246 / 449
BORÇLAR HUKUKU
231
Borçlanılmamış Edimin İfası
TBK m. 78 “Borçlanılmamış edimin ifası” başlığını taşımaktadır.
Anılan madde uyarınca borçlanmadığı edimi kendi isteğiyle yerine geti-
ren kimse, bunu ancak, kendisini borçlu sanarak yerine getirdiğini ispat
ederse geri isteyebilir. Buna göre, borç olmayan şeyin ödenmesi halinde,
sebepsiz zenginleşmeye dayanılarak talepte bulunulabilmesi için (i) bor-
cun ifası amacıyla ödeme yapılması, (ii) ödenmesi gereken bir borcun
mevcut olmaması, (iii) ödemede bulunanın yanılarak (hataen) kendisini
borçlu zannetmesi şartlarının gerçekleşmesi aranır.
Zamanaşımına uğramış bir borcun ifasından veya ahlaki bir ödevin
yerine getirilmiş olmasından kaynaklanan zenginleşmelerin geri istene-
meyeceği açık hükme bağlanmıştır. Borç olmadığı hâlde ödenmiş olan
edimin geri istenmesine ilişkin diğer kanun hükümleri saklıdır.
Sebepsiz zenginleşme nedeniyle iade borcunun kapsamı, zenginleşen
kimsenin iyiniyetli ve kötü niyetli oluşuna göre farklılık arz etmektedir.
Geri Verme Yükümlülüğünün Kapsamı
TBK m. 79 gereğince sebepsiz zenginleşen, zenginleşmenin geri
istenmesi sırasında elinden çıkmış olduğunu ispat ettiği kısmın dışında
kalanı geri vermekle yükümlüdür. Ancak zenginleşen, zenginleşmeyi iyi-
niyetli olmaksızın elden çıkarmışsa veya elden çıkarırken ileride geri ver-
mek zorunda kalabileceğini hesaba katması gerekiyorsa, zenginleşmenin
tamamını geri vermekle yükümlüdür.
TBK m. 80, sebepsiz zenginleşenin yapmış olduğu giderlerden han-
gilerini isteyebileceğini düzenlemiştir. Burada da zenginleşen kimsenin
iyiniyetli ve kötü niyetli oluşuna göre istenebilecek giderler farklılık arz
etmektedir. Şayet zenginleşen iyiniyetli ise, yaptığı zorunlu ve yararlı gi-
derleri isteyebilir. Şayet zenginleşen iyiniyetli değilse, zorunlu giderle-
rinin ve yararlı giderlerinden sadece geri verme zamanında mevcut olan
değer artışının ödenmesini isteyebilir. Zenginleşen, iyiniyetli olup olma-
dığına bakılmaksızın, diğer giderlerinin ödenmesini isteyemez. Ancak,
kendisine karşılık önerilmezse, o şey ile birleştirdiği ve zararsızca ayrıl-
ması mümkün bulunan eklemeleri geri vermeden önce ayırıp alabilir.