58 / 449
TİCARET HUKUKU
43
mede gösterilmemiş olduğuna istinaden sözleşmenin dürüstlük kuralına
dayanarak geçersiz olmadığının ileri sürülmesi de, somut hayat tecrübe-
leri dâhilinde gemilerin haiz olduğu önem nazara alınırsa pek mümkün
görünmemektedir.
Ticari İşletme Rehni dahilinde Sicile Kayıtlı ve Kayıtlı Olmayan
Gemi Ayrımı
TİRK m. 3’ün son fıkrası, gemi ipoteğine ilişkin hükümleri saklı tu-
tar. Dolayısıyla, ticari işletme rehni kapsamında sicile kayıtlı ve kayıtlı
olmayan gemilerin hukuki durumunun ayrı ayrı incelenmesi gerekmek-
tedir. TTK m. 1014 doğrultusunda sicile kayıtlı bir geminin sözleşmeye
dayalı rehni ancak gemi ipoteği ile sağlanır.
TTK’nın yukarıda belirtilen açık hükmünün TİRK’in gemi ipoteği
ile ilgili hükümleri istisna tutması ve TİRK’in amacının, menkul işlet-
me tesisatı üzerinde kurulacak rehnin teslim şartıyla kurulmasının ticaret
hayatında yaşatacağı sakıncaları bertaraf etmek olduğu birlikte ele alınır-
sa, sicile kayıtlı gemilerin üzerinde tıpkı taşınmazlarda olduğu gibi rehin
hakkı tesisi için ipotek kurulması gerektiği sonucuna varılmalıdır.
Burada kanun koyucunun, tıpkı taşınmazlarda olduğu gibi, ekonomik
değeri yüksek olan geminin üzerinde bir sınırlı ayni hak tesisi için ayrıca
gemi sicilinde ipotek kurulmasını aradığı varsayılabilir. Aksi halde, ti-
cari işletmelerin sahip olduğu gemilerin sayısı ve denizcilik için tuttuğu
ekonomik değerin önemi dikkate alındığında, TTK m. 1014 hükmünün
güttüğü amacın tamamen engellenmiş olacağı sonucuna varılabilirdi.
Aynı hükümler sebebiyle, sicile kayıtlı bir geminin ticari işletme re-
hini kapsamında üzerinde rehin tesis edilmesi hususunda anlaşılsa bile
bu gemi üzerinde sınırlı ayni hak kurulamayacaktır. Bu durumda, rehin
sözleşmesinin tanzimi için rehne dâhil unsurlar arasında sicile kayıtlı ge-
miler gösterilemez.
Gemi siciline kayıtlı olmayan gemiler ise, büyüklükleri ve nitelikleri
ne olursa olsun, ticari işletme rehni kapsamında üzerlerinde rehin hakkı
kurulabilir ve bu gemilerin rehin sözleşmesinin ekinde gösterilmemesi
halinde ise, rehin sözleşmesinin geçersiz olacağı sonucuna varılmalıdır.
Ancak sicile kayıtlı gemiler üzerinde rehin hakkının ticari işletme rehniy-