220 / 440
HUKUK POSTASI 2011
206
deler olarak düzenlenmiştir. Bu bakımdan YBK, GİK’e dair korumanın
çerçevesini genişletmekte, tüketici veya tacir ayrımı yapmaksızın GİK’in
denetlenmesine imkân sağlamaktadır.
YBK’nın GİK’e ilişkin hükümleri 20 ila 25inci maddeler arasında
düzenlenmiştir. Günümüz hukuk sistemlerinde, GİK’in denetlenmesinde
üç yönlü bir sistem söz konusudur: (i) yürürlük denetimi, (ii) yorum de-
netimi ve (iii) içerik denetimi.
Genel Olarak
YBK’nın 20inci maddesinde, GİK, “bir sözleşme yapılırken düzen-
leyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, ön-
ceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleri”
olarak tanımlanmaktadır.
Tanım değerlendirildiğinde;
• çok sayıda benzer sözleşmede kullanma amacı,
• önceden, tek başına hazırlama,
• karşı tarafa sunma,
olarak üç ana unsur üzerinde durulmuştur. Doktrinde, “pazarlık
imkânı vermeme” veya “dayatma” unsuruna tanımda yer verilmemesi
eleştiri konusu olmuştur.
3
2
Müzakere edilmemiş olma unsuru 4077 sayılı
Kanun’un tüketici işlemlerine ilişkin 6ıncı maddesinde yer almasına rağ-
men YBK’nın 20inci maddesinde zikredilmemiştir.
Tanımda belirtilen, “karşı tarafa sunma” unsuru GİK için belirgin
bir unsur değildir. Zira burada önemli olan husus, yalnızca bu koşulların
karşı tarafa sunulması değil, aynı zamanda karşı tarafa pazarlık imkânı
verilmemesidir. Sonuçta, söz konusu ilişkide, karşı taraf GİK içeren stan-
dart sözleşmeyi kabul etme veya ilgili edime ulaşamama durumu ile karşı
karşıya kalmaktadır
4
3
.
2
Kuntalp, E
; Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na ilişkin Değerlendirmeler, sy. 25, Galatasaray
Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005.
3
Demir, M
; 2008 Şubat Tarihli Borçlar Kanunu Tasarısı’nın Genel İşlem Koşullarına İlişkin
Maddelerinin (m.20-25) Değerlendirilmesi ve Çözüm Önerileri, TBB Dergisi, Sayı 76, sy.
217, 2008.