7257 Sayılı Kanun ile Enerji Piyasasına Getirilen Değişiklikler
Giriş
Enerji piyasasına ilişkin önemli düzenlemeler getiren 7257 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7257 sayılı Kanun”) 02.12.2020 tarihli ve 31322 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girdi. Torba yasa olarak da anılan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda önemli tartışmalar doğuran yeni düzenlemeler ile doğal gaz, elektrik, yenilenebilir enerji ve maden alanında çok kapsamlı ve esaslı değişiklikler getirildi. İşbu makale ile 7257 sayılı Kanun ile getirilen belli başlı düzenlemeler kısaca ele alınmıştır.
Doğal Gaz Piyasasına İlişkin Başlıca Değişikler
Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası ve Son Kaynak Tedariki
4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nda (“Doğal Gaz Piyasası Kanunu”) bulunan kimi tanımlar değiştirilmiş ve yeni tanımlar eklenmiştir. Getirilen yeni tanımlar arasında ‘organize toptan doğal gaz satış piyasası’ (“OTSP”) da yer alır. OTSP; doğal gaz sisteminden yararlanan lisans sahiplerince doğal gazın alım-satımının ve dengeleme işlemlerinin yapıldığı piyasaları, ileri tarihli fiziksel teslimat gerektiren doğal gaz piyasaları ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (“Kurul”) tarafından belirlenen diğer doğal gaz piyasası işlemlerinin gerçekleştirildiği, Kurul’un düzenlediği piyasayı ifade eder. Daha önce doğal gazın piyasada fiyatlanmasını sağlamak amacıyla çıkarılan Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmeliği[1] ile düzenlenen OTSP yeni düzenleme ile kanun altında düzenlenmiş oldu.
Bununla birlikte, ‘son kaynak tedariki’ kavramı da Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nda tanımlandı ve işleyişi hakkında bir düzenleme öngörüldü. Buna göre, tedarik şirketlerinin iflası, lisanslarının iptal edilmesi ve/veya OTSP kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirememeleri nedeniyle doğal gaz tedarik edilemeyen veya serbest tüketici olma hakkına sahip olduğu halde gaz tedariki sağlanamayan tüketicilere gaz arzı sağlamak üzere bir veya birden fazla lisans sahibi Kurul tarafından son kaynak tedarikçisi olarak yetkilendirebilir. Son kaynak tedarikçilerini ve son kaynak tarifelerini yine Kurul belirleyecektir.
Doğal Gaz Kullanımının Yaygınlaşmasına İlişkin Getirilen Yenilikler
Doğal Gaz Piyasası Kanunu uyarınca üretilen doğal gaz, iletim şirketleri ile yapılacak taşıma ve teslim sözleşmelerine göre taşıttırılır. Yeni getirilen hüküm doğrultusunda; üretilen doğal gazın iletim şebekesi vasıtasıyla iletilmesinin teknik ve ekonomik olarak uygun olmadığına Kurul’un karar vermesi halinde üretim şirketi tarafından dağıtım şebekesine bağlantı yapılacak ve üretilen doğal gaz dağıtım şirketince öncelikle satın alınacaktır.
Getirilen bir diğer düzenleme uyarınca, sıvılaştırılmış doğal gaz (“LNG”) ihracatı yapmak isteyen tüzel kişiler, ihracat lisanslarına derç edilmesi ve yurt içinde teslim faaliyetinde bulunmamaları kaydıyla LNG taşıma faaliyetinde bulunabilir.
