Kamuda Enerji Verimliliğine Giden Yol: Enerji Performans Sözleşmelerinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ
Giriş
Ülkemizde enerji verimliliğinin arttırılması, enerji maliyetlerinin hafifletilmesi ve çevrenin korunması amacıyla son zamanlarda önemli adımlar atılmaktadır. Bu adımlardan biri de kamu binalarında kullanılan enerjiden tasarruf ederek enerji verimliliğini arttırmak olmuştur. Kamu idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının (“İdare”) enerji tüketimlerini veya enerji giderlerini düşürmek üzere yüklenici firmalar ile enerji performans sözleşmeleri (“EPS”) yapmalarına ilişkin çeşitli düzenlemeler yürürlüğe girmiştir. Temeli 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu (“Kanun”) ile atılan EPS’lere ilişkin genel çerçeve Kamuda Enerji Performans Sözleşmelerine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararı (“Karar”) ile çizildi. Ardından, ilgili Karar’a dayanılarak Kamuda Enerji Performans Sözleşmelerinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”) düzenlendi. 15.04.2021 tarihli ve 31455 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren bu Tebliğ ile EPS’lere bir alt düzenleme getirilmiş oldu. Tebliğ’de düzenlenen başlıca konular bu makale altında kısaca ele alınır.
Tebliğ ile Amaçlanan: EPS’lerin Uygulanmasına Yönelik Detaylar Düzenlendi
Kanun, Karar ve Tebliğ’de EPS; uygulama projesi sonrasında sağlanacak enerji tasarruflarının garanti edilmesi ve yapılan harcamaların uygulama sonucu oluşacak tasarruflarla ödenmesi esasına dayanan sözleşme olarak tanımlanır. Enerji tasarrufundan kast edilen hizmet ve üretimin kalitesinde ve miktarında düşüşe yol açmaksızın enerji tüketiminin veya kayıplarının azaltılmasıdır. EPS’ler uygulama projesi maliyetlerinin sonraki yıllarda sağlanacak tasarruflar ile geri ödenmesine dayalı bir finansman mekanizması olarak da nitelendirilir. İşbu Tebliğ ile EPS’lerin uygulanmasına yönelik detaylar açıklanmış, taslak etüt raporu ile şartname ve EPS şablonları Tebliğ’in eki olarak düzenlenmiştir.
İhale süreci
Mülkiyeti kamuya ait ve hakkında yıkım, taşınma veya elden çıkarma planı olmayan bina, tesis, araç ve benzeri taşınır ve taşınmazlar ile kamu tarafından yürütülen hizmetlere dair yapılacak EPS’lerin uygulanması ihale usulüne dayanır. Bu Tebliğ ile gerçekleştirilecek ihalelere ilişkin kapsamlı düzenlemeler getirilmiş, ihale sürecine ilişkin Karar’da belirlenen genel usul ve esaslar Tebliğ ile detaylandırılmıştır.
Tebliğ kapsamındaki ihaleler kapalı teklif usulüne göre yapılır. İhale belgelerinde aranan kriterler teklif değerlendirme komisyonu tarafından incelenir. Teklif değerlendirme komisyonu tarafından yapılan inceleme sonucunda uygun görülen tekliflerden en yüksek net bugünkü değere (“NBD”)[1] sahip teklif, en uygun teklif olarak kabul edilir.
EPS’lerin uygulanmasına yönelik ihalelere katılım için gerekli şartlar şöyle sıralanır; i) EPS kapsamında yapılacak yatırımın bedeli 2.000.000 TL’den az olamaz ii) binalarda verilecek tasarruf garantisi, uygulama alanının yıllık toplam enerji tüketiminin %10’undan, herhangi bir nihai enerji tüketimi alanında ise uygulanacak her bir enerji verimliliği önlemi için %20’sinden az olamaz, iii) bina harici uygulama alanlarında İdareye verilecek pay, tasarruf sağlanmaya başlanıldığı tarihten itibaren kalan sözleşme süresi boyunca yıllık sağlanan tasarrufun %10’undan az olamaz. Ayrıca, basit geri ödeme süresi 2 yılın altında olan enerji verimliliği önlemleri, EPS kapsamında değerlendirilmeyecektir.
EPS akdetmek isteyen İdareler, ihale öncesinde öncelikle etüt raporu hazırlar veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından yetkilendirilmiş enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine hazırlatır. Etüt raporu; enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar kapsamında hesaplanan enerji tasarruf potansiyellerini ve bu potansiyellerin geri kazanılmasına yönelik enerji verimliliği önlemlerini ölçüm, hesap ve piyasa araştırmaları ile belirleyen çalışmaları içeren nihai halini almış rapordur. Tebliğ ile etüt raporunun formatı belirlenmiştir (Tebliğ Ek-1). Böylece, etüt raporlarının Tebliğ’in ekinde formatına uygun olarak hazırlanacaktır.
