Türk Hukukunda Bitcoin’in Yeri
Teknolojinin ve globalleşmenin büyük bir hızla ilerlediği günümüz dünyası, beraberinde çeşitli yenilikleri de getirmektedir. Bu doğrultuda ortaya çıkan en büyük yeniliklerden biri, “uluslararası para birimi” olarak nitelendirilebilecek olan kripto paralardır. Kripto paraların herhangi bir kurum veya kuruluşun denetimine tabi olmaması, yaratıcısının kimliğinin dahi belirsiz olması ve sadece dijital ortamda var olması gibi sebepler; yatırımcılar bakımından tedirginlik yaratmakla birlikte önemli ölçüde ilgi de çekmektedir. Hiç şüphesiz önümüzdeki yıllarda adını çok daha sık duyacağımız kripto paralar ve özellikle bu alandaki en popüler örneklerden biri olan Bitcoin; hukuk dünyasında alışılagelen kavramları da esnetmeye başlamıştır. Bu makalede Bitcoin başta olmak üzere kripto paraların Türk hukukundaki yeri ve hukuki niteliği ile yabancı hukuktaki güncel gelişmeler ele alınır.
Bitcoin’in Hukuki Niteliği
Bitcoin, blokzincir teknolojisini kullanan, tamamen dijital bir para birimi olarak tanımlanır. Eşler arası ağ üzerinde transfer edilerek aktarılan Bitcoin, aracısız ve doğrudan işlemlere konu olur [1]. Yukarıda da belirtildiği üzere, Bitcoin’in mucidi dahi belirli değildir ve Bitcoin ile yapılan işlemler herhangi bir otoritenin denetimine tabi değildir. Türk hukuku kapsamında kripto paraların ve dolayısıyla Bitcoin’in tanımını yapabilmek için mevcut kavramların yeterli olmadığını söylemek mümkündür; zira aşağıda detaylıca ele alınacağı üzere kripto paralar, mevzuattaki mevcut tanımların kapsamına dahil edilememektedir. Kripto paraların en çok benzerlik gösterdiği mevcut tanımlar şu şekildedir:
Para: Türk mevzuatında “para” kavramına ilişkin bir tanım bulunmamaktadır. Ancak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m. 99 uyarınca konusu para olan borçların ülke parasıyla ödeneceği düzenlenir. Ülke parası ise “o ülkenin yasalarına göre yetkili organlar tarafından piyasaya sürülen değişim aracı” olarak tanımlanır[2].
Bilindiği üzere kripto paralar herhangi bir ülkeye veya otoriteye tabi olmayan “bağımsız” bir niteliktedir. Bu nedenle kripto paraların, mevzuatta yer alan “para” tanımına girmediğine ilişkin görüşler mevcuttur[3].
Elektronik Para: Elektronik para, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamında “ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, çeşitli ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer” olarak tanımlanır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere Türk hukuku kapsamındaki elektronik para, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yetki verilen tüzel kişiler tarafından ihraç edilmektedir. Bu nedenle kripto paraların bu tanıma da girmediğini söylemek mümkündür. Nitekim Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu tarafından yapılan açıklamada da konuya şu şekilde açıklık getirmiştir: “herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla 6493 sayılı Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de ilgili kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir[4].”
Eşya: 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (“TMK”) tahtında eşyaya ilişkin herhangi bir tanım yapılmamıştır. Ancak doktrindeki görüşler uyarınca, üzerinde hakimiyet sağlanabilen ve kişiler dışındaki cismani varlıklara eşya denir[5]. Kripto paraların tamamen dijital ortamda işlem görmesinden ötürü cismanilik kriterini sağlayamaması nedeniyle “eşya” niteliğinde sayılamayacağına ilişkin görüşler mevcuttur[6]. Öte yandan, TMK m. 1 uyarınca kripto paralara taşınır eşya hükümlerinin uygun düştüğü ölçüde kıyasen uygulanmasına yönelik bir görüş olduğu da eklenmelidir[7].
Menkul Kıymet: 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu m.3 uyarınca menkul kıymetler; “para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere; 1) paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikalarını, 2) borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikalarını” ifade eder. Tanımdan anlaşılacağı üzere, kripto paraları menkul kıymet olarak tanımlamak da mümkün gözükmemektedir. Ek olarak belirtmek gerekir ki Sermaye Piyasası Kurulu’nun 2018/42 sayılı Bülteni’nde kripto para satışının Sermaye Piyasası Kurulu’nun düzenleme ve gözetim alanı dışında kaldığı da açıkça belirtilmiştir[8].
Anlaşılacağı üzere Türk hukukunda yer alan mevcut kavramlar henüz Bitcoin’i tanımlamak bakımından yetersiz kalmaktadır. Dolayısıyla Bitcoin’in hangi mevzuat kapsamında değerlendirileceği ve hangi denetleyici kuruma tabi olacağı da şimdilik belirsiz olarak görünmektedir. Henüz resmiyete dökülmemekle birlikte, Sermaye Piyasası Kurulu’nun Bitcoin gözetim ve denetimiyle ilgili adımlar atacağına ilişkin beklentiler mevcuttur[9].
Yabancı Mevzuatlar Kapsamında Bitcoin
Yurtdışındaki mevzuatlarda da Bitcoin’in niteliğine ilişkin yeknesak bir görüş bulunmamaktadır. Avