e-kitap2014

Tahkime Elverişlilik

Tahkime elverişlilik, devletler tarafından nelerin tahkim yolu ile

çözüleceğini belirlemek amacıyla getirilmiş bir kavram olarak karşımı-

za çıkar. Bu bağlamda tahkime elverişlilik farklı milli hukuklarda fark-

lı hususları kapsayabilir. Dolayısıyla bu konuda Türk mevzuatı dikka-

te alınarak değerlendirmeler yapılacaktır.

HMK m. 408 ve MTK m. 1/4 tahkime elverişli olmayan konuların

ilki olarak taşınmaz malların aynına ilişkin hususları gösterir. İlgili dü-

zenleme uyarınca, bir uyuşmazlığın tahkime elverişli olmaması için

uyuşmazlığa ilişkin taşınmaz malların Türkiye’de olması ve uyuşmaz-

lığın taşınmaz üzerinde bulunan ayni haklara yönelik olması gerekir.

Taşınmazın Türkiye’de olması şartının temel amacı uyuşmazlığın Türk

kamu düzeni açısından önem taşımasıdır. Yabancı ülkede bulunan ta-

şınmazların Türk kamu düzeniyle ilgisi bulunmadığından taşınmazın

Türkiye’de olması önem arz eder. Kural olarak taşınmazların aynına

ilişkin uyuşmazlıklar tahkime elverişli değil iken, Yargıtay taşınmaz

kiralarına ilişkin bazı konularda da tahkim yoluna başvurmanın müm-

kün olmadığına karar vermiştir

HMK m. 408 ve MTK m. 1/4 iki tarafın iradelerine tabi olmayan

uyuşmazlıkların tahkime elverişli olmadığını belirtir. Bu bağlamda ta-

rafların tahkime başvurabilmeleri için uyuşmazlık konularında serbest-

çe tasarruf edebilmeleri gerekir.

MTK m. 15 uyarınca tahkime elverişli olmayan uyuşmazlıklara

ilişkin verilen hakem kararlarına karşı asliye hukuk mahkemesinde ip-

tal davası açma olanağı bulunmaktadır.

İtirazın Kim Tarafından Yapılacağı

Tahkime elverişlilik itirazında bulunacak olan taraf devlet mahke-

mesi önünde açılmış bir dava veya tahkim yargılaması bulunmasına

göre farklılık gösterir. Şayet devlet mahkemelerinde görülen derdest

TAHKİM

169

Örneğin, Yargıtay, Kira bedelinin tespiti davalarında tahkim yoluna başvurulamayacağını

belirtmiştir. Bkz.: Y. 4. HD. 11.11.1965 t., 7792/5764; Y. 4. HD 13.9.1965 t., 6722/4090

(İBD 4. HD/2, s.29 ve s. 110-111)); Y. 3. H.D, 2.12.2004 t., 2004/13018 E., 2004/13409 K..

Aynı şekilde, bir başka kararında, Yargıtay 6570 sayılı kira kanununa tabi gayrimenkullerin tah-

liyesi davaları için de tahkim sözleşmesi yapılmayacağına karar verilmiştir. Bkz.: Y. 6. HD.

3.11.1964 t., 375/5196; Y. 6. HD. 10.7.1970 t., 3032/3170 (İBD 1971/1-2, , s. 144-145).