e-kitap2011

BORÇLAR HUKUKU

209

İçerik Denetimi

YBK’nın 25inci maddesi uyarınca, GİK kapsamında, dürüstlük ku-

rallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu ağır-

laştırıcı nitelikte hükümler konulamaz.

Görüldüğü üzere, bu hüküm haksız şart olarak nitelendirilerek ge-

çersiz addedilecek tek taraflı GİK’lere ilişkin tipik örnekleri sayma yo-

luna gitmediği gibi, somut bir kriter de belirlememektedir. Bu sebeple

hâkimin takdir yetkisine büyük alan bırakmaktadır.

Burada önemli olan değerlendirme, ideal sözleşme dengesinden dü-

rüstlük kuralına aykırı olarak sapılmış olmasıdır. İçerik denetimi yapı-

lırken, dürüstlük kuralına aykırılığın tespitinde aşağıdaki hususların da

dikkate alınması gerektiği düşüncesindeyiz:

- sözleşmenin doğasından kaynaklanan hak ve borç dağılımı bozul-

muş mu;

- sözleşme dengesi ne zaman ve nerede bozuldu;

- yedek hukuk kurallarından sapıldı mı;

- saydamlık ilkesine aykırılık var mı;

- ilgili koşullar karşılıklı olarak müzakere edilmiş mi?

YBK’nın içerik denetimine ilişkin 25inci maddesi kapsamında açık

bir yaptırıma yer verilmemiş, yalnızca bu tür koşulların sözleşmeye konu-

lamayacağı belirtilmiştir. Buradan, bu hükme aykırı sözleşme koşulları-

nın da yürürlük denetiminde olduğu gibi sözleşmenin içeriği kapsamında

kabul edilmeyeceği sonucuna varmak mümkündür.

Sonuç

Sözleşme özgürlüğü, sağlıklı bir rekabet ortamına ve sözleşme ta-

rafları arasında güç dengesi bulunmasına sıkı sıkıya bağlıdır. İşte GİK’e

ilişkin kanuni düzenlemeler, taraflar arasındaki güç dengesinin bir taraf

aleyhine bozulduğu durumda, kanunun sözleşme özgürlüğüne müdahale-

sine örnek oluşturur ve sözleşme adaletinin sağlanmasını amaçlar.

Bilindiği üzere özellikle gelişen teknoloji ve hızlanan günlük hayat

sonucu, GİK yaşamın her alanında kullanılmaya bağlanmıştır. Bu sebeple

GİK’e ilişkin denetimin tacir – tüketici ayrımı yapılmaksızın YBK kap-