203 / 375
İ Ş HUKUKU
189
Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma
*
4857 sayılı İş Kanunu (bundan böyle “İş Kanunu” olarak anılacaktır)
uyarınca çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa
bu süre işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uy-
gulanır. Haftalık çalışma süresinin sınırlandırılmasının amacı işçi sağlığı-
nın korunmasıdır. Ancak, bu amacın dışında İş Kanunu, ekonomik, sosyal
ve teknolojik gelişmeleri de göz önünde bulundurarak, çalışma sürelerine
ilişkin kurala esneklik tanımıştır.
Zira İş Kanunu tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süre-
sinin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak
koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceğini ifade etmiştir. Bu halde, yoğun-
laştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az
sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışılması gere-
ken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir. Denkleştirme
iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört
aya kadar artırılabilecektir.
İş Kanunu, ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin
artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılmasına cevaz vermektedir.
Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan
çalışmalardır. Buna karşılık denkleştirme esasının uygulandığı hallerde,
işçinin haftalık ortalama çalışma süresi bazı haftalarda toplam 45 saati
aşsa dahi, bu çalışmalar normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile
fazla çalışma sayılmayacaktır.
İş Kanunu m. 41 uyarınca, fazla çalışmanın her saati için verilecek
ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yük-
seltilmesi suretiyle ödenir.
Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği
durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar,
fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda ise her bir saat
fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına dü-
şen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir.
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalış-
malar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir
saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on
*
Ekim 2010 tarihli Makale