Basketbol Tahkim Mahkemesi
Giriş
Basketbol Tahkim Mahkemesi (“BAT”), Uluslararası Basketbol Federasyonları Birliği’nin (“FIBA”) basketbola ilişkin disiplin uyuşmazlıkları haricindeki uyuşmazlıkların çözümü için kendi bünyesinde bir çözüm kurulu oluşturma fikri neticesinde 2007 yılında FIBA Tahkim Mahkemesi olarak kurulmuş[1], 2011 yılında BAT adını almıştır.
FIBA Genel Statüsü’nün 33. maddesinde BAT’ın oluşumu ve yapısının FIBA’nın İç Yönetmelikleri (“İç Yönetmelik”) ile düzenleneceği öngörülmüştür. FIBA, BAT’ı bağımsız bir tahkim mahkemesi olarak[2] basketbol camiasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların basit, hızlı ve masrafsız bir şekilde çözümlenmesi için oluşturmuştur. BAT’ın finansmanı FIBA tarafından garanti edilmekle birlikte, BAT kendini finanse eden bir organ olarak düzenlenmiştir.[3] İsviçre Cenevre’de bulunan BAT bir Başkan, bir Başkan Yardımcısı ve 8 kişilik hakemlerden[4] oluşur. BAT’ın günlük ve idari işleri BAT Sekretaryası tarafından Münih’te yürütülür.
BAT’ın tek bir spor dalından doğan uyuşmazlıklar ile ilgili karar veren; kulüpler, basketbolcular ve menajerler arasında meydana gelen ihtilafların çözümü açısından gerçek bir tahkim merkezi olduğunu söylemek mümkündür[5].
BAT’ın Yetkisi
BAT, basketbol camiasında kulüpler, basketbolcular ve menajerler arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların hızlı ve masrafsız bir şekilde çözümlenmesi için oluşturulmuştur. Bununla birlikte BAT, FIBA’nın kendisinin, Bölgelerinin ve ilgili organlarının doğrudan taraf olduğu uyuşmazlıklarda yetkili değildir[6].
BAT, basketbol uyuşmazlıklarında zorunlu bir tahkim merkezi değildir. BAT’a başvurulması tarafların aralarındaki yazılı bir tahkim anlaşmasına bağlıdır. Bununla birlikte BAT Hakemi, BAT Tahkim Kurallarının (“BAT TK”) somut uyuşmazlığa uygulanabilir olmadığına kanaat getirmesi halinde yargılama boyunca her zaman davayı reddedebilir. Ayrıca Hakem, tahkim sözleşmesinin varlığına, kapsamına veya geçerliliğine ilişkin herhangi bir itiraz da dahil olmak üzere, kendi yetkisi hakkında karar verebilir.
Bu doğrultuda, bir uyuşmazlığın çözümünde BAT’a başvurulabilmesi için, uyuşmazlığın doğumundan önce ve sonra devamdaki standart tahkim anlaşmasının taraflar arasındaki sözleşmede yer alması gerekir:
“Bu sözleşmeden doğan ve bu sözleşme ile ilgili tüm uyuşmazlıklar İsviçre Cenevre’de bulunan Basketbol Tahkim Mahkemesi (BAT) tarafından, BAT Tahkim Kuralları’na göre, BAT Başkanı tarafından atanan tek hakem vasıtasıyla görülecektir. Tahkim yeri, İsviçre Cenevre’dir. Tahkim yargılamasına, tarafların yerleşim yeri neresi olursa olsun, İsviçre Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu’nun 12. bölümü hükümleri uygulanacaktır. Tahkim dili İngilizcedir. Hakem, kararını ex aequo et bono verecektir.”
Bununla birlikte BAT, bir kararında taraflar arasındaki sözleşmede yer alan “arbitration with FIBA” kaydının da kendisinin yetkili mercii olması için yeterli olduğunu belirtmiştir[7].
Tahkim Yeri, Tahkim Dili ve Tarafların Temsili
BAT tahkiminin yeri, duruşmanın nerede yapıldığından bağımsız olarak İsviçre’dir. BAT nezdindeki tahkim yargılamaları, tarafların ikametgahları her neresi olursa olsun, İsviçre Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu’nun (“PILA”) uluslararası tahkim kurallarını düzenleyen 12. Bölümünde yer alan kurallar uyarınca yürütülür. Böylelikle, tahkim anlaşmasının imzalandığı tarihte taraflardan birinin yerleşim yeri İsviçre’de olsa dahi, BAT nezdinde görülen uyuşmazlıklara PILA uyarınca uluslararası tahkim kuralları uygulanacaktır.
