Avrupa Mahkemelerinin AB-İçi Yatırım Tahkimine Dair Çelişkili Kararları
Giriş
Achmea’nın[1] AB-içi[2] yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor.
Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti. Berlin Yüksek Mahkemesi ise Almanya aleyhine yürütülen ICSID tahkiminin Achmea’da anılan gerekçelerle tahkime elverişli olmadığının tespiti talebini reddetti.
Arka Plan
Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”) 6 Mart 2018 tarihli Achmea kararıyla, AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında tahkime gidilmesinin, Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırı olduğuna hükmetmişti. ABAD’a göre Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim şartı AB hukukunun öncelikli ve yeknesak uygulanması ilkesine aykırıydı. Anılan karar, yatırım tahkimi uygulamasında büyük bir çalkantı ve tepkiye yol açtı.[3]
Buna karşılık Vattenfall[4], UP (eski adıyla Le Chèque Déjeuner) ve C.D Holding Internationale[5] ve Masdar Solar & Wind Cooperatief[6] gibi tahkim yargılamalarında hakem heyetleri önlerine gelen uyuşmazlıkta Achmea’nın uygulama alanı bulmayacağı sonucuna vararak yetki itirazlarını reddetti. Hakem heyetlerinin temel gerekçesi Achmea’nın Enerji Şartı Anlaşması gibi uluslararası anlaşmalar uyarınca yürütülen yargılamalar bakımından bağlayıcı olmayacağıydı. Ancak ABAD, Komstroy[7] kararıyla Enerji Şartı Anlaşması uygulanan yatırım uyuşmazlıklarında da Achmea gerekçesinin bağlayıcı olduğu sonucuna vardı.[8]
Fransız Mahkemesi’nin İptal Kararları
Son dönemde Achmea kapsamında süregelen tartışmalar ayrı bir seviyeye taşınarak hakem kararının iptali sebebi olarak gündeme getirildi.Avusturyalı yatırımcılar “Strabag, Raffeisen Centrobank ve Syrena” ile Çekyalı yatırımcı “Slot Group” tarafından Polonya aleyhine başlatılan yatırım tahkimlerinde yatırımcılar haklı bulundu. Polonya, aleyhine verilen hakem kararlarının iptali istemiyle Fransız mahkemesine başvurdu.
Strabag uyuşmazlığı, Avusturya – Polonya İkili Yatırım Anlaşması’nın ihlali iddiasıyla 2014 yılında başlatılmıştı. İhlal iddiası davacıların Varşova’daki bir otele yaptıkları yatırıma ilişkindi. Hakem heyetinin uyuşmazlığı görmeye yetkili olduğuna hükmettiği karar Polonya tarafından Paris İstinaf Mahkemesi’ne iptal istemiyle taşındı. Fransız mahkemesi, AB-içi yatırım uyuşmazlığında yetkili olduğuna hükmeden hakem heyetinin bu tespitinin Achmea gözetildiğinde hatalı olduğu sonucuna vararak hakem kararını iptal etti.[9]
Slot Group uyuşmazlığı ise Çekya-Polonya İkili Yatırım Anlaşması’nın ihlali iddiasıyla 2016 yılında Enerji Şartı Anlaşması hükümleri uyarınca tahkime götürüldü. İhlal iddiası davacıların Polonya’da son dönemde yürürlüğe giren ve şans oyunları işletmelerini ilgilendiren düzenlemelere ilişkindi. Strabag kararına paralel biçimde hakem heyetinin uyuşmazlığı görmeye yetkili olduğuna hükmettiği karar Polonya tarafından Paris İstinaf Mahkemesi’ne iptal istemiyle taşındı. Fransız mahkemesi hakem kararını Achmea uyarınca iptal etmekle kalmadı, ev sahibi devletlerin aleyhlerine yürütülen AB-içi yatırım tahkimlerine hakem heyetleri ve mahkemeler nezdinde “itiraza yükümlü” olduğuna da hükmetti.[10]
Anılan kararlar Achmea gerekçesiyle yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararının iptalinin ilk örnekleri oldu. Ayrıca bu kararlar ile Achmea’nın AB-içi uyuşmazlıklarda genel geçer biçimde uygulanması gereği bir kez daha vurgulandı.