Tebliğ’in amacı gereği ihale belgelerinin hazırlanması ve ihalenin duyurulmasına ilişkin detaylı düzenlemeler yapılmıştır. EPS’nin imzalanması amacıyla yapılan ihaleye teklif veren tüzel kişi istekliler tekliflerini gerekli tüm çalışmaları yaparak belirlerler. İsteklilerin konsorsiyum oluşturarak ihalelere teklif veremeyeceği de düzenlenmiştir. İstekliler, tekliflerinde her bir enerji verimliliği önleminin etkisinin değerlendirilmesi için analizlerini sunar ve İdare’ye sağlanacak net faydanın hesabını (TL cinsinden NBD hesabı) ortaya koyarlar. İsteklilerin teklif ettikleri EPS süresi şartnamede belirtilen süreyi ve her halükârda 15 yılı aşamaz.
İhalenin sonuçlandırılabilmesi için teklif değerlendirme komisyonu tarafından geçerli sayılmış en az iki teklif alınmış olmalıdır. Aksi takdirde ihale iptal edilir. Teklif değerlendirme komisyonu tarafından yapılan inceleme neticesinde ihale dokümanlarındaki kriterler dikkate alınarak uygun görülen teklifler arasında İdare’ye sağlanacak net fayda açısından en yüksek NBD’ye sahip teklif, en uygun teklif olarak kabul edilir. NBD’lerin eşit olması halinde en kısa sözleşme süresine sahip teklif en uygun tekliftir. Tekliflerin alınması ve değerlendirilmesi sürecinin ardından İdare, en uygun birinci teklif sahibiyle kesin teminatın ve gerekli diğer belgelerin sunulmasını takiben EPS’yi imzalar.
Tebliğ ile getirilen en önemli konulardan biri de ihale şartnamesi ve EPS taslağının Tebliğ’in ekinde yer alması olmuştur (Tebliğ Ek-2 ve Ek-3). Bu taslak düzenlemeler ile EPS uygulamasına netlik kazandırılmıştır.
Uygulama Dönemi ve Projenin Kabulü
EPS’nin imzalanması üzerine uygulama dönemi başlar. İmzayı takiben İdare tarafından uygulama kontrol komisyonu görevlendirilir. Bu komisyon, projenin EPS’ye uygun olarak yapılmasından, uygulama dönemi sonunda projenin EPS’ye uygun olarak kabulünden ve izleme döneminde yapılacak iş ve işlemlerden sorumludur. İhaleyi alan ve İdare ile EPS’yi imzalayan yüklenici artık bütün masrafları kendisine ait olmak üzere projeyi uygulayacaktır.
Yüklenici tarafından uygulanan projenin tamamlanması üzerine İdare resmi yazı ile bilgilendirilir ve kabul işlemleri başlar. Bu süreçte uygulama kontrol komisyonu gerekli kontrolleri ve testleri yapar. Uygulama kontrol komisyonu tarafından projenin kabul edilmesi durumunda kabul belgesi düzenlenir, kabul belgesinin taraflarca imzalanması üzerine ekipmanların mülkiyeti İdare’ye geçer ve izleme dönemi başlar. Proje kapsamında yapılan yatırımların ve kullanılan ekipmanların üzerinde herhangi bir takyidat bulunamaz.
İzleme Dönemi, Tasarruf Doğrulama Faaliyetleri ve Ödemeler
Proje uygulamasının uygulama kontrol komisyonu tarafından kabul edildiği tarihten itibaren başlayan ve EPS süresi boyunca devam eden dönem izleme dönemi olarak adlandırılır. Bu dönem boyunca yüklenici, dönemin başladığı tarihten itibaren tanımlanan her 12 aylık dönemin sonunda veya EPS’de belirleyecekleri hak ediş dönemleri sonunda tasarruf doğrulama raporu hazırlar. Tasarruf doğrulama raporu taslağında Tebliğ Ek-2’de yer verilir.
Tasarruf doğrulama raporunun, uygulama kontrol komisyonu tarafından onaylanması üzerine EPS hükümleri uyarınca yükleniciye ödeme yapılır. Ancak tasarruf doğrulama raporunun, onaylanmaması halinde İdare ve yüklenici arasında takip edilecek süreç ve uzlaşma yöntemleri Tebliğ’de açıklanır.
Yüklenici, izleme döneminin başladığı her 12 aylık dönemin sonunda tüm uygulama alanlarının toplamı üzerinden taahhüt ettiği tasarruf garantisinin en az %70’ini sağlamak zorundadır. Doğrulanan tasarruf miktarının bu oranın altında olması halinde yükleniciye herhangi bir ödeme yapılmaz ve yüklenici, İdare’ye mali yük getirmemek kaydıyla gerekli iyileştirmeleri projede revizyon dahil yapar. Yüklenicinin tasarruf performansına dair eksiklikleri gidermesi ve bir sonraki dönemde doğrulanan tasarruf miktarı tasarruf garantisinin %70’i ve üzerinde gerçekleşmesi durumunda, bir önceki dönem veya dönemlerde tasarruf garantisini sağlamadığı için yapılmayan ödemeler ilgili dönem içerisinde doğrulanan tasarruf miktarı üzerinden gerçekleştirilir.
