Enka v. Chubb: Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk
Giriş
Sulamerica, davasında Moore-Bick LJ tarafından da belirtildiği üzere, “tarafların sözleşmeye uygulanacak hukuku açıkça seçmeleri yaygın bir uygulamadır ancak bu sözleşmede yer alan tahkim sözleşmesine uygulanacak hukuku açıkça seçmeleri değildir”[1]. Uyuşmazlıkların çözümü ve tahkim maddeleri hazırlanırken, tarafların tahkime uygulanacak hukuku belirlemesi oldukça nadirdir. Buna bağlı olarak, tahkim anlaşmasına uygulanacak hukukun belirlenmesi tartışması, tüm dünyada mahkeme ve eleştirmenlerin ikiye ayrılmasına neden olur[2].
Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi, 9 Ekim 2020 tarihli Enka v Chubb kararında[3], İngiliz hukuku uyarınca, tahkim anlaşmalarına uygulanacak hukukun belirlenmesinde izlenecek yolu ve kuralları açıklığa kavuşturmuştur.
Arka Plan
İngiliz mahkemelerine konu olan bu uyuşmazlık Rusya'daki bir elektrik santralinde meydana gelen hasardan doğmuştur.PJSC Unipro (“Unipro”) Rusya’da bir elektrik santrali tasarlamak ve inşa etmek üzere CJSC Energoproekt ile anlaşır. Bu santral, OOO Insurance Company Chubb (“Chubb Russia”) tarafından sigortalanır.
CJSC Energoproekt (“Energoproekt”), Rusya'da önemli bir varlığa ve faaliyet geçmişine sahip, Türkiye merkezli uluslararası bir inşaat ve mühendislik şirketi olan alt yüklenici olarak Enka İnşaat ve Sanayi A.Ş. (“Enka”) ile anlaşır. Alt yüklenici olarak Enka, kazan ve yardımcı ekipman kurulumu ile ilgili hizmetleri yerine getirmeyi üstlenmiştir. Enka ve Energoproekt arasındaki inşaat sözleşmesi Londra’da MTO tahkimi öngören bir uyuşmazlıkların çözümü maddesi içerir.
Mayıs 2014’te, Energoproekt inşaat sözleşmesinden doğan hak ve yükümlülüklerini, Energoproekt, Unipro ve Enka arasında düzenlenen ve inşaat sözleşmesindeki tahkim maddesine açıkça atıf yapan devir temlik sözleşmesi uyarınca Unipro’ya devreder.
Şubat 2016’da, elektrik santralinde çıkan yangın, büyük bir zarara neden olur. Unipro’nun uğradığı zarar, sigorta kapsamında yapılan talebi takiben Chubb Russia tarafından giderilir. Mayıs 2019'da ise; Chubb Russia, iş sahibinin tazminat talep etme hakkını üstlendiğinden, Rus Mahkemeleri nezdinde dava açarak Enka dâhil birçok davalıdan tazminat talebinde bulunur.
Bunun üzerine Enka, Rusya'da aleyhine açılan yargılamanın tahkim anlaşmasına aykırı olduğunu ileri sürerek İngiliz mahkemelerinde tahkim davası başlatır ve ayrıca Chubb Russia’nın Rusya’da ileri sürdüğü taleplerin yerine getirilmesini engellemek üzere dava açmama emri talebinde bulunur[4].
Hâkim, öncelikle İngiliz mahkemesinin uyuşmazlığı karara bağlamak üzere uygun mahkeme olmadığı gerekçesiyle Enka’nın iddialarını reddeder; ardından tahkim anlaşmasına uygulanacak hukuka ilişkin bir karar vermeyi de reddeder[5].
Temyiz Mahkemesi Kararı
Temyiz mahkemesine itiraz, Justice Andrew Baker tarafından 20 Aralık 2019 tarihinde verilen karar aleyhine yapıldı. Temyiz Mahkemesi, hâkimin kararını bozdu ve tahkim anlaşmasına uygulanacak hukuka ilişkin bir seçim yapılmamış olması halinde, genel kuralın tahkim yeri hukukunun tahkim anlaşmasına uygulanacak hukuk olduğunu ve bunun zımni bir seçim olarak uygulanması gerektiğine hükmetti. Mahkeme bu kuralın, ancak somut olayın şartlarının, bu durumun aksini gösteren güçlü nedenlerin bulunması halinde uygulanmayacağını ifade etti[6]. Bunun üzerine, Temyiz Mahkemesinin kararı, Chubb Russia tarafından temyiz edildi.
