Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmelik Taslağı İle İlgili Temel Noktalar
Giriş
Yenilenebilir enerji alanındaki yatırımların, yerli üretim aksamlarına ilişkin devlet teşviki desteği ile hızlı bir şekilde sonuçlandırılması hedefiyle 27.11.2013 tarihli ve 28834 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Enerjisi Üretimine Yönelik Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanlarının Belirlenmesi, Derecelendirilmesi, Korunması ve Kullanılmasına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik’i yürürlükten kaldırmak üzere hazırlanan Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmelik Taslağı (“Taslak”) yayımlanmıştır. Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmelik Taslağı’nın amacı kamu, hazine ve özel mülkiyete konu taşınmazlarda büyük ölçekli enerji kaynak alanları oluşturarak, kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını, yatırımların hızlı bir şekilde sonuçlandırılmasını ve bu kaynaklara dayalı elektrik üretim tesislerinde kullanılacak aksamların yurt içinden temin edilmesini sağlamaktır. Bu makale, ilgili Yönetmelikte yer alan düzenlemeleri incelemektedir.
YEKA Belirleme ve Derecelendirme İlke ve Kriterleri
Taslak madde 5 uyarınca yenilenebilir enerji kaynak alanlarının (“YEKA”) belirlenmesine ilişkin teknik ve idari çalışmalar Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (“Genel Müdürlük”) tarafından yapılır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (“Bakanlık”), kaynağın türü, potansiyeli ve birim elektrik maliyetleri gibi kriterlere göre YEKA’ları derecelendirir ve bu esaslar ile ülke ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak hangi YEKA’nın öncelikli olarak yatırıma açılacağına karar verir.
Bakanlık tarafından yapılan ön çalışmalar sonucunda gerekli görülmesi halinde ilgili alan 3 ay içerisinde YEKA olarak ilan edilir. Aday YEKA üzerinde lisanslı ve/veya lisanssız elektrik üretimi kapsamında başvuru yapılamaz. Ardından ilgili kurumlardan görüşler alınır ve kullanılmayacak alanlar tespit edilir, ayrıca Genel Müdürlük TEİAŞ’tan (“Türkiye Elektrik İletim A.Ş.”) kaynak alanına ait bağlantı kapasitesi tahsis eder. Söz konusu alan tüm teknik analiz ve ölçümler tamamlanarak en geç 1 yıl içerisinde nihai YEKA alanı olarak Resmi Gazete’de ilan edilir.
Yapılan ölçümler ve diğer teknik çalışmalar sonucunda kaynak alanına ilişkin fizibilite çalışmaları, kaynak alanına ilişkin çevresel etki değerlendirme, jeolojik ve jeoteknik etütler, kamulaştırma, hali hazır haritaların hazırlanması ve imar çalışmaları, parselizasyon, ulaşım ve elektrik iletim altyapısı gibi gerekli alt yapı çalışmaları, YEKA’nın yatırıma hazır hale getirilmesi amaçlı Genel Müdürlük tarafından gerekli görülmesi durumunda bizzat yaptırılır.
YEKA Kullanım Hakkı Başvuru Alımlarının Duyurulması
Taslak yönetmeliğin 6. maddesi uyarınca belirlenen YEKA’larda yatırımcılara bağlantı kapasitesi tahsisi yapılmasına ilişkin ilan, Bakanlık tarafından Resmi Gazete’de yayımlanır. İlanda yer alacak bilgilere yine bu maddede düzenlenmiştir.
YEKA Kullanım Hakkı Başvurularının Alınması
Taslak 7. madde, YEKA’da üretim faaliyetinde bulunabilmek için Bakanlık tarafından belirlenen aksamı yurt içinde imal eden ve yerli malı kullanmayı taahhüt eden tüzel kişilerin başvurabileceğini düzenlemiştir.
Bu doğrultuda başvuru yapacak kişilerin 02.11.2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında belirtilen önlisans başvurusu yapmaya haiz tüzel kişilerde aranan şartları sağlaması gerekmektedir. Başvuru, Bakanlık tarafından belirlenen gerekli bilgi ve belgelerin sunulması kaydıyla Bakanlık’a yapılır.
Yarışma Usulü
Taslak madde 9 uyarınca, Bakanlık tarafından belirlenen ve yayınlanan kriterleri sağlayan tüzel kişiler ilgili YEKA’da bağlantı kapasitesi tahsisi için yapılacak olan yarışmaya katılabilir. Yarışma esası her bir YEKA için Bakanlık tarafından belirlenen kilovatsaat başına elektrik alım tavan fiyatından eksiltme usulüne göre yapılır.
Yenilenebilir enerji kaynak alanlarında kurulacak üretim tesisleri için 5346 sayılı Kanuna ekli (I) ve (II) sayılı cetvellere göre hesaplanan fiyatlar toplamını geçmemek üzere her bir yenilenebilir enerji kaynak alanı için Bakanlık tarafından belirlenecek tavan fiyatı üzerinden teklif edilecek en düşük fiyat o yenilenebilir enerji kaynak alanı için yarışma şartlarında belirlenecek süre boyunca uygulanır. Belirlenen süre ve teklif edilen fiyat dışında işlem yapılamaz.
