Lisanssız Elektrik Üretim Tesislerini İlgilendiren Önemli Değişiklikler
Giriş
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği (“LUY”) hükümlerinde[1] lisanssız (lisanstan muaf) elektrik üretim santrallerine ilişkin olarak yapılan “küçük ölçekli üretim” vurgusuna[2] rağmen, özellikle son üç yılda küçük ölçekli olarak nitelendirilmesi mümkün olmayan çok sayıda lisanssız elektrik üretim tesisi kuruldu. Yenilenebilir kaynaklara dayalı olan bu üretim tesislerinin sayılarının artması da bunların şebeke entegrasyonuna ilişkin sorunları daha çok ön plana çıkarmaya başladı[3].
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (“EPDK”), lisanssız elektrik üretim tesislerinin artan sayısını ve üretim kapasitesini de dikkate alarak elektrik şebekesini ilgilendiren çeşitli yönetmelik hükümlerine ilişkin değişiklik taslaklarını geçtiğimiz aylarda görüşe açmıştı[4] . Bu mevzuat değişiklikleri 21.01.2025 tarihli 32789 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu değişikliklerden Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği (“Yan Hizmetler Yönetmeliği”)[5] , Elektrik Şebeke Yönetmeliği (“Şebeke Yönetmeliği”)[6], ve Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (“DUY”)[7] hükümlerinde yapılanlar incelendiğinde, sisteme iletim seviyesinden bağlı olan lisanssız elektrik üretim tesislerinin sahiplerine çeşitli yükümlülükler getirildiği görülür.
Bu hukuk postası yazımızda, mevzuatta yapılan değişikliklerde lisanssız elektrik üretim tesisleri için düzenlenen bu yükümlülükler ana hatlarıyla ele alınacaktır.
Reaktif Güç Kontrol Hizmeti
Yan Hizmetler Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikler arasında ilk dikkat çeken husus, Yan Hizmetler Yönetmeliği’nin 39’uncu maddesine yapılan ekleme ile (i) iletim seviyesine 66 kV ve üzeri gerilim seviyesinden bağlı ve (ii) kurulu gücü 30 MW üzerinde olan lisanssız elektrik üretim tesisi sahiplerinin de TEİAŞ ile reaktif güç kontrol anlaşmasını imzalamakla yükümlü hale gelmesidir. Yan Hizmetler Yönetmeliği m. 39’ün yeni halinde rüzgâr enerjisine ve güneş enerjisine dayalı tesislerin reaktif güç kontrol hizmetine Şebeke Yönetmeliği hükümlerinde belirtilen koşullarda katılacağı düzenlenmiştir. Nitekim, Şebeke Yönetmeliği m. 109 hükmünde yapılan değişiklik ile yukarıda belirtilen özelliklere sahip lisanssız rüzgâr enerjisi tesisleri ve güneş enerjisine dayalı tesislerin yönetmeliğin Ek 18 numaralı ekinde belirtilen sınırlar dahilindeki güç faktörü değerleri için reaktif güç kontrolüne katılmalarının zorunlu olduğu düzenlenmiştir.
Bu değişiklikler çerçevesinde, yukarıda belirtilen teknik değerleri sağlayan lisanssız elektrik üretim tesislerine ilişkin olarak reaktif güç kontrol anlaşması imzalanması ve bu lisanssız tesislerin reaktif güç kontrolüne katılması gerekecektir. İmzalanacak olan bu reaktif güç kontrolü sağlanmasına ilişkin yan hizmet anlaşmasında (i) reaktif güç kontrolü veya senkron kompanzasyon hizmetinin sağlanmaması, (ii) hizmete ilişkin veri gönderim yükümlüğünün yerine getirilmemesi (iii) reaktif güç kontrolüne ilişkin test raporunun TEİAŞ’a süresinde sunulmaması halinde üretim tesisi sahiplerine uygulanacak cezalar yer alacaktır.
Reaktif güç kontrol hizmeti sunma yükümlülüğü, yalnızca yeni kurulacak olan lisanssız elektrik üretim tesislerinde değil; halihazırda kurulu olanlar bakımından da uygulanacaktır. Yan Hizmetler Yönetmeliği’ne eklenen geçici madde 10 uyarınca, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla geçici kabulü yapılmış olan elektrik üretim tesisleri, maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 180 gün içinde reaktif güç destek hizmeti yan hizmet test sertifikalarını TEİAŞ’a sunmakla yükümlü olacaktır.
