Elektrik Depolama Faaliyetine İlişkin Güncel Düzenlemeler
Giriş
Günümüzde teknolojinin evirildiği noktada farklı kaynaklardan elde ettiğimiz enerjiyi, en yaygın olarak elektrik enerjisi biçiminde kullanıyoruz. Nitekim elektrik, aktarım ve farklı enerji biçimlerine dönüşüm kolaylığı ile gündelik hayatta ihtiyaç duyduğumuz işleri yapmak için ideal bir enerji formudur.
Öte yandan, elektriğin kullanımında karşımıza çıkan belki de en büyük zorluk, elektriğin depolanamaz – şebekeye verildiği gibi tüketilmesi gereken – nitelikte oluşudur. Zira elektrik, kendi başına herhangi bir şekilde depolanamamaktadır. Ancak elektriğin depolanabilen ve daha sonra talep anında tekrar elektriğe dönüştürülmesi mümkün olan diğer enerji türlerine çevrilip depolanması mümkün olabilir. Elektrik enerjisinin kimyasal veya potansiyel enerjiye dönüşerek depolandığı bu tür elektrik depolama sistemleri arasında aküler, volan (flywheel), basınçlı hava ve pompalı hidrolik (pumped hydro) depolama sistemleri sayılabilir.
Bununla birlikte, hangi sistem kullanılırsa kullanılsın, söz konusu depolama sistemleri fevkalade verimsizdir ve depolanabilecek toplam enerji miktarı sınırlıdır. Bu nedenle söz konusu sistemler, tarihsel olarak endüstriyel ölçekte kullanım alanına sahip olsa da genel elektrik şebekesinde (yani, iletim ve dağıtım ağını kapsayan elektrik şebekesinde) ancak sınırlı bir role sahip olmuştur. Modern dönemde ise elektrik depolama sistemlerinin, frekans kontrolü dahil olmak üzere iletim sistemine yan (yardımcı) hizmetler sağlamak üzere tasarlandığını söylemek mümkündür. Şebeke ölçekli piller/akülerin başlıca rolü budur.
Bu geleneksel role ek olarak, elektrik şebekesine bağlanıp frekans kontrolünün ötesinde gerçek anlamda elektrik depolama amacı taşıyan tesislerin de kurulması gündemdedir. Bununla bağlantılı olarak, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu uyarınca Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (“EPDK”) alınacak lisans kapsamında yürütülebilecek klasik piyasa faaliyetlerine ek olarak (üretim, iletim, dağıtım, toptan ve perakende satış vb.) lisanssız yürütülebilecek faaliyetler arasında elektrik depolama da sayılmıştır.
Depolama Yönetmeliği
Elektrik depolama faaliyetinin ne şekilde sürdürüleceğine ilişkin herhangi bir açıklık yakın zamana dek bulunmuyordu. Bununla birlikte 09.05.2021 tarihli Resmî Gazete’de elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin çeşitli düzenleme ve mevzuat değişiklikleri yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tarihte yürürlüğe giren düzenlemelerin ilki, EPDK tarafından hazırlanan Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği’dir (“Depolama Yönetmeliği”). Buna ek olarak, aynı tarihte mevcut mevzuatın elektrik depolama faaliyetlerini kapsayacak şekilde güncellenmesini sağlamak amacıyla Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği, Elektrik Şebeke Yönetmeliği, Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik’te de değişiklikler yapılmıştır.
Depolama Yönetmeliği, elektrik depolama üniteleri veya tesislerinin kurulmaları, iletim veya dağıtım sistemine bağlanmaları ile bu ünite veya tesislerin piyasa faaliyetlerinde kullanılmalarına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla getirilen bir düzenlemedir. Aşağıda, ilgili yönetmelik ile gelen konular ele alınacaktır.
Kapsam
Öncelikle, Depolama Yönetmeliği’nin 2. maddesinde pompaj depolamalı hidroelektrik santraller ile enerji kesintisi sırasında kullanılmak üzere tesis edilen kesintisiz güç kaynakları yönetmeliğin kapsamı dışında bırakılmıştır.
Bunun dışında, elektrik enerjisini depolayabilen ve depolanan enerjiyi sisteme verebilen tesisler ilgili yönetmeliğin kapsamındadır.