BAT’ın çalışma dili İngilizcedir. Bununla birlikte, Hakem taraflarla görüşerek yargılamanın başka bir dilde yürütülmesine karar verebilir. Bu doğrultuda Hakem tarafından aksi kararlaştırılmadığı müddetçe BAT’a İngilizce dışında herhangi bir dilde sunulacak belgelerin mutlaka onaylı İngilizce tercümelerinin de sunulması gerekmektedir.
BAT nezdindeki tahkim yargılamasında taraflar bir hukuk danışmanı veya kendi seçtikleri herhangi bir üçüncü kişi tarafından temsil edilebilirler.
Hakemler
BAT nezdindeki tüm uyuşmazlıklar tek hakem tarafından görülür. Hakem, BAT Başkanı tarafından rotasyona tabi olarak, tahkim başvuru dilekçesinin BAT sekretaryası veya FIBA tarafından (hangisi daha önce ise) tebellüğ olunduğu tarihteki kapalı hakem listesinden seçilir. Görevlendirilen hakemin müsait olmaması, istifa etmesi, reddedilmesi veya hakemin atamayı reddetmesi halinde, BAT Başkanı bir sonraki müsait hakemi atar.
Hakemin bağımsızlığı ve/veya tarafsızlığı hakkında yerinde şüphelerin olması halinde, hakemin reddi talebi, talepte bulunan tarafın ret sebebini öğrenmesinden itibaren 7 gün içerisinde yapılmalıdır. Ret talepleri münhasıran BAT Başkanı tarafından karara bağlanır.
Usul
BAT nezdindeki tahkim yargılaması BAT TK uyarınca yürütülür[8]. BAT TK’da aksi belirtilmediği müddetçe, Hakem önüne gelen uyuşmazlıklarda dava ile ilgili uygulanacak usulü kendisi belirler. Tarafların yargılama süresince Hakemin herhangi bir talimatına, yargılama şekline, usul kurallarına veya bu kuralların herhangi bir hükmüne aykırılığa itiraz etmeden yargılama sürecine devam etmesi halinde, ilgili tarafın itiraz hakkından feragat ettiği kabul edilir.
Masraflar
BAT’a başvuran kişinin dava değerine göre BAT tarafından belirlenen ve iade edilebilir nitelikte olmayan maktu başvuru ücretini ödemesi gerekir. Maktu başvuru ücreti Davacı tarafından ödenmedikçe BAT yargılamasına devam edilmez. BAT Sekretaryası maktu başvuru ücretinin yatırılması için son ödeme tarihi belirleyebilir ve bu tarihe kadar ücret BAT’ın banka hesabına yatırılmaz ise Tahkim Talebi geri çekilmiş kabul edilir[9].
Maktu başvuru ücretine ek olarak, Hakem tarafından aksi kararlaştırılmadıkça BAT Sekretaryası uyuşmazlığın parasal değeri ile davanın karmaşıklığına göre her iki tarafça eşit oranda ödenecek gider avansını belirler[10]. Gider avansının tamamı ödenmedikçe yargılamaya devam etmeyeceği için Taraflardan biri kendi payını ödemezse, diğer taraf onun adına ödeme yapabilir. Kural olarak dava değeri 100.000 Euro’yu aşmayan uyuşmazlıklarda, gider avansı da 7.000 Euro’yu aşmaz[11]. Böyle durumlarda Hakem kararı gerekçesiz olarak tebliğ eder, taraflardan birinin gerekçeli karar talep etmesi halinde talepte bulunan kişinin ilgili masraf avansını ödemesi gerekir.
Tahkim Yargılaması
BAT tahkim yargılaması, tarafların adı, vakalar, yasal argümanlar, yardım talebi gibi asgari bilgileri içeren Tahkim Talebinin[12] BAT’a sunulmasıyla başlar. Davacı Tahkim Talebine iddiasını desteklediğini veya kanıtladığını düşündüğü herhangi bir ilgili belgeyi ekleyebilir. Tahkim Talebi BAT Sekretaryasına e-posta yoluyla veya doğrudan BAT’a posta yoluyla iletilir.
BAT Sekretaryası, Tahkim Talebi’ni prima facie incelemesi ve tahkim yargılamasına devam edilip edilmeyeceğine karar vermesi için önce BAT Başkanı’na gönderir. BAT Başkanı tahkim yargılamasının devam etmesine karar verirse uyuşmazlığa Hakem atar; BAT Sekretaryası tarafları bu konuda bilgilendirir ve Cevap dilekçesi için verilen süre ile birlikte Tahkim Talebini Davalı tarafa gönderir.
