e-kitap2011

HUKUK POSTASI 2011

204

Yeni Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulları

Av. Berna Aşık Zibel

Halen yürürlükte olan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda (“EBK”) yer

almayıp, 6098 sayılı yeni Borçlar Kanunu (“YBK”) ile getirilen önemli

düzenlemelerden biri, Genel İşlem Koşulları’dır (“GİK”).

EBK sözleşme özgürlüğü ilkesine ve tarafların karşılıklı görüşme-

leri ile şekillenen bireysel sözleşme anlayışına dayanmaktadır. Bireysel

sözleşme; irade açıklamalarının uyuşmasının icap, karşı icap ve kabul

gibi karşılıklı görüşmeler ile sağlandığı sözleşmedir. Ancak günümüzde

özellikle finans şirketleri, sigorta şirketleri, tüketim malları ticareti yapan

şirketler gibi hizmet şirketlerinin sundukları hizmetlere ilişkin olarak ge-

lecekte birden fazla işlemde kullanılmak üzere tek taraflı ve soyut şekilde

önceden hazırladıkları tek tip sözleşmeleri kullanmaktadırlar.

GİK, bu tür sözleşme tipleri için kullanılan terimdir. Bu tip sözleşme-

ler, standart sözleşme veya tip sözleşme olarak da anılmaktadır.

GİK bakımından, sözleşmenin kurulması sırasında taraflar arasında

dengeli bir ilişki söz konusu değildir, sözleşme şartları karşılıklı müzake-

re edilemez. Çoğu zaman fiyat tarifeler üzerinden belirlenir. Bu durumda

ilgili teşebbüs ile sözleşme yapacak taraf, tek taraflı olarak hazırlanmış

metni kabul veya reddetmek dışında bir imkâna sahip değildir.

GİK ile ilgili düzenlemeler, sözleşme adaletinin ortadan katlığı hal-

ler bakımından sözleşme özgürlüğüne müdahale edilmesine örnek hal-

lerdendir. Zira fiili durumda, taraflar özgürce bir pazarlık yapamamakta,

taraflardan biri sözleşme koşullarını kendi lehine belirleyebilmektedir.

YBK Öncesi Dönem

GİK’te taraflar arasındaki ilişkinin dengeli olmaması, ilgili hizmet-

ten veya üründen yararlanmak üzere sözleşen kişinin yasalarla korunması

ihtiyacını doğurmuştur. Bu ihtiyaç öncelikle, sözleşen taraflar arasındaki

güç farkının en belirgin olduğu tüketici işlemleri ile ilgili olarak dikkati

çekmiştir. Dolayısıyla, GİK Türk hukukunda önce 4077 sayılı Tüketici-

Temmuz 2011 tarihli Makale