e-kiap2013

HUKUK POSTASI 2013

234

dışındaki sözleşmelerde uyarlama imkânı farklı hukukî temellere dayan-

dırılmaktaydı.

Türk İçtihatları’ndaki ve Doktrini’ndeki baskın görüşe göre, öngörü-

lemeyen nedenlerle sözleşmedeki dengenin aşırı derecede bozulması du-

rumunda sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasının veya sona ermesinin

temelinde Medeni Kanun (MK)’un 2. maddesi yatmaktaydı; konuyla il-

gili neredeyse tüm yargı kararlarında da anılan maddeye atıf vardı

. An-

cak, uyarlamanın hukukî temelinin tespiti yapılırken dürüstlük kuralının

yanında farklı hukukî kurumlara da başvurulmaktaydı.

Bir görüşe göre, götürü ücretli eser sözleşmelerinde evvelce öngörü-

lemeyen haller dolayısıyla eser bedelinin artırılmasını veya eser sözleşme-

sinin feshi imkânını düzenleyen BK m. 365/2 kıyasen diğer sözleşmeler

açısından da uygulama alanı bulabilmekteydi. Bazı Yargıtay kararlarında

da uyarlama yapılırken bu maddeye atıf yapıldığı görülmekteydi

Diğer bir görüşe göre, sözleşmeler Alman Hukuku’ndaki “

İşlem te-

melinin çökmesi teorisi”

ne başvurarak uyarlanabiliyordu. Gerçekten de,

Almanya’da 2001 yılında maddî hukuk normu halini alan bu teori uya-

rınca bir sözleşmenin temelini oluşturan olgular, sözleşme taraflarınca

öngörülemeyen şekilde esaslı bir değişikliğe uğramış ve bu değişikliğin

ortaya çıkmasında kusuru bulunmayan mağdur tarafın sözleşmeye aynen

bağlı kalması dürüstlük kuralı uyarınca beklenemez ise işlem temeli çök-

müş sayılıyor ve sözleşme uyarlamaya konu olabiliyordu

. Uyarlamanın

bu teoriye nazaran yapılabilmesi Yargıtay İçtihatları’nda da kabul edil-

Örnek olarak, bkz. Yargıtay 13. H.D., E. 1995/3221, K. 1995/3147, T. 30.3.1995

Örnek olarak, bkz. Yargıtay 13. H.D., E. 1997/5647, K. 1997/5759, T. 24.6.1997

Bu teori üç olasılığı kapsamaktaydı: Aşırı ifa güçlüğü (Leistungserschwernisse), edimler

arası dengenin bozulması (Äquivalenzstörung) ve sözleşme ile izlenen amacın anlamını yi-

tirmesi (Zweckstörung). Bkz.

Baysal, Başak:

Sözleşmenin Uyarlanması, On İki Levha, İs-

tanbul, 2009, s.87, 278. Bir başka görüşe göre ise, işlem temeli kavramı BK m. 24/1 b.4’te yer

almaktadır. Sözleşme kurulurken var olan temel hatasının belirlenmesinde dikkate alınacak

işlem temeli kavramı, sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkacak olan işlem temelinin

çökmesinde de esas alınacaktır. Temel hatası ile işlem temelinin çökmesi arasındaki tek fark

gerçekleştikleri zamandır.