İzleme dönemi boyunca, birbirini takip eden 12 aylık dönemlere ait doğrulanan tasarruf miktarının üç dönem boyunca tasarruf garantisinin %70’inin altında kalması durumunda, EPS İdare tarafından feshedilerek teminat irat kaydedilir. Bu durumda, yüklenici fesih nedeniyle İdare’den zarar, ziyan ve benzeri herhangi bir nam ve ad altında talepte bulunamaz.
Sonuç
Kamuda EPS uygulamasına yönelik teknik ve hukuki konuları detaylarıyla düzenleyen Tebliğ’in ve ihalelerde esas alınan EPS taslağı, şartname taslağı, etüt raporu ve tasarruf doğrulama raporu formatlarına yer verilen eklerinin uygulamaya kolaylık ve belirlilik kazandıracağı öngörülür. Elbette uygulama ile birlikte, EPS’lerin ifasına ilişkin ikincil mevzuata yeni düzenlemeler veya değişiklikler getirilmesi her zaman mümkündür. Yapılan düzenlemeler ve çalışmalar, kamudaki enerji verimliliğini artırmak ve enerji tüketimi/giderlerini düşürmek amacıyla EPS uygulamasının yaygınlaşacağını gösterir. Bakanlık’ın enerji verimliliği hedefleri dikkate alındığında, önümüzdeki dönemlerde kamuda enerji verimliliği projeleri yoğunlaşacaktır. Yine EPS yöntemiyle kamu binalarındaki enerji tasarrufu için yürütülmesi planlanan Türkiye Kamu Binalarında Enerji Verimliliği Projesi[2] de göz önünde bulundurulduğunda enerji verimliliğinde kamu kurumlarının öncü rol üstlenmeyi hedeflediği düşünülür.
[1] Tasarruf konusu yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağladığı gelirin bugünkü değerinden, proje giderlerinin bugünkü değerinin düşülmesi ile elde edilen farkı olarak tanımlanır.
[2] Bkz. https://kamuenerji.csb.gov.tr/proje-hakkinda-genel-bilgi-i-96445 (Son erişim tarihi: 21.04.2021)
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Fiziksel elektrik ticaretinde elektrik enerjisinin ölçümü başta (i) fiilen teslim edilen ve teslim alınan elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi, (ii) elektrik üretim ve tüketim miktarlarının önceden tahmin edilmesi, (iii) tarafların elektrik tedariki için ödeyecekleri bedelin belirlenmesi ve (iv) elektrik şebekesinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi olmak üzere çeşitli açılardan çok önemli bir rol oynamaktadır...
Ülkemiz elektrik piyasası, özellikle 2022 yılı içerisinde çalkantılı bir dönem geçirdi. Elektrik üretiminde kullanılan emtia fiyatlarında meydana gelen hızlı artışlar, tüketicilerin korunması ve arz güvenliğinin temin edilmesi için bazı önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu amaçla alınan önlemlerden birisi ise...
Elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin ilk düzenlemelere 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“EPK” veya “Kanun”) yer verilmişti. Bunu takiben, Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği (“Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği”) 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de...
Bilindiği üzere, 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK” veya “Kanun”) 30 Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. EPK’nın yürürlüğe girmesinin ardından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) de 2 Kasım 2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi...
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’te değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda EPDK, üç farklı değişiklik taslağını 15.05.2015, 26.10.2015 ve 26.11.2015 tarihlerinde kamu görüşüne sunmuştur. Sonuç itibariyle, EPDK, hükümler hakkındaki...
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”), 31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik (“Değişiklik Yapan Yönetmelik”) ile bazı esaslı değişiklikler yapıldı...
Binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 12.06.2022 tarihli ve 31864 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Elektrikli araçların hızla yaygınlaşması karşısında, şarj hizmeti sunulmasına ilişkin hukuki altyapının kurulması konusunda girişimlerin hız kazandığı görülür. 21.12.2021 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”) değiştirilerek şarj hizmetleri yeni bir piyasa...
Günümüzde teknolojinin evirildiği noktada farklı kaynaklardan elde ettiğimiz enerjiyi, en yaygın olarak elektrik enerjisi biçiminde kullanıyoruz. Nitekim elektrik, aktarım ve farklı enerji biçimlerine dönüşüm kolaylığı ile gündelik hayatta ihtiyaç duyduğumuz işleri yapmak için ideal bir enerji formudur...