Alman Mahkemesinin İtirazı Red Kararı
Hal böyle olmakla birlikte, bütün Avrupa mahkemelerinin Achmea’nın genel geçer uygulamasını kabul etmesi zor görünüyor. İrlandalı rüzgar enerjisi yatırımcısı Mainstream Renewable Power[11] ve bağlantılı şirketlerinin Almanya aleyhine Enerji Şartı Anlaşması kapsamında başlattığı ICSID tahkimi bunun bir örneği. Anılan uyuşmazlıkta yatırımcılar Almanya’da yürürlüğe giren yenilenebilir enerji düzenlemelerinin yatırım haklarını ihlal ettiğini ileri sürdü. Almanya aleyhine başlatılan tahkim yargılamasının Achmea ve Komstroy kararları ışığında AB hukukuna aykırılığı iddiasıyla hakem heyetine yapılan başvuru hakem heyetince reddedildi.[12]
Bunu takiben Almanya, anılan uyuşmazlığın AB-içi niteliği gereği tahkime elverişli olmadığının tespiti talebiyle Berlin mahkemelerine başvurdu. Berlin Bölge Yüksek Mahkemesi, Almanya’nın talebini reddederken ABAD kararlarının Almanya’nın taraf olduğu ICSID gibi uluslararası anlaşmalar kapsamında tabi olunan uluslararası hukuk sistemine bağlayıcı etkisi olmadığını, anılan sistemin ulusal mahkeme kararlarından da bağımsız olduğunu vurguladı.[13]
Sonuç
ABAD’ın sistematik olarak AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında tahkime gidilmesinin önünü kesen uygulamasının Avrupa mahkemelerince halen tam olarak benimsenmediği görülüyor. Bir tarafta Paris İstinaf Mahkemesi Achmea’yı gözeterek hakem kararlarını iptal ederken diğer tarafta Berlin Yüksek Mahkemesi Enerji Şartı Anlaşması kapsamında yürütülen AB-içi uyuşmazlığın Achmea’ya rağmen tahkime elverişliliğini teyit ediyor. Alman mahkemesinin tespiti AB hukukunun uluslararası hukuk düzleminde uluslararası anlaşmalara kıyasen hiyerarşik bir üstünlüğü veya önceliği olmadığı gözetildiğinde son derece isabetli. Konuya ilişkin daha somut hukuki adımlar atılana dek AB-içi yatırım uyuşmazlıklarının tahkime elverişliliği meselesinin daha da büyüyen tartışmalar doğurması bekleniyor.
- ABAD Kararı, 06.03.2018, Case C‑284/16, Slowakische Republik (Slovak Republic) v Achmea BV, C-284/16, ECLI:EU:C:2018:158, 06.03.2018, (Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022).
- Bu makalede, AB üyesi ülkeler arasında görülen uyuşmazlıklar için “intra-EU disputes” ifadesinin karşılığı olarak “AB-içi uyuşmazlık” ifadesi kullanılmaktadır.
- Birengel, Tilbe, “Achmea Kararının Yatırım Tahkimine Etkisi”, Erdem & Erdem Hukuk Postası, Ekim 2018, https://www.erdem-erdem.av.tr/bilgi-bankasi/achmea-kararinin-yatirim-tahkimine-etkisi.
- Vattenfall AB and others v. Federal Republic of Germany, ICSID Case No. ARB/12/12, Achmea Meselesine Dair Karar, https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw9916.pdf (Erişim tarihi: 28.05.2022).
- UP (formerly Le Chèque Déjeuner) and C.D Holding Internationale v. Hungary, ICSID Case No. ARB/13/35, https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw10075.pdf (Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022).
- Masdar Solar & Wind Cooperatief U.A. v. Kingdom of Spain, ICSID Case No. ARB/14/1, https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw9710.pdf (Erişim tarihi: 28.05.2022).
- ABAD Kararı, 02.09.2021: Republic of Moldova v Komstroy LLC (Energoalians halefi), C-741/19, ECLI:EU:C:2021:655 (Erişim tarihi: 28.05.2022).
- Birengel, Tilbe: “AB Üye Ülkeleri Arasında Yatırım Tahkimine Yeni Bir Engel: Komstroy Kararı”, Erdem & Erdem Hukuk Postası, Eylül 2021, https://www.erdem-erdem.av.tr/bilgi-bankasi/ab-uye-ulkeleri-arasinda-yatirim-tahkimine-yeni-bir-engel-komstroy-karari
- Polonya v. Strabag, Raifessen, Syrena Immobilien İptal Davası Paris İstinaf Mahkemesi Kararı No. 48 /2022, 19.04.2022, Strabag contre republique Pologne.pdf (lbr.cloud), (Erişim tarihi: 28.05.2022).
- Polonya v. Slot Group İptal Davası Paris İstinaf Mahkemesi Kararı No. 49 /2022, 19.04.2022, decision pologne slot.pdf (lbr.cloud), (Erişim tarihi: 28.05.2022).
- Mainstream Renewable Power Ltd, International Mainstream Renewable Power Limited, Mainstream Renewable Power Group Finance Ltd, Horizont I Development GmbH, Horizont II Renewable GmbH, and Horizont III Power GmbH v. Federal Republic of Germany, ICSID Case No. ARB/21/26, Davalı’nın ICSID Tahkim Kuralları m. 41(5) Kapsamındaki Başvurusuna Dair Karar, 18.01.2022, (Erişim Tarihi: 28.05.2022)
- Ibid, par. 126.
- Fisher, Toby, German Court Refuses to Block Intra-EU Claim, Global Arbitration Review, 26.05.2022, (Erişim tarihi: 28.05.2022).
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...
Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.
Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...
Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...
4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...
Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...
Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...
Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...
Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...
Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...
Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...