Depolama Faaliyeti
Depolama Yönetmeliği’nin 4. maddesi uyarınca elektrik depolama faaliyeti; (i) üretim tesisine bütünleşik elektrik depolama üniteleri, (ii) tüketim tesisine bütünleşik elektrik depolama tesisleri, (iii) müstakil elektrik depolama tesisleri ve (iv) şebeke işletmecileri tarafından kurulabilecek elektrik depolama tesisleri vasıtasınca gerçekleştirilebilecektir.
Tesis Kurulum ve Bağlantı Esasları
Depolama Yönetmeliği’nin 5 ila 8. maddelerine göre, bu dört farklı elektrik depolama tesisinin kurulum ve bağlantı esasları aşağıdaki gibidir.
Üretim tesisine bütünleşik elektrik depolama üniteleri:
- Santral sahası sınırları içerisinde, üretim tesisinde üretilen veya sistemden çekilen elektrik enerjisini depolayabilen ve depolanan enerjiyi tekrar kullanılmak üzere sisteme verebilen elektrik depolama ünitesidir.
- Kurulumunda sistem işletmecisinin bağlantı ve sistem kullanım konusunda olumlu görüşü aranacaktır.
- Depolama tesisinin kurulu gücü, lisansa derç edilen elektriksel kurulu gücü aşamayacaktır.
- Depolama ünitesine şebekeden çekilip tekrar şebekeye verilen enerji veya depolama ünitesindeki kayıp enerji, ilgili üretim tesisinin faydalandığı teşvik veya alım garantilerinden faydalanmayacaktır.
- Yenilenebilir enerji kaynakları destekleme mekanizması (“YEKDEM”) veya başka bir garantili alım desteğinden faydalanan tesislere bütünleşik olarak kurulan depolama tesisleri ile dengeleme birimi niteliğini haiz olan depolama tesisleri ayrı bir uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimi olarak kaydedilecektir.
- Benzer şekilde, YEKDEM kapsamındaki üretim tesislerine bütünleşik elektrik depolama ünitelerine ait uzlaştırmaya esas veriş miktarları YEKDEM kapsamında değerlendirilmeyecektir.
- Üretim tesisine bütünleşik elektrik depolama ünitesinde, ilgili üretim tesisinin kısmen veya tamamen kabulü yapılmadan söz konusu elektrik depolama ünitesinin kabulü yapılamayacaktır.
- Bütünleşik elektrik depolama ünitesine sahip üretim tesislerinin uzlaştırma dönemi bazında sisteme vereceği enerji miktarı, üretim tesisinin kabulü yapılan elektriksel kurulu gücü ile yapabileceği üretim miktarını geçemeyecektir.
Tüketim tesisine bütünleşik elektrik depolama tesisleri:
- Bir tüketim tesisiyle aynı ölçüm noktasına bağlı elektrik depolama tesisidir.
- Şebeke işletmecisinin uygun bağlantı görüşü vermesi, depolama tesisinin kurulu gücün bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünü aşmaması ve aynı ölçüm noktasında olması kaydıyla tüketim noktasına bütünleşik depolama tesisi kurulabilecektir.
- Ürettiği enerjinin tamamını sisteme vermeden kullanan, üretimi ve tüketimi aynı ölçüm noktasında olan, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri de tüketim tesislerine bütünleşik depolama tesisi kurabilecektir.
- Depolama tesisleri tarafından şebekeye enerji verilirse, verilen enerji uzlaştırmaya esas veriş miktarında dikkate alınmayacaktır.
- Organize sanayi bölgeleri içinde kurulan elektrik depolama tesisleri de tüketim tesisine bütünleşik depolama tesisi kabul edilir.
Müstakil depolama tesisleri:
- Bir üretim veya tüketim noktasına bütünleşik olmayan depolama tesisleridir.
- Müstakil depolama tesisleri yalnızca tedarik lisansı sahipleri tarafından en az 2 MW kurulu güçte kurulabilecektir. Aynı tedarik lisansı kapsamında birden fazla depolama tesisi kurulması mümkündür.
- Müstakil depolama tesisleri tarafından şebekeye verilen ve şebekeden çekilen enerji uzlaştırmaya esas veriş çekiş miktarında dikkate alınacaktır.
- Bu tesisler ilgili şartları taşımaları durumunda yan hizmetlere ve dengeleme güç piyasasına da katılabilecektir (dolayısıyla frekans kontrolüne dahil edilecektir).
