196 / 375
HUKUK POS TAS I 2 0 1 0
182
İş Hukukunda Eşit İşlem İlkesi
*
Eşit işlem ilkesi, “eşit durumdaki kişilere eşit muamele yapılması” ola-
rak tanımlanabilir. İş hayatındaki önemi sebebiyle Anayasa m.10 “Kanun
önünde eşitlik” başlığından ve ülkemizin taraf olup onayladığı Uluslara-
rası Çalışma Örgütü’nün sözleşmesinden dayanağını alan işverenin işçiye
“eşit davranma ilkesi” 4857 sayılı İş Kanunu m.5’te yerini bulur.
Buna göre bilgi, kariyer vb. şartlarda eşit olan işçiler arasında ayrım
yapılması haklı görülmeyerek bu durum engellenmeye çalışılır.
İş Kanunu m.5’te yer alan düzenleme uyarınca (i) işveren tarafından
işçiye karşı dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep
ve benzeri nedenlerle ayrım yapılamaz. (ii) işveren tarafından esaslı sebep-
ler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye,
belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı iş-
lem yapılamaz. (iii) işveren tarafından, biyolojik veya işin niteliğine iliş-
kin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında,
şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet
veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapılamaz. (iv)
aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret ka-
rarlaştırılamaz.(v) işçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin
uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
İş Kanunu m.5’in uygulama alanı bulabilmesi için ise şu koşulların
gerçekleşmesi gerekir.
•
İşçilerin aynı işyerinde çalışıyor olması.
•
İşyerinde karşılaştırma yapılabilecek bir işçi topluluğunun bulun-
ması.
•
İşyerinde tüm işçileri ilgilendiren bir uygulamanın var olması.
•
İşverenin karşılaştırmaya konu davranışlarının yakın zaman aralık-
larında olması.
•
İşçi ile işveren arasında bir hukuki ilişkinin bulunması.
Yukarıda sayılan eşit davranma yükümlülüğüne işveren tarafından iş-
çinin işe alınması sırasında, yönetim alanında, ücret uygulamasında, sos-
*
Ağustos 2010 tarihli Makale