251 / 449
HUKUK POSTASI 2013
236
caktır çünkü böyle durumlarda tarafların aşırı ifa güçlüğünü ileri sürme-
yeceklerine dair zımni olarak anlaştıkları varsayılır
7
.
Bu Olağanüstü Durum Borçludan Kaynaklanmamış Olmalıdır
Uyarlama isteyen borçlunun bu yeni durumun oluşmasında kendi ku-
suru bulunmamalıdır. Bu noktada borçlu temerrüdüne de değinmek ge-
rekir ki; durumun ağırlaşmasına yol açan olayların ortaya çıktığı sırada
mütemerrit borçlu da, temerrüde düşmede kusursuzluğunu ispat edeme-
diği müddetçe aşırı ifa güçlüğüne dayanarak söz konusu haklardan ya-
rarlanamayacaktır. TBK m. 138 metni, temerrüde düşen borçlu açısından
bir açıklık getirmemiş olsa da hüküm amacına göre yorumlanmalı ve te-
merrüde düşmede kusursuzluğunu ispat eden borçlu da bu kapsamda ele
alınmalıdır
8
.
Bu Olağanüstü Durum, Sözleşmenin Yapıldığı Sıradaki Mevcut Ol-
guları, Borçludan İfanın İstenmesini Dürüstlük Kurallarına Aykırı
Düşecek Derecede Borçlu Aleyhine Değiştirmiş Olmalıdır
Bu değişiklik, sözleşmenin esaslı noktalarında olmalı ve kuruluş anı
ile ifa anı arasındaki denge menfaatler açısından bozulmuş olmalıdır.
Bu şart MK m. 2 dürüstlük kuralı çerçevesinde borçlu açısından ifanın
gerçekleştirilmesi aşırı bir fedakârlık gerektirirse yahut beklenemeyecek
kadar ağırlaşmış ise devreye girecektir. Aşırı ifa güçlüğü sözleşmenin ya-
pıldığı sırada mevcut olup sadece borçlu açısından fark edilememiş ise,
haklı olsa dahi uyarlama hükümlerinden yararlanamayacak ve TBK m.30
vd. hükümlerine gidilmesi gerekecektir.
Borçlu, Borcunu Henüz İfa Etmemiş veya İfanın Aşırı Ölçüde Güç-
leşmesinden Doğan Haklarını Saklı Tutarak İfa Etmiş Olmalıdır
Burada ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tu-
tarak ifa eden borçlu için kanun hükmünden anlaşılması gereken bahis,
kısmî ifadır; aksi halde tam ifa ile borç sona ereceğinden aşırı ifa güçlü-
7
Gülekli, Yeşim
:
“Aşırı İfa Güçlüğü ve Alacaklı Tasavvurunun Boşa Çıkması Halinde İşlem
Temelinin Çökmesi Öğretisi”,
MHAD 1990, s. 43-69.
8
Öz, Turgut
, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-1, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2011, s.
211-212.