Hakem, Tahkim Talebi ve Cevap Dilekçesinin sunulmasının ardından, tarafların daha fazla dilekçe sunmalarına gerek olup olmadığına karar verir. Hakem, tarafları sulh olmaya davet edebilir.
Hakem tarafından, taraflar ile yapılan görüşmeler neticesinde aksi kararlaştırılmadıkça kural olarak BAT yargılamasında duruşma yapılmaz. Duruşma yapılmasına karar verilirse, duruşma BAT nezdinde gizli olarak yapılır. Hakem tarafından karar verilmesi halinde, Duruşmaya video konferans veya telefon ile katılmak mümkündür.
Geçici ve Koruyucu Tedbirler
BAT tahkiminde, taraflar BAT’tan geçici ve koruyucu tedbir alınmasını talep edebilirler. Talep, Tahkim Talebiyle birlikte veya tahkim yargılaması sırasında yapılabilir. BAT Hakemi talep üzerine karar verebileceği gibi, acil durumlarda geçici ve koruyucu tedbir kararını ex parte alabilir. BAT’tan tedbir talep edilmesi halinde, ilgilinin ulusal mahkemelerden tedbir talep etme hakkından feragat ettiği kabul edilir.
Uygulanacak Hukuk
Taraflarca aksi kararlaştırılmadığı müddetçe, Hakem herhangi bir ulusal veya uluslararası hukuka atıf yapmaksızın adalet ve hakkaniyete göre ex aequo et bono karar verir. Eğer taraflar, Hakemin ex aequo et bono karar vermesine izin vermemişler ve uygulanacak hukuku da belirlememişler ise bu durumda Hakem kendisinin uygun gördüğü hukuk kurallarını dikkate alarak karar verir.
Bu doğrultuda BAT tarafından sunulan tahkim şartında Hakemin, ex aequo et bono karar vereceği hususunu yer aldığından, tarafların herhangi bir ülke hukukunun uygulanmasını istemeleri halinde açıkça buna tahkim şartında yer vermeleri gerekmektedir.
Karar ve Kararın Uygulanması
Hakem, yazılı ve tarihli kararı imzalamadan önce kararın bir kopyasını BAT Başkanına gönderir. BAT Başkanı kararın şekli konusunda yorumlarda bulunmak ve Hakemin karar verme özgürlüğüne etki etmeksizin esasa ilişkin konularda Hakemin dikkatini çekmek için kararı inceler. BAT Başkanı ayrıca BAT’ın idari ve diğer masraflar da dâhil olmak üzere tahkim masraflarına ait nihai tutarı belirler ve bu nihai tutar kararla birlikte veya ayrıca taraflara bildirilir.
Hakem tahkim sürecinin tamamlanması veya gerekçeli kararın yazılması için gider avansının ödenmesi hallerinden en son gerçekleşeni takiben 6 haftadan geç olmamak üzere nihai kararını verir. Hakem tarafından aksi kabul edilmediği sürece BAT Kararları gizli değildir. Kararların BAT merkezinde verildiği kabul edilir. BAT Kararları taraflara tebliğiyle birlikte nihai ve kesin nitelik kazanır.
BAT Kararlarının, hakem kararı niteliğinde olduğundan, Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması Ve Tenfizine Dair 1958 Tarihli New York Konvansiyonuna (“NYK”) uygun olarak tanınıp tenfiz edilmesi mümkündür. Ancak BAT, kararlarının NYK aracılığı ile tenfizinde herhangi bir yardım sağlamadığını açıkça belirtir Nitekim her ülkenin NYK’ya koyduğu çekinceler ve kendi iç hukukları göz önüne alındığında, kararların NYK aracılığı ile tenfiz edilmesinde birçok problem ile karşılaşıldığından, bu yöntem tercih de edilmez[13].
BAT Kararları, neredeyse her zaman FIBA tarafından öngörülen mekanizma aracılığı ile uygulanır. FIBA İç Yönetmeliği m. 335’te öngörülen mekanizmaya göre, FIBA kendi disiplin sistemi ile uyuşmazlık sonucunda alacaklı tarafın alacağına kavuşmasını sağlar. BAT veya CAS tarafından verilen nihai bir kararın uygulanmasını isteyen Taraf, FIBA’ya sunacağı bir dilekçe ile anılan nihai karara uymayan tarafa aşağıdaki yaptırımların uygulanmasını FIBA’dan talep edebilir:
- 000 CHF’a kadar para cezası (bu ceza birden fazla kez uygulanabilir).
