73 / 496
Zararın Tazmini
Sona erme sonucunda acente özellikle normalde hak kazanacağı
komisyondan mahrum kalmışsa ve bu sırada müvekkil acentenin faali-
yetlerinden kaynaklanan bir menfaat elde etmişse ya da acente müvek-
kilin önerisi üzerine sözleşmenin ifası için maruz kaldığı masraf ve gi-
derleri geri alamadıysa, uğradığı zararlarının tazminini talep etme hak-
kına sahiptir.
Denkleştirme İstemi
Yönerge uyarınca acente tarafından ancak şu koşullarda denkleş-
tirme isteminde bulunulabilir: (i) acente yeni müşteriler getirdiyse ve-
ya mevcut müşterilerle yapılan işlem hacmini önemli ölçüde arttırdıy-
sa ve müvekkil bu müşterilerle yürütülen işlerden önemli menfaatler
elde etmeye devam ediyorsa ve (ii) somut olayın özellikleri ve özellik-
le söz konusu müşterilerle yapılan işlemlerde acente tarafından kaybe-
dilen komisyon değerlendirildiğinde ödenmesi hakkaniyete uygun dü-
şüyorsa.
Türk hukukunda da acentenin denkleştirmeye hak kazanma koşul-
ları Yönerge’de sayılanlar ile benzerdir. Ayrıca TTK’nın 122. maddesi
ilgili hükümlerin hakkaniyete aykırı düşmediği ölçüde tek satıcılık ile
benzeri diğer tekel hakkı veren sürekli sözleşme ilişkilerinin sona er-
mesi hallerinde de uygulanacağını belirtir.
Sonuç
Acentelik ve tek satıcılık sözleşmelerinin sona erdirilmesine iliş-
kin ikale sözleşmeleri genellikle rekabet etmeme yükümlülüğünü,
denkleştirme istemini, stokların durumunu, ihbar yükümlülüklerini ve
süreleri düzenleyen hükümlere yer verir. Bu hükümler, sözleşme ser-
bestisi ilkesi kapsamında, ikaleye konu asıl sözleşmenin nitelikleri ve
tarafların niyetine bağlı olarak başkaca konuları içerecek şekilde geniş-
letilebilir. Uygulanacak hükümler ülkeden ülkeye değişiklik gösterdiği
için ikale sözleşmeleri hazırlanırken yerel mevzuat mutlaka dikkate
alınmalıdır.
TİCARET HUKUKU
57