Başvurular kilovatsaat başına en düşük elektrik alım fiyatından başlayarak sıralanır ve en düşük alım fiyatını teklif eden başvuru sahibine bağlantı kapasitesi kullanım hakkı verilir. Eşit teklifler bulunması hâlinde, şirketler tarafından verilecek yeni teklifler, ilk teklif tutarından yüksek olamaz.
Bakanlık tarafından yapılan değerlendirmeler sonucunda önlisans almaya hak kazanan tüzel kişiler sisteme bağlantı hakkı kazanır ve önlisans almak üzere EPDK’ ya bildirilir. Yarışmayı kazanan teklifte yer alan projeler gerekli değerlendirmeler yapılarak YEKA ilan edilir.
Taslak’ın bu 9. maddesinin 10. fıkrasındaki iptal şartında bulunan “gerekli görülecek durumlarda’’ gibi belirsiz ve yorumlanmaya elverişli bir ifadenin aksine, söz konusu durumların hangi haller olduğunun belirtilmesi, belirsizlikleri engellemek adına daha çözüm odaklı bir yaklaşım olacaktır.
Önlisans Süreci
Önlisans süreci Taslak madde 10’da düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; belirlenecek yenilenebilir enerji kaynak alanlarında elektrik üretim faaliyetinin yapılabilmesi için önlisans alınması zorunludur. Yerli imalat şartı aranan durumlarda önlisans süresi mücbir sebep hâlleri hariç 24 ayı geçemez. Önlisans verilirken, başvurunun kaynak türüne ve kurulu gücüne bağlı olarak, bu sürenin 36 aya kadar uzatılmasına ilişkin hususlar, kurul kararı ile düzenlenir. Lisans, faaliyetin niteliği dikkate alınarak en az 10, en çok 49 yıl için verilir.
Yerli malı kullanım karşılığı tahsis (“YMKT”) kapsamında önlisans sürecindeki gerekli izinlerin 18 ay içerisinde tamamlanması zorunludur.
Aksam üretim tesisleri önlisans süresi içerisinde gerekli iş ve işlemleri yerine getiremeyen tüzel kişilerin önlisansı EPDK tarafından iptal edilir ve Bakanlık tarafından teminat mektubu irat kaydedilir. Taahhütlerin yerine getirilmemesinin en ciddi yaptırımı ise ilgili tüzel kişiliğin ve ortaklık yapısındaki kişilerin ortak olduğu diğer tüzel kişilerin Bakanlık tarafından yapılacak diğer yarışmalara giremeyecek olmasıdır.
Lisans süreci
Lisans süreci ise Taslak madde 11’de düzenlenmiştir. Buna göre; yerli malı ekipmanın üretim sahasında kullanıldığının Bakanlık tarafından teyit edilmesi gereklidir. Bu onay işleminin akabinde önlisans sahibi tüzel kişinin bu yönetmelik kapsamında yükümlülüklerini yerine getirdiği kabul edilerek bu husus EPDK’ya bildirilir. YEKA’da taahhüt edilen yerli malı kullanımında bir ihlalin yaşanması durumunda ise ilgili tüzel kişiliğe yazılı ihtarda bulunulur. Yine söz konusu ihlal giderilmez ise teminat önlisans sürecindeki gibi irat kaydedilir ve tüzel kişinin lisansı iptal edilir.
YEKA’lar için lisans süresi 30 yıl olup lisans süresi sonunda genel hükümler kapsamında işlem tesis edilir. Ne var ki, Taslak 11. madde’de lisans süresinin 30 yıl olduğu belirtilse de gerçekleştirilecek ihalelerde 15 yıllık elektrik üretim lisansının verilmesi durumunda kalan bu sürenin nasıl kullanılacağına ilişkin getirilecek açıklayıcı ifadeler, bu gibi problemlerin engellenmesinde faydalı olacaktır.
YEKA’ların Korunması ve Kullanılması
Taslak madde 12 uyarınca, YEKA’nın korunmasına ilişkin uyulması zorunlu olan belli başlı usul ve esaslar bulunmaktadır. Bunlar: a. YEKA’da kullanılacak kaynağın doğallığının muhafaza edilmesi ve devamlılığının sağlanması, b. Yenilenebilir enerji kaynağının karakteristik değerlerini değiştirebilecek her türlü proje ve planların hazırlık safhasında Genel Müdürlüğün görüşünün alınması, c. YEKA’da ulusal güvenlik ve kamu yararı bulunduran haller dışında bu kaynaktan yararlanmayı engelleyici nitelikte işlem tesis edilmesidir.
YEKA’nın Kullanılmasına İlişkin Esas ve İlkeler
Taslak madde 13 uyarınca, YEKA’da yapılacak parselasyon ile oluşturulacak değişik mekanik güçlerdeki projeler Bakanlık ve/veya Bakanlığın yetkilendireceği kurum/kuruluşlar tarafından 6446 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelikleri çerçevesinde yapılacak yarışma ile tüzel kişilere tahsis edilir.
Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik
Taslak madde 15 ise, 27.11.2013 tarihli ve 28834 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Enerjisi Üretimine Yönelik Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanlarının Belirlenmesi, Derecelendirilmesi, Korunması ve Kullanılmasına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik’in, bu Taslak’ın yürürlüğe girmesiyle birlikte yürürlükten kaldırılacağını düzenler.
Sonuç
Yatırımcıların esaslı endişesi, yapısal hatlarıyla iyi organize edilmiş ve devamlılığı sağlayabilecek bir Taslak olmadığı yönündedir. Net olmayan bir ortamda yatırımların yoğun ve uzun vadeli olmasını bekleyemeyiz.
Taslak’ta yerli ürün tanımının, YEKA ihalelerinde ve şartnamelerinde malzeme teknoloji tanımının, yerlilik oranlarının belirlenmesi ve denetimi, açık ve net bir şekilde tanımlanarak yapılması da bu Taslak’tan yatırımcıların diğer beklentileridir.
Söz konusu Taslak, rekabet piyasası açısından değerlendirildiğinde ise kapasite tedariklerinin az sayıda belli başlı büyük firmalar arasında kazanılması durumunda rekabet ortamı için gerekli koşulların oluşmayacağı ve bu durumun da tekelleşmeye sebebiyet verebileceği endişesi de taşımaktadır. Bir diğer görüş ise, yatırımların hızlı bir şekilde gerçekleşme oranının yükselmesi amacıyla söz konusu projelerin belli başlı kriterleri sağlayan büyük ölçekli belli başlı firmalara dağıtılması gerektiğidir. Taslak’ın rekabetçi piyasayı destekleyen bir mekanizmayla kuvvetlendirilmesi tüm yatırımcıların iştahını kabartabilir.
Lisansların hangi kriterlere göre hangi kapasitelere göre ne büyüklükte verileceği de eksik hususlardan biri olarak göze çarpıyor. Bu yapı tam anlamıyla sağlanamasa bile, daha düşük kapasitede üretim potansiyeli olan firmalara da küçük ölçekli projelerin tahsislerinin sağlanması rekabetçi piyasaya pozitif katkı sağlayabilir.
Her ne kadar çeşitli açılardan eksiklikler göze çarpsa da Taslak, elektrik üretim kapasitesinin yerli üretim ile birlikte gelişmesini, kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını ve yatırımların hızlı bir şekilde sonuçlandırılmasını hedefleyerek, bu gibi sorunların aşılabileceği konusunda umut veriyor.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Fiziksel elektrik ticaretinde elektrik enerjisinin ölçümü başta (i) fiilen teslim edilen ve teslim alınan elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi, (ii) elektrik üretim ve tüketim miktarlarının önceden tahmin edilmesi, (iii) tarafların elektrik tedariki için ödeyecekleri bedelin belirlenmesi ve (iv) elektrik şebekesinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi olmak üzere çeşitli açılardan çok önemli bir rol oynamaktadır...
Ülkemiz elektrik piyasası, özellikle 2022 yılı içerisinde çalkantılı bir dönem geçirdi. Elektrik üretiminde kullanılan emtia fiyatlarında meydana gelen hızlı artışlar, tüketicilerin korunması ve arz güvenliğinin temin edilmesi için bazı önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu amaçla alınan önlemlerden birisi ise...
Elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin ilk düzenlemelere 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“EPK” veya “Kanun”) yer verilmişti. Bunu takiben, Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği (“Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği”) 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de...
Bilindiği üzere, 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK” veya “Kanun”) 30 Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. EPK’nın yürürlüğe girmesinin ardından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) de 2 Kasım 2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi...
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’te değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda EPDK, üç farklı değişiklik taslağını 15.05.2015, 26.10.2015 ve 26.11.2015 tarihlerinde kamu görüşüne sunmuştur. Sonuç itibariyle, EPDK, hükümler hakkındaki...
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”), 31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik (“Değişiklik Yapan Yönetmelik”) ile bazı esaslı değişiklikler yapıldı...
Binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 12.06.2022 tarihli ve 31864 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Elektrikli araçların hızla yaygınlaşması karşısında, şarj hizmeti sunulmasına ilişkin hukuki altyapının kurulması konusunda girişimlerin hız kazandığı görülür. 21.12.2021 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”) değiştirilerek şarj hizmetleri yeni bir piyasa...
Günümüzde teknolojinin evirildiği noktada farklı kaynaklardan elde ettiğimiz enerjiyi, en yaygın olarak elektrik enerjisi biçiminde kullanıyoruz. Nitekim elektrik, aktarım ve farklı enerji biçimlerine dönüşüm kolaylığı ile gündelik hayatta ihtiyaç duyduğumuz işleri yapmak için ideal bir enerji formudur...