- (Karara uymayan taraf menajer ise) FIBA lisansının veya (karara uymayan taraf teknik adam ise) WABC lisansının geri alınması.
- (Karara uymayan taraf basketbolcu ise) Uluslararası transfer yasağı.
- (Karara uymayan taraf basketbolcu ise) milli takımı ve/veya kulübüyle uluslararası müsabakalara katılma yasağı.
- (Karara uymayan taraf kulüp ise) Uluslararası müsabakalara katılma ve yeni basketbolcu tescil ettirme yasağı.
Anılan yaptırımlar FIBA tarafından toplu bir biçimde veya birden fazla kez verilebilir.
BAT Kararlarına Karşı Başvuru Yolları
BAT TK, ilk düzenlendiğinde BAT kararlarına karşı İsviçre Lozan’da bulunan Spor Tahkim Mahkemesi’ne başvurulacağı öngörülmüştür. Ancak BAT kararlarına karşı CAS’a yapılan başvuruların amacının yalnızca BAT kararlarının icrasının ertelenmesi olması gerekçesiyle 2010 yılında BAT kararlarına karşı CAS’a başvuru hakkı kaldırılmıştır[14].
BAT Kuralları’nın 16.5. maddesi uyarınca, BAT kararları, BAT’ın merkezinde Cenevre’de alınır. BAT gibi İsviçre merkezli tahkimler için ise iptal mercii İsviçre Federal Mahkemesi olup, BAT kararlarına karşı İsviçre Federal Mahkemesi’ne PILA’nın 12. Bölümündeki sınırlı gerekçeler (tek hakemin tayininde veya hakem heyetinin oluşumunda usule aykırılık, hakem heyetinin yetki konusundaki kararının yanlış olması, hakemin talep edilenden fazlasına karar vermiş olması veya talep edilen konularda karar vermemiş olması, temel usul kurallarının ihlali veya kamu düzenine aykırılık) ile başvurmak mümkündür.
Sonuç
Basketbol ile ilgili uyuşmazlıkların basit, hızlı ve pahalı olmaya bir biçimde çözümünü sunan BAT tahkimi, tek hakemli çalışma sistemi, Hakem tarafından öngörülen kısa süreler, uyuşmazlığın hızlı bir biçimde sona erdirilmesi ve öngörülen makul masraflar gibi hususlar göz önüne alındığında gerçekten de kuruluş amacını gerçekleştirme ve efektif bir uyuşmazlık çözümü olarak spor camiasında yer almaktadır.
[1] Ian S. Blackshaw: “FIBA Arbitral Trıbunal”, ISLJ 2009/1-2, s. 65.
[2] BAT’ın gerçek bir tahkim mahkemesi niteliğini haiz olduğuna ilişkin bkz. Faruk Baştürk: Uluslararası Spor Federasyonlarında İş Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümü: FIFA ve FIBA Örneği, s. 81; Dirk-Reiner Martens: Basketball Arbitral Tribunal, An Innovative System for Resolving Disputes in Sport (only in Sport?), ISLJ, 2011/1-2, s. 54.
[3] FIBA İç Yönetmelik Bölüm 8 para. 327.
[4] BAT Hakemleri için bkz: http://www.fiba.basketball/bat/composition.pdf .
[5] Faruk Baştürk: FIFA ve FIBA Örneği s. 78-81.
[6] FIBA Genel Statüsü m.33/1, FIBA İç Yönetmelik Bölüm 8 para. 320, BAT TK m.1.1.
[7] Faruk Baştürk: FIFA ve FIBA Örneği, s. 81-82.
[8] BAT TK’ya, FIBA’nın websitesinden ulaşılabilmektedir.
[9] BAT Tahkim Kuralları m. 9.2.
[10] Maktu başvuru ücreti ve uyuşmazlığın parasal değerine göre belirlenecek olan gider avanslarının meblağları için bkz. BAT Tahkim Kuralları m. 17.
[11] BAT başvuru harcı ve gerekçeli karar harcı için bkz. http://www.fiba.basketball/bat/circular-on-new-bat-arbitration-rules.pdf.
[12] Maktu Tahkim Talebi için bkz. http://www.fiba.basketball/bat/request-for-arbitration-2018.doc
[13] Yearbook of International Sports Arbitration 2015, Chapter 6: Erika Hasler, The Basketball Arbitral Tribunal—An Overview of Its Process and Decisions, s. 131-132.
[14] Martens, agm, ISLJ, 2011/1-2, s.56; Faruk Baştürk, FIFA ve FIBA Örneği s. 108.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...
Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.
Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...
Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...
4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...
Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...
Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...
Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...
Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...
Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...
Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...
Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...