e-kiap2013

250 / 449

BORÇLAR HUKUKU 235
mekteydi 4. Örneğin; Yargıtay işlem temelinin çökmesini “Karşılıklı söz-
leşmelerde edimler arasındaki dengenin olağanüstü değişimler yüzünden
alt üst olması, borcun ifasının önemli ölçüde güçleşmesi durumu” olarak
tanımlıyordu 5.
6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 138. maddesi ise,
aşırı ifa güçlüğü kenar başlığı altında bu imkânı bütün sözleşmeler açı-
sından genel olarak tanımış bulunmaktadır. Aşağıda bu yeni düzenleme
ile ilgili bilgiler verilecektir.
TBK M. 138’e göre Uyarlama için Aranan Şartlar
Sözleşmeyi yeni koşullara uyarlama ve uyarlamanın mümkün ol-
madığı zamanlarda da borç ilişkisini sona erdirme imkânı veren aşırı ifa
güçlüğü 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun “Borçların ve Borç İlişki-
lerinin Sona Ermesi” adlı üçüncü bölümünde yer almıştır 6. “Aşırı ifa güç-
lüğü ” kenar başlıklı TBK m. 138’e göre, bu müesseseden yararlanmak
için aşağıda sayılan tüm şartların birlikte yer alması gerekmektedir.
Borçlu Tarafından Öngörülemeyen ve Öngörülmesi de Beklenmeyen
Olağanüstü Bir Durum Sözleşme Kurulduktan sonra Ortaya Çıkmış
Olmalıdır
Borçlu tarafından öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen,
sözleşme kurulduktan sonra ortaya çıkan olağanüstü bir durumdan mak-
sat, günlük hayatın olağan akışına göre borçlunun hesaba katmakla yü-
kümlü olmadığı olaylardır. Savaş, ekonomik kriz, yüksek devalüasyon
gibi durumlar örnek olarak sayılabilir. Burada ölçüt; somut olayın tüm
özelliklerine göre taraflardan öngörünün beklenip beklenemeyeceğidir.
Fazlasıyla riskli işlerde, özellikle şans veya tesadüfe bağlı sözleşmeler ile
spekülatif nitelikli işlemlerde de yine yararlanma söz konusu olamaya-
4 Örnek olarak, bkz. Yargıtay 13. H.D., E. 1994/2733, K. 1994/4120, T. 26.4.1994
).
5. Yargıtay 13. H.D., E. 2012/8250, K. 2013/2623, T. 7.2.2013 ).
5 Bkz. Yargıtay 13. H.D., 7.2.2013, 8250/2623 ).
6 Uyarlamanın TBK ile genel olarak düzenlenmesinde, işlem temelinin çökmesi önemli bir
rol oynamıştır.
Bkz. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde Gerekçeleri, m. 137.