Doğal gaz dağıtım şirketleri, belirlenen bir şehirde doğal gazın dağıtımı ve mahalli gaz boru hattı şebekesi ile nakli faaliyetlerini yapmaya yetkili kılınan tüzel kişilerdir. Yeni düzenleme ile dağıtım şirketleri boru hatlarının ulaşmadığı bölgelerde LNG veya sıkıştırılmış doğal gaz (“CNG”) ile besleme yöntemiyle doğal gaz dağıtım faaliyetinde bulunabilecek. Dağıtım şirketleri LNG veya CNG tesis yatırımlarını kendileri yapabilecekleri gibi bu faaliyetleri hizmet alımı yoluyla da gerçekleştirebilecek. Ancak, dağıtım şirketleri LNG ve CNG’nin doğrudan satışı faaliyetinde bulunamayacak. Acil durum veya mücbir hallerde mevcut iletim ve dağıtım şebekeleri LNG veya CNG ile beslenebilecek. LNG ve CNG faaliyeti gerçekleştiren lisans sahipleri, acil durum ve mücbir hallerde iletim ve dağıtım şirketlerinin taleplerini karşılamakla yükümlü olacak.
Yenilenebilir Enerjiye İlişkin Başlıca Değişiklikler
YEKDEM’e İlişkin Getirilen Yenilikler
7257 sayılı Kanun ile 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’da kapsamlı değişiklikler getirilmiştir. Öncelikle, 31.12.2020 tarihine kadar işletmeye girmiş veya girecek olan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizmasına (“YEKDEM”) tabi üretim lisansı sahipleri için I sayılı Cetvelde yer alan fiyatlar, on yıl süre ile uygulanacaktır. 31.12.2020 tarihinden sonra işletmeye girecek olan YEK Belgeli üretim tesisleri için uygulanacak fiyat ve süreler ise Cetveldeki fiyatları geçmemek üzere Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecektir.
Bununla birlikte, önceden Amerikan Doları üzerinden uygulanan YEKDEM, 30.06.2021 tarihinden sonra işletmeye girecek olan elektrik üretim tesisleri için Türk Lirası olarak uygulanacaktır. İşletmeye giren lisanslı elektrik üretim tesislerinden YEKDEM’e bir sonraki takvim yılında tabi olmak isteyenler YEK Belgesi almak ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (“EPDK”) belirleyeceği tarihe kadar EPDK’ya başvurmak zorundadır. Önceden YEKDEM’den yararlanmak isteyen üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin bir önceki yıl 31 Ekim sonuna kadar EPDK’ya başvuru yapmış olmaları gerekirken artık başvuruların EPDK tarafından belirlenecek bir tarihte yapılması düzenlenmiştir.
Lisanssız Üretime İlişkin Getirilen Yenilikler
Kendi tüketim ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten lisanssız elektrik üretim faaliyetine ilişkin önemli değişiklikler getirilmiştir. Öncelikle, lisanssız üretim faaliyetinde bulunanların ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisini dağıtım sistemine vermeleri halinde I sayılı Cetveldeki fiyatlardan on yıl süre ile faydalanabilecekleri düzenlenmiştir. Bu kapsamda dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisinin görevli tedarik şirketi tarafından satın alınması zorunlu kılındı. Satın alınan elektrik enerjisinin, ilgili görevli tedarik şirketi tarafından YEKDEM kapsamında üretilmiş ve sisteme verilmiş kabul edileceği de eklendi.
Ayrıca, 30.06.2021 tarihinden sonra işletmeye girecek yerli aksam kullanan, YEK Belgeli üretim tesisleri ile tüketim tesisinin ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak kurulacak lisanssız üretim tesisleri için Türk Lirası üzerinden katkı payı uygulanması düzenlendi.
Lisanssız üretim tesislerinin on yıllık sürenin bitiminden sonraki lisans süresi boyunca elektrik piyasasında oluşan saatlik piyasa takas fiyatının %15’i YEKDEM’e katkı bedeli olarak ödenmesi koşuluyla lisanslı üretim faaliyetine geçmelerine imkân tanındı.
Elektrik Piyasası Kanunu’na Getirilen Önemli Değişiklikler
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’na (“Elektrik Piyasası Kanunu”) ek madde eklenerek bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarından kaynaklanan uyuşmazlıkların idari yargıda görüleceği düzenlendi.
