51 / 440
TİCARET HUKUKU
37
Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Paylarda Devir
Sınırlamaları
Yeni TTK m. 493, borsaya kote edilmemiş nama yazılı paylar bakı-
mından uygulanacak devir sınırlamalarını düzenler. Buna göre söz ko-
nusu payların devri, esas sözleşmede öngörülmüş önemli bir sebep ile-
ri sürülerek, veya devredene payların başvurma anındaki gerçek değeri
üzerinden satın alınması teklif edilerek reddedilebilir. Böylece, TTK m.
418/2’de düzenlenen şirketin pay devrinin pay defterine kaydedilme-
sinden sebep göstermeksizin kaçınabileceğine ilişkin düzenleme terk
edildi.
Şirketin pay devrine onay vermesini engelleyebilecek önemli sebep-
ler, ilgili maddenin ikinci fıkrasında, sınırlı sayı prensibine bağlı olmak-
sızın sayılır. Buna göre, pay sahipleri çevresinin bileşimine ilişkin esas
sözleşme hükümlerinin, şirketin konusu veya işletmenin ekonomik ba-
ğımsızlığı yönünden onayın reddini haklı göstermesi durumunda, şirket
pay devrine onay vermekten kaçınabilir.
Pay devirlerinin engellenebileceği ikinci durum, şirketin payların
gerçek değeri üzerinden, şirket veya diğer pay sahipleri ya da üçüncü
kişiler hesabına satın alınmasını önermesidir. Böylece şirkete, uygun gör-
mediği pay devirlerinden kaçınma olanağı tanınır. Söz konusu kavram,
doktrinde
escape clause
(“kaçış klozu”) olarak adlandırılır ve şirketlerde
yabancılaşmanın önüne geçilmesi bakımından önemli bir rol oynar.
Yeni TTK m. 493/3 uyarınca, devralan payları kendi adına ve hesa-
bına aldığını açıkça beyan etmekten kaçınırsa, şirket devri pay defterine
kaydetmeyi reddedebilir. Bu düzenleme, pay devri kısıtlamalarının mu-
vazaalı olarak bertaraf edilmesini engellemek amacıyla getirildi.
Yeni TTK m. 493/4 uyarınca, payların miras, miras paylaşımı, eşler
arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebri icra gereği iktisap edilmeleri
durumunda şirket ancak payların gerçek değeri üzerinden satın alınma-
sını önermek suretiyle devre onay vermeyi reddedebilir. Söz konusu dü-
zenleme, TTK m. 418/4 ile aynı doğrultudadır.
Şirketin devre onay vermediği takdirde payların mülkiyetinin duru-
mu, TTK döneminde tartışmalıydı. Şirketin devre onay vermediği du-
rumlarla ilgili iki teori savunulur: Bölünme ve birlik teorileri.