekilde gerçekleşebilir[3].
Tanıkların Yüzleştirilmesi Yönteminin Artı ve Eksileri
Tahkim yargılamalarında son yıllarda daha da sık başvurulan yüzleştirme yöntemi beraberinde pek çok kolaylık getirir[4]. Olağan usulde tanıkların ayrı ayrı dinlenmesiyle elde edilen beyanlar farklılık ve çelişki barındırabilir. Hakem heyetinin bu çelişkileri gözeterek maddi vakıalar ile örtüşen beyanları esas alması önemli bir iş yükünü beraberinde getirir. Oysa tanıkların yüzleştirilmesi, hakem heyetinin çelişen beyanları daha isabetli ve kolay şekilde tespitine imkan verebilir. Dahası, hakem heyeti tarafından aynı anda sorgulanan tanıklar birbirlerinin beyanlarını duruşma esnasında çürütebilir. Bu durum, mesnetsiz beyanların elenmesi için fırsat doğurabilir[5]. Tanıkların tek tek dinlenmesinden ziyade aynı oturumda bir arada dinlenmesi, duruşma süresini kısaltacağından tahkim masraflarını azaltabilir[6].
Ancak yüzleştirme usulü her tür uyuşmazlığa uygun değildir. Kimi hallerde tanıkları hakem heyeti karşısında adeta karşı karşıya getirmenin doğuracağı gerilim, tanık beyanından alınacak faydayı en aza indirebilir[7]. Bu gibi hallerde tanıkların kişisel, profesyonel ve kültürel geçmişleri, verdikleri beyanın kalitesini düşürebilir[8]. Bu doğrultuda, her bir uyuşmazlığın kendi şartları özelinde değerlendirilmesi, yalnızca faydalı sonuç vermesi beklenen hallerde tanıkların yüzleştirilmesi gerekir.
CIArb Yönergesi
Nisan 2019’da yayınlanan Chartered Institute of Arbitrators Uluslararası Tahkimde Tanık Yüzleştirmesi Yönergesi (“CIArb Yönergesi”/“Yönerge”), sıklıkla başvurulan bu delil ikame yöntemini usuli bir çerçeveye sığdırır. CIArb Yönergesi; (i) Kontrol Listesi, (ii) Temel Talimatlar ve (iii) Özel Talimatlar adlı üç ana bölüm ile bu bölümlere dair detaylı açıklamalara yer veren notlardan oluşur.
Kontrol Listesi
Yönerge’nin ilk bölümünde, hakem heyeti ve taraflara mevcut uyuşmazlığın yüzleştirme yöntemine uygunluğunu tespiti kolaylaştıran bir Kontrol Listesi yer alır. Bu listedeki unsurlar örnekseme yöntemiyle sayıldığından sınırlı sayı ilkesine tabi değildir. Ayrıca bu listede farklı yüzleştirme yöntemlerine de yer verilir[9].
Kontrol Listesi’ne göre, uzman görüşüne başvurulan ve görüşleri arasında çelişki olan tanıklar için yüzleştirme yöntemi etkili sonuç doğurabilir. Hakem heyetinin uzman görüşüne başvurulan konuda bilgili ve deneyim sahibi olduğu hallerde, yüzleştirmenin bizzat hakem heyeti tarafından yürütülmesi önerilir[10].
Olgulara dayalı beyanda bulunan tanıkların yüzleştirmeye tabi tutulmasının önünde usuli bir engel olmamakla birlikte, uzman tanıklara kıyasla olgu tanıkları için bu yönteme nadiren başvurulur. Zira, uzman tanıklar uzman görüşlerinde diğer uzmanın sonuçlarıyla çelişen sonuçlara varsa dahi, kendi beyanlarının tutarlılığını teknik ve profesyonel açıklamalar ile pekiştirebilir. Oysa direkt olarak maddi vakıaları ele alan olgu tanıklarının vakıalara dair çelişkili beyanlarını benzer yöntemler ile desteklemesi daha zordur[11]. CIArb Yönergesi de bu nedenle olgu tanıklarının yüzleştirilmesinin beraberinde getirdiği sıkıntılara işaret eder[12].
Yönerge ayrıca tanıklar arasındaki kişisel ilişkinin de olası bir yüzleştirme öncesi gözetilmesi gereğini vurgular[13]. Bu kapsamda, tanıkların geçmişten gelen ilişkileri ile kültürel özelliklerinin dikkate alınmasını önerir. Yönerge, tanıklardan birinin diğerine kıyasla daha kıdemli veya yaşlı olmasının tanıklar arası etkileşime etkisini değerlendirir. Bu gibi hallerde, daha genç ve kıdemi düşük tanığın yüzleştirme esnasında saygı gereği diğer tanığın beyanını çürütmemesi, benzer şekilde kıdemli tanığın da genç tanığın beyanına cevap vermeye yeltenmemesi gibi kültürel alışkanlıklardan doğabilecek, beyanın delil değerini düşüren olası sıkıntılara dikkat çeker. Yönerge ayrıca, tanıklardan talep edilebilecek, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları gösteren ortak rapor taslağına yer verir.