Sermaye payı değişikliklerinde Kurul’dan onay alınan işlemler açısından da bir kolaylaştırma sağlandı. Böylece, yalnızca tarifesi düzenlemeye tabi olan tüzel kişiler (EPİAŞ, EÜAŞ, TEİAŞ, dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler ile görevli tedarik şirketleri) için olmak üzere, halka açık şirketlerde %5, diğerlerinde %10 ve üzerindeki sermaye payı değişiklikleri ile kontrol değişikliği sonucunu doğuracak işlemler Kurul iznine bağlandı.
Elektrik Piyasası Kanunu’nun 14. maddesinde sıralanan lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf tutulan faaliyetlere bir ekleme yapıldı. Böylece, bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri faaliyetlerini lisanssız olarak yürütebilecektir.
Getirilen bir diğer düzenleme uyarınca fiyat eşitleme mekanizması 31.12.2025 tarihine kadar uygulanacak ve bu süre boyunca ulusal tarife esas alınacaktır. Belirlenen bu süre, Cumhurbaşkanı tarafından beş yıla kadar uzatılabilecektir.
Maden Kanunu’na İlişkin Başlıca Değişiklikler
3213 sayılı Maden Kanunu’nun (“Maden Kanunu”) ruhsatlandırma işlemlerine ilişkin yeni düzenlemeler getirildi. Maden Kanunu'na göre ruhsat bedellerinin tamamının her yıl Ocak ayının sonuna kadar yatırılması zorunludur. Yeni düzenleme ile ruhsat bedelinin tamamının Ocak ayının sonuna kadar yatırılmaması halinde yatırılmayan kısmın o yıl Haziran ayının son gününe kadar hesaplanacak gecikme zammı oranında[2] artırılarak ruhsat bedeli olarak yatırılması zorunlu hale getirildi. Aksi halde ruhsat iptal edilecektir.
Ayrıca, işletme ruhsatının bitiş tarihinden önceki başvuru süresi altı ay geri çekildi. Böylece, süre uzatım talebinde bulunulması için ruhsat bitiş tarihinden en geç on iki ay öncesine kadar işletme ruhsat taban bedelinin yatırılarak işletme projesinin sunulması gerekmektedir. Bu yükümlülüğe uymayan ruhsat sahiplerine 100.000 Türk lirası idari para cezası uygulanacak ve ruhsat süresinin bitiş tarihinden en geç altı ay öncesine kadar da belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen ruhsat sahiplerinin talepleri reddedilerek ruhsatları süresi sonunda iptal edilecektir.
Maden arama ve işletme ruhsatlarının verilmesi, birleştirilmesi, sürelerinin uzatılması, devir ve intikalleri ile çevreyle uyum bedeli iadelerine ilişkin müracaatlarda vadesi geçmiş borcun bulunmaması şartı aranacaktır.
Jeotermal Kaynaklara İlişkin Başlıca Değişiklikler
5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu kapsamında düzenlenen idare payına ilişkin getirilen değişiklik önemlidir. Söz konusu düzenleme ile akışkanın doğrudan ve/veya dolaylı olarak seralarda, elektrik üretimi ve konut ısıtmasında kullanıldığı tesislerde gayrisafi hasılatının %1’i tutarında idare payı ödenecektir. Akışkanın doğrudan ve/veya dolaylı olarak kaplıca ve diğer alanlarda kullanıldığı tesislerde ise kullanılan suyun bir metreküpü 1,5 Türk Lirası tutarını geçmeyecek şekilde idare payı ödenecektir. Tahsil edilen idare payı tutarının beşte biri, idare tarafından, kaynağın bulunduğu büyükşehirlerde ilçe belediyesi olmak üzere ilgili belediye veya köy tüzel kişiliğine on iş günü içinde ödenecektir. Böylece, yerel idarelerin de yapılacak yatırımların bir parçası olması mümkün olacaktır.
