336 / 489
Bu ihtiyaç karşısında 2003’te 4822 sayılı kanun ile eTKHK’ya ek-
lenen tüketici sözleşmelerindeki haksız şartlara ilişkin m. 6, Türk hu-
kukunda ilk defa genel işlem şartlarına dair bir düzenleme getirdi.
eTKHK’da haksız şart olarak adlandırılan genel işlem şartı, “… tüke-
ticiyle müzakere etmeden, tek taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, ta-
rafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde iyi niyet kural-
larına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden
olan sözleşme koşulları…” olarak tanımlıdır. Kanun, bu şartların tüke-
tici için bağlayıcı olmayacağını düzenler.
Tüketici sözleşmesi sayılmayan, iki tacir arası ilişkiler için
eRKHK hükümleri uygulanmıyor ve mülga 818 sayılı Borçlar Kanu-
nu’nun kesin hükümsüzlüğe ilişkin 19 ve 20. maddelerine başvurulu-
yordu. Ancak bu hükümler, kamu düzenine, ahlaka aykırı veya konusu
imkânsız sözleşmelerin geçersizliğine ilişkin olup, sözleşme içeriğine
müdahale imkânı tanımıyordu. Hâlbuki tek tip ve tek taraflı hazırlanan
sözleşmeler, yalnızca tüketiciler bakımından değil, tüm sözleşmeler
bakımından önemli sorunlara yol açıyordu.
Bu kaygıları gidermek amacıyla, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
(“TBK”), tüm sözleşmeleri kapsayacak şekilde genel işlem şartlarını
düzenler
3
. TBK, öncelikle genel işlem şartını tanımlayıp, bu şartın söz-
leme hükmü olup olmadığını (yürürlük denetimi), sözleşme hükmü ha-
line gelen şartın nasıl yorumlanacağını (yorum denetimi) ve hangi şart-
ların geçersiz olacağını (içerin denetimi) düzenler.
TKHK m. 5, eTKHK’da haksız şartlara ilişkin düzenlemeyi geniş-
leterek ve değiştirerek korur. Bu düzenleme ile tüketicinin TBK’nın
getirdiği korumadan daha özel ve daha kapsamlı düzenlemeler ile ko-
runmasının amaçlandığı söylenebilir. Zira bir tüketici, tacire kıyasla
320
HUKUK POSTASI 2014
2
Bkz.
Alper Uzun
, Yeni Tüketici Kanunu Yürürlüğe Girdi,
http://www.erdem-erdem.av.tr/issu-es/kasim-2013/ (erişim tarihi 30 Mayıs 2014);
Ceyda Büyükoral
, 6502 Sayılı Tüketicinin Ko-
runması Hakkında Kanun’da Ayıplı Mala İlişkin Hükümler,
http://www.erdem-erdem.av.tr/ar-ticles/6502-sayili-tuketicinin-korunmasi-hakkinda-kanunda-ayipli-mala-iliskin-hukumler/ (eri-
şim tarihi 30 Mayıs 2014);
Pelin Baydar
, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
Uyarınca Ayıplı Hizmet,
http://www.erdem-erdem.av.tr/articles/6502-sayili-tuketicinin-korun-masi-hakkinda-kanun-uyarinca-ayipli-hizmet/ (erişim tarihi 30 Mayıs 2014).
3
Genel işlem şartları ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz.
Berna Aşık Zibel
, Yeni Borçlar Kanunu’nda
Genel İşlem Koşulları,
http://www.erdem-erdem.av.tr/articles/yeni-borclar-kanununda-genel-is-lem-kosullari/ (erişim tarihi 30 Mayıs 2014).