Şebeke işletmecileri tarafından kurulacak elektrik depolama tesisleri:
Dağıtım şirketleri, fayda-maliyet analizleriyle yeni şebeke yatırımından daha ekonomik olduğunu ispat etmek kaydıyla; tesis bazında EPDK onayı ile yatırım planları kapsamında elektrik depolama tesisi kurabilecektir. Ancak bu tesisler, dağıtım faaliyeti dışında kullanılamayacaktır.
- TEİAŞ, yatırım planlarında yer almak kaydı ile pilot uygulamalar kapsamında ve ticari faaliyete konu edilmeksizin depolama tesisleri kurabilecektir.
- Tüm elektik depolama tesislerinin projelendirilmesi, kurulumu, sisteme bağlantısı, kabulü, işletilmesi ile gerekli görülmesi halinde test faaliyetleri ilgili teknik mevzuat, ilgili standartlar ile teknik kriterlerde tanımlandığı şekliyle yürütülecektir.
- Son olarak, Depolama Yönetmeliği’nin 11. maddesinde üniversiteler, teknoloji geliştirme bölgeleri ve endüstri bölgeleri tarafından Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılmak amacıyla azami 1 MW kurulu gücünde elektrik depolama tesisi kurulabileceği düzenlenmiştir. Bu tesislerin sisteme verdikleri enerji, ilgili piyasa katılımcılarının uzlaştırmaya esas veriş miktarlarında dikkate alınmayacaktır.
Kamulaştırma
Depolama Yönetmeliği’nin 10. maddesi uyarınca üretim tesisine bütünleşik elektrik depolama üniteleri hariç, kurulacak elektrik depolama ve bağlantı tesisleri için arazi edinimi veya kullanım hakkı tesisine ilişkin EPDK tarafından herhangi bir işlem yapılmayacaktır.
Depolama Tesisi Başvuruları
Depolama Yönetmeliği’nin geçici 1. maddesinde elektrik depolama ünitesi veya elektrik depolama tesisleri için yapılacak başvuruların, 28/5/2014 tarihli ve 29013 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Şebeke Yönetmeliğinin geçici 1. maddesinde yer alan kriterlerin TEİAŞ tarafından ilan edildiği tarihten bir ay sonra yapılabileceği ifade edilir. Atıf yapılan mevzuat hükmü uyarınca TEİAŞ’ın ilgili kriterleri ilanı, en geç Eylül ayı başında yapılır. Dolayısıyla elektrik depolama tesis başvurularının en geç 1 Ekim 2021 itibarıyla alınmaya başlanması beklenebilecektir.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Fiziksel elektrik ticaretinde elektrik enerjisinin ölçümü başta (i) fiilen teslim edilen ve teslim alınan elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi, (ii) elektrik üretim ve tüketim miktarlarının önceden tahmin edilmesi, (iii) tarafların elektrik tedariki için ödeyecekleri bedelin belirlenmesi ve (iv) elektrik şebekesinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi olmak üzere çeşitli açılardan çok önemli bir rol oynamaktadır...
Ülkemiz elektrik piyasası, özellikle 2022 yılı içerisinde çalkantılı bir dönem geçirdi. Elektrik üretiminde kullanılan emtia fiyatlarında meydana gelen hızlı artışlar, tüketicilerin korunması ve arz güvenliğinin temin edilmesi için bazı önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu amaçla alınan önlemlerden birisi ise...
Elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin ilk düzenlemelere 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“EPK” veya “Kanun”) yer verilmişti. Bunu takiben, Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği (“Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği”) 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de...
Bilindiği üzere, 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK” veya “Kanun”) 30 Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. EPK’nın yürürlüğe girmesinin ardından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) de 2 Kasım 2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi...
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’te değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda EPDK, üç farklı değişiklik taslağını 15.05.2015, 26.10.2015 ve 26.11.2015 tarihlerinde kamu görüşüne sunmuştur. Sonuç itibariyle, EPDK, hükümler hakkındaki...
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”), 31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik (“Değişiklik Yapan Yönetmelik”) ile bazı esaslı değişiklikler yapıldı...
Binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 12.06.2022 tarihli ve 31864 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Elektrikli araçların hızla yaygınlaşması karşısında, şarj hizmeti sunulmasına ilişkin hukuki altyapının kurulması konusunda girişimlerin hız kazandığı görülür. 21.12.2021 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”) değiştirilerek şarj hizmetleri yeni bir piyasa...