Sonuç
Enerji piyasasında gelişen teknik ve ekonomik gelişmeler doğrultusunda yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur. 7257 sayılı Kanun’un söz konusu ihtiyaçlara tam anlamıyla cevap verip veremeyeceğini ilerleyen dönemlerde göreceğiz. Yeni düzenlemelerden beklenen; sektördeki yatırımcı ve tüketicilerin öngörülebilir bir enerji piyasasında daha kaliteli hizmet alıp vermelerine katkı sağlanmasıdır. Getirilen yeni düzenlemeler ile ilk bakışta dikkat çeken olumlu gelişmeler arasında yenilenebilir enerjinin teşvik edilmesi, lisanssız elektrik üretim faaliyetindeki belirsizliklerin açıklığa kavuşturulması, doğal gaz kullanımının ülke genelinde yaygınlaştırılması, Kurul’dan onay alınan işlemlerde kolaylaştırma sağlanması gibi konular yer alır. Ancak getirilen düzenlemeler ile uygulamada belirsizlik yaratacağı düşünülen önemli konular da bulunur. Yeni YEKDEM uygulamasına ilişkin belirsizlikler ve Cumhurbaşkanı kararnameleri ile netleştirilmesi beklenen konuların varlığı bunlardan birkaçıdır. 7257 sayılı Kanun ile getirilen kapsamlı düzenlemelerin uygulamadaki yansımalarını önümüzdeki günlerde gözlemleyeceğiz.
[1] 31.03.2017 tarihli ve 30024 sayılı RG’de yayımlanmıştır.
[2] Hesaplama 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 51 inci maddesine göre yapılır.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Fiziksel elektrik ticaretinde elektrik enerjisinin ölçümü başta (i) fiilen teslim edilen ve teslim alınan elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi, (ii) elektrik üretim ve tüketim miktarlarının önceden tahmin edilmesi, (iii) tarafların elektrik tedariki için ödeyecekleri bedelin belirlenmesi ve (iv) elektrik şebekesinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi olmak üzere çeşitli açılardan çok önemli bir rol oynamaktadır...
Ülkemiz elektrik piyasası, özellikle 2022 yılı içerisinde çalkantılı bir dönem geçirdi. Elektrik üretiminde kullanılan emtia fiyatlarında meydana gelen hızlı artışlar, tüketicilerin korunması ve arz güvenliğinin temin edilmesi için bazı önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu amaçla alınan önlemlerden birisi ise...
Elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin ilk düzenlemelere 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“EPK” veya “Kanun”) yer verilmişti. Bunu takiben, Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği (“Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği”) 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de...
Bilindiği üzere, 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK” veya “Kanun”) 30 Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. EPK’nın yürürlüğe girmesinin ardından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) de 2 Kasım 2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi...
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’te değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda EPDK, üç farklı değişiklik taslağını 15.05.2015, 26.10.2015 ve 26.11.2015 tarihlerinde kamu görüşüne sunmuştur. Sonuç itibariyle, EPDK, hükümler hakkındaki...
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”), 31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik (“Değişiklik Yapan Yönetmelik”) ile bazı esaslı değişiklikler yapıldı...
Binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 12.06.2022 tarihli ve 31864 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Elektrikli araçların hızla yaygınlaşması karşısında, şarj hizmeti sunulmasına ilişkin hukuki altyapının kurulması konusunda girişimlerin hız kazandığı görülür. 21.12.2021 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”) değiştirilerek şarj hizmetleri yeni bir piyasa...
Günümüzde teknolojinin evirildiği noktada farklı kaynaklardan elde ettiğimiz enerjiyi, en yaygın olarak elektrik enerjisi biçiminde kullanıyoruz. Nitekim elektrik, aktarım ve farklı enerji biçimlerine dönüşüm kolaylığı ile gündelik hayatta ihtiyaç duyduğumuz işleri yapmak için ideal bir enerji formudur...