Yüksek Mahkeme Kararı
Yüksek Mahkeme, itirazı çoğunluk oyuyla ile reddetti. Temyiz Mahkemesi ile aynı sonuca varılmasına karşın, mahkemelerin gerekçeleri farklıdır. Yüksek Mahkeme, ilk olarak, bir İngiliz mahkemesinin tahkim anlaşmalarına uygulanacak hukuku tespit edeceği durumda, tahkim anlaşmalarının Roma I Yönetmeliği kapsamı dışında olması nedeniyle, İngiliz kanunlar ihtilafı kurallarının uygulanması gerektiğine hükmetti[7].
Anglosakson hukuku uyarınca, tahkim anlaşmalarına uygulanacak hukuk:
- Taraflarca açıkça ya da zımni olarak belirlenen hukuk;
- Böyle bir seçim yok ise, tahkim anlaşması ile en ilişkili hukuktur.
Mahkeme, sözleşmeye uygulanacak açık veya zımni bir hukuk seçiminin olması halinde, bu hukuk seçiminin tahkim anlaşması bakımından da uygulanacağına karar verdi. Temyiz Mahkemesi kararından farklı olarak, Yüksek Mahkeme şu sonuca vardı: “ayrılabilirlik ilkesi, uygulanacak hukukun belirlenmesi bakımından, tahkim anlaşmasını esas sözleşmeden bağımsız bir sözleşme olarak görmeyi gerektirmez”[8].
Çoğunluk, böyle bir seçimin yokluğunda, tahkim anlaşmasıyla en yakından ilişkili hukukun tahkim yeri hukuku olacağına karar verdi[9].
Mahkeme, tahkim anlaşmasının içinde bulunduğu ana sözleşmenin tabi olduğu hukukun açık veya zımni olarak düzenlenmediğine karar verdi. Tahkim yeri hukuku olarak, İngiliz Hukuku’nun tahkim anlaşmasıyla en yakından ilişkili hukuk olduğuna kanaat getirdi. Bu nedenle mahkeme, tahkim anlaşmasının İngiliz hukukuna tabi olduğuna karar verdi.
Bununla birlikte, azınlık görüşü, açık ya da zımni olarak sözleşmeye uygulanacak hukukun seçilmiş olması halinde, bu hukukun tahkim anlaşmasına da uygulanacağını kabul etse de; bir hukuk seçimi olmaması halinde, tahkim anlaşmasına en yakından ilişkili hukukun ana sözleşmeye uygulanacak hukuk olduğunu ifade etti.
Sonuç
Bu karar, İngiliz Mahkemeleri’nin tahkim anlaşmalarına uygulanacak hukukun tespiti konusuna olan yaklaşımını ortaya koyar. Bu karar, tarafların, sözleşme müzakereleri sırasında, tahkim anlaşması ve tahkim anlaşmasına uygulanacak hukuka da dikkat etmeleri gerektiğini hatırlatır. Tahkim anlaşmalarına uygulanacak hukuk konusunda herhangi bir şüpheye yer bırakmamak için açık bir hukuk seçimi yapılması tavsiye edilir.
[1] Bkz [2012] EWCA Civ 638, para 11.
[2] Tahkim anlaşmalarına uygulanacak hukuk bakımından genel açıklama için lütfen bakınız, Işık, Fatih Tahkim Anlaşmasının Esasına Uygulanacak Hukuk, Erdem & Erdem Hukuk Postası, Ekim 2013 http://www.erdem-erdem.av.tr/yayinlar/hukuk-postasi/tahkim-anlasmasinin-esasina-uygulanacak-hukuk/
[3] [2020] UKSC 38, erişim için: https://www.bailii.org/uk/cases/UKSC/2020/38.html
[4] Dava açmama emri verilmesine ilişkin hususlar, bu hukuk postası makalesinde ele alınmamıştır.
[5] [2019] EWHC 3568 (Comm), erişim için: https://www.bailii.org/ew/cases/EWHC/Comm/2019/3568.html
[6] Temyiz Mahkemesi Kararı para 99, erişim için: https://www.bailii.org/ew/cases/EWCA/Civ/2020/574.html
[7] Paras 25-28, Enka v Chubb.
[8] Para 41, Enka v Chubb.
[9] Paras 118-119, Enka v Chubb.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...
Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.
Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...
Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...
4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...
Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...
Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...
Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...
Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...
Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...
Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...
Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...