Temel ve Özel Talimatlar
CIArb Yönergesi’nin Temel Talimatlar başlıklı bölümünde, hakem heyetinin tahkim yargılamasının erken safhasında hazırlayacağı usuli kararlara eklenebilecek talimatlar yer alır[14]. Bu doğrultuda, dosyada mübrez delliler ışığında hazırlanan maddi vakıalara dair zaman dizini ile uzman tanıklarca hazırlanan üzerinde anlaşılan ve anlaşılamayan hususları gösteren çizelge taraflardan istenmesi faydalı belgelerdendir. Bu tür çalışmaların hakem heyetinin iş yükünü önemli ölçüde hafifleteceği vurgulanır.
Özel Talimatlar ise tanık yüzleştirilmesinin (i) hakem heyeti, (ii) bizzat tanıklar ve/veya (iii) taraf vekilleri tarafından yürütülmesi ihtimallerine ilişkin usuli çerçeveyi çizer[15]. Süreci yönetenin yüzleştirme yoluyla elde edilecek delil üzerinde kontrolü diğer taraflara kıyasla çok daha yüksek olacağından, yöntemin belirlenmesinden önce Yönerge’nin bu bölümünde yer verilen önerilerin gözetilmesi faydalı olacaktır.
Sonuç
Çapraz sorgu yöntemine kıyasla daha etkin sonuçlar doğurabilen tanıkların yüzleştirilmesi yöntemine uluslararası tahkimde sıklıkla başvurulur. CIArb Yönergesi usuli önerileri ve bağlayıcı olmayan talimatları vasıtasıyla, her geçen gün kullanım alanı daha da artan bu yönteme dair uygulamacılar için önemli bir kaynaktır.
[1] Avustralya, Singapur, İngiltere ve Galler mahkemeleri, yüzleştirme yöntemine mahkeme yargılamasında da başvuran ülkelere örnek gösterilebilir : “Guidelines for Witness Conferencing in International Arbitration” (“CIArb Yönergesi”), The Chartered Institute of Arbitrators, Nisan 2019, s. 13, erişim için: https://www.ciarb.org/news/ciarb-guidelines-on-witness-conferencing/.
[2] Ballantyne, Jack; “CIArb Releases Witness Conferencing Guidelines”, Global Arbitration Review, 30 Nisan 2019, erişim için: https://globalarbitrationreview.com/print_article/gar/article/1190766/ciarb-releases-witness-conferencing-guidelines?print=true; The CIArb Guidelines, s. 13.
[3] Tanık yüzleştirmesi hakem heyeti, bizzat tanıklar ve/veya taraf vekilleri tarafından yürütülebilir.
[4] Yuen, Peter/ Townsend, Matthew; “New CIArb Guidelines on Witness Conferencing,” Kluwer Arbitration Blog, 25 Nisan 2019, erişim için: http://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2019/04/25/new-ciarb-guidelines-on-witness-conferencing/.
[5] CMS Law Singapore, “CIArb Launches Guidelines for Witness Conferencing in International Arbitration,” 6 Mayıs 2019, erişim için: https://www.cms-lawnow.com/ealerts/2019/05/ciarb-launches-guidelines-for-witness-conferencing-in-international-arbitration.
[6] CIArb Yönergesi, s. 13-14.
[7] Robertson, David / Knight, Emma / Akiki Frederic; “Witness Conferencing: New CIArb Guidelines,” Lexology, 8 May 2019, erişim için: https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=98cf43b6-c1b9-4336-b061-7f49d65427b6.
[8] CIArb Yönergesi, s. 14.
[9] CIArb Yönergesi, s. 26.
[10] CIArb Yönergesi, s. 26.
[11] Olgu tanıklarının yüzleştirilmesi konusunda detaylı bilgi için bkz.: Hendel, Clifford J.; “Witness Conferencing Involving Witnesses of Fact: A Good Idea Whose Time Has Not Yet Come?” International Bar Association Arbitration News, Cilt. 16, No.1, Mart 2011, erişim için: https://www.hendel-idr.com/wp-content/uploads/arbitration-witness-conferencing-iba-arbitration-news-march11.pdf.
[12] CIArb Yönergesi, s. 28.
[13] CIArb Yönergesi, s.16 ve 30-33.
[14] CIArb Yönergesi, s.18-19 ve 45-51.
[15] CIArb Yönergesi, s. 20-24 ve 52-65.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...
Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.
Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...
Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...
4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...
Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...
Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...
Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...
Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...
Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...
Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...
Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...