217 / 440
BORÇLAR HUKUKU
203
özellikle ekonomik krizleri takip eden dönemlerde, yaygın olarak uygu-
lama alanı bulmuştur.
Emprevizyon teorisi, Yeni BK’nın “Aşırı İfa Güçlüğü” başlıklı 138.
maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu madde metni, aşağıdaki gibidir:
“Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngö-
rülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kay-
naklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı
sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük
kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve
borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde
güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa
borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını is-
teme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına
sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme
hakkının yerine fesih hakkını kullanır.”
Görüldüğü üzere kanun metni, Yargıtay kararlarında sayılan ve söz-
leşmelerin uyarlanması için aranan şartları tekrar etmektedir. Söz konusu
şartlar, Yeni BK’nın madde gerekçelerinde de numaralandırılmak sure-
tiyle sayılmıştır. Ayrıca söz konusu madde uyarınca, işlem temelinin çök-
mesi durumu ile karşı karşıya kalan borçlunun seçimlik hakkı bulunmak-
tadır: Hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını talep edebilir,
eğer bu mümkün olmaz ise, sözleşmeden dönme hakkını kullanabilir.
Böylece, uyarlama imkanının mevcut olmadığı durumlar bakımından
sözleşmeden dönme veya sürekli edimli sözleşmelerde, sözleşmeyi fes-
hetme imkanları söz konusu olacaktır. Kaldı ki söz konusu imkân, doktrin
tarafından da kabul edilmekteydi.
Emprevizyon teorisi, Yeni BK ile daha somut temellere oturtulmuş-
tur. Kavramın kanun kapsamında düzenleniyor olmasının, uygulamasını
kolaylaştıracağı tartışmasızdır. Ancak dikkat edilmelidir ki emprevizyon
teorisi, ancak sayılan şartların tümünün bir arada bulunması durumun-
da uygulama alanı bulacaktır. Bu kapsamda, sözleşmeler hukukunda ana
kuralın ahde vefa olduğu, sözleşmelerin değişen kurallara uyarlanması
seçeneğine ise ancak istisnai hallerde başvurulabileceği unutulmamalıdır.