Acil Durum Önlemleri
Bilindiği üzere, Şebeke Yönetmeliği m. 63 hükmünde, elektrik şebekesine ilişkin olarak aynı maddede tanımlanan kritik[8] veya kararsız[9] sistem koşullarının oluşması durumunda, TEİAŞ ve kullanıcılar tarafından acil durum önlemlerinin uygulanacağı düzenlenir. Üretim tesislerinde uygulanacak acil durum tedbirleri Şebeke Yönetmeliği m. 65’te düzenlenmektedir. Sözü geçen hükme göre, Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM) ve/veya Bölgesel Yük Tevzi Merkezi (BYTM) acil durumlarda sistemin işletme güvenliğini korumak için, üretim faaliyeti gösteren tüzel kişilere ve/veya diğer kullanıcılara acil durum bildiriminde bulunabilmektedir. MYTM veya BYTM tarafından acil durum bildirimin yapılabilmesi için ilgili üretim tesisinin dengeleme birimi olması da şart değildir. DUY m.75 uyarınca acil durum bildirimleri, dengeleme güç piyasası kapsamındaki yük alma ve yük atma talimatları ile aynı yapıdadır. Sistem kullanıcıları acil durum bildirimlerini yerine getirmekle yükümlüdür. Şayet sistem kullanıcıları acil durum bildirimlerinin gereklerini yerine getiremeyecek ise, bu takdirde ivedilikle MYTM veya (duruma göre) BYTM’ne bildirimde bulunmalıdır.
Şebeke Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik ile iletim seviyesinden bağlı olan lisanssız elektrik üretim tesisleri, Şebeke Yönetmeliği m. 63’te düzenlenen acil durum önlemlerine taraf olmuştur. Nitekim, DUY m. 75/2 hükmüne yapılan ekleme ile iletim sisteminden bağlı olan lisanssız elektrik üretim tesisi sahiplerine ilgili üretim tesisleri için TEİAŞ tarafından acil durum bildirimi verilebileceği düzenlenmiştir.
Yukarıdaki açıklamalarımıza ilave olarak belirtmek gerekir ki, lisanssız elektrik üretim tesisleri dengeleme birimlerinin kapsamını belirleyen DUY m. 22/2 hükmünde yer almamaktadır. Dolayısıyla, her ne kadar iletim seviyesinden bağlı olan lisanssız elektrik üretim tesisleri acil durum önlemlerine taraf olsa da bunlar DUY bakımından dengeleme birimi niteliğinde değildir.
Devam Eden Bildirim Yükümlülükleri
DUY’da yapılan değişiklikler uyarınca, şebekeye iletim seviyesinden bağlı lisanssız elektrik üretim tesisleri, Kesinleşmiş Güniçi Üretim Planlarını (KGÜP) ve emre amade kapasitelerini TEİAŞ’a bildirmekle yükümlü olacaktır. Söz konusu bildirimin yapılabilmesi için ilgili sistemlerdeki gerekli yetkilendirme işlemi, portföyünde bulundukları görevli tedarik şirketi ve/veya toplayıcı tarafından yapılacaktır.
Buna ilave olarak, yine iletim seviyesinden bağlı olan üretim tesislerinin piyasa yönetim sistemi (PYS) arıza prosedürlerinin geçerli olduğu durumlarda derhal ulaşılabilecek en az bir kişiyi belirlemekle yükümlü olacaktır.
Dolayısıyla, yapılan değişikliklerle birlikte, sisteme iletim seviyesinden bağlı lisanssız elektrik üretim tesislerinin devamlı bildirim yükümlülükleri de olacaktır.
Sonuç
21.01.2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklikler ile sisteme iletim seviyesinden bağlı olan lisanssız elektrik üretim tesislerine ilişkin olarak şebeke seviyesinde çeşitli yükümlülükler getirilmiştir. Bununla birlikte, LUY hükümlerinde herhangi bir değişiklik yapılmadığı dikkat çekicidir. Yapılan bu değişikliklerin, LUY kapsamındaki tesislerden üretilen elektriğin organize toptan piyasalarda satışının yasak olduğuna ilişkin LUY m. 32/4 hükmü karşısındaki durumunun ayrıca değerlendirilmesi gerekir. Uygulamada oluşabilecek tereddütlerin önüne geçmek için, LUY’a eklenecek bir hüküm ile Şebeke Yönetmeliği, Yan Hizmetler Yönetmeliği ve DUY’da lisanssız elektrik üretim tesislerine ilişkin yeni düzenlemelere yapılacak bir atfın uygun olabileceği değerlendirilir.
Sonuç olarak, bu değişiklikler ile farklı bir lisanssız elektrik üretim tesisi sınıfı oluşturmuş olmaktadır. Bunlar, diğer lisanssız elektrik üretim tesislerinin aksine elektrik şebekesini ilgilendiren çeşitli yükümlülüklerin de tarafı olmuştur. Bu yükümlülüklerden iletim seviyesinden bağlı olan tüm tesislere uygulananları KGÜP ve emre amade kapasite bildirim yükümlülüğü ve acil durum önlemlerine taraf olmadır. Ayrıca, iletim seviyesinden bağlı olan lisanssız üretim tesislerinden, bağlantısının gerilim seviyesi 66 kV ve üstü olan ve kurulu gücü 30 MW üzerinde olan lisanssız elektrik üretim tesisleri, bunlara ilave olarak reaktif güç kontrol hizmeti de sunmakla yükümlü olacaktır.
- 12.05.2019 tarihli ve 30772 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
- LUY m. 1.
- Hakikaten, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (“EPDK”) Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği taslağı için hazırladığı genel gerekçe metninde, dağıtık üretim santrallerinin artan sayısına dikkat çekmişti. Bkz: EPDK, https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/4-14428/elektrik-piyasasinda-toplayicilik-faaliyeti-yonet (Erişim Tarihi: 09.01.2025); Bu yönetmelik taslağı 17.12.2024 tarihli ve 32755 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
- EPDK, https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/4-15652/mevzuat-taslaklarinin-goruse-acilmasi (Erişim Tarihi: 09.01.2025).
- 26.11.2017 tarihli ve 30252 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
- 28.05.2014 tarihli ve 29013 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
- 14.04.2009 tarihli ve 27200 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
- Kritik işletme koşulları sistem frekansının (f) şu parametrelerde olması durumunda meydana gelir: 47,5Hz ≤ f < 49,5Hz ve 50,5Hz < f ≤ 51,5Hz. (Şebeke Yönetmeliği m. 63/1-c)
- Kararsız işletme koşulları sistem frekansının (f) şu parametrelerde olması durumunda meydana gelir: f < 47,5 Hz ve 52,5 Hz < f. (Şebeke Yönetmeliği m. 63/1-ç)
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Yenilenebilir kaynakların enerji üretimindeki payının artırılması, elektrik sistemini etkileyebilecek hususların öngörülebilirliğini ve sistemin esnekliğini azaltır. Bu durumu dengelemek için, bu defa talep tarafından ilave bir esnekliğin sağlanması gerekir...
Fiziksel elektrik ticaretinde elektrik enerjisinin ölçümü başta (i) fiilen teslim edilen ve teslim alınan elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi, (ii) elektrik üretim ve tüketim miktarlarının önceden tahmin edilmesi, (iii) tarafların elektrik tedariki için ödeyecekleri bedelin belirlenmesi ve (iv) elektrik şebekesinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi olmak üzere çeşitli açılardan çok önemli bir rol oynamaktadır...
Ülkemiz elektrik piyasası, özellikle 2022 yılı içerisinde çalkantılı bir dönem geçirdi. Elektrik üretiminde kullanılan emtia fiyatlarında meydana gelen hızlı artışlar, tüketicilerin korunması ve arz güvenliğinin temin edilmesi için bazı önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu amaçla alınan önlemlerden birisi ise...
Elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin ilk düzenlemelere 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“EPK” veya “Kanun”) yer verilmişti. Bunu takiben, Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği (“Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği”) 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de...
Bilindiği üzere, 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK” veya “Kanun”) 30 Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. EPK’nın yürürlüğe girmesinin ardından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) de 2 Kasım 2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi...
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’te değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda EPDK, üç farklı değişiklik taslağını 15.05.2015, 26.10.2015 ve 26.11.2015 tarihlerinde kamu görüşüne sunmuştur. Sonuç itibariyle, EPDK, hükümler hakkındaki...
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”), 31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik (“Değişiklik Yapan Yönetmelik”) ile bazı esaslı değişiklikler yapıldı...
Binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 12.06.2022 tarihli ve 31864 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Elektrikli araçların hızla yaygınlaşması karşısında, şarj hizmeti sunulmasına ilişkin hukuki altyapının kurulması konusunda girişimlerin hız kazandığı görülür. 21.12.2021 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”) değiştirilerek şarj hizmetleri yeni bir piyasa...
Günümüzde teknolojinin evirildiği noktada farklı kaynaklardan elde ettiğimiz enerjiyi, en yaygın olarak elektrik enerjisi biçiminde kullanıyoruz. Nitekim elektrik, aktarım ve farklı enerji biçimlerine dönüşüm kolaylığı ile gündelik hayatta ihtiyaç duyduğumuz işleri yapmak için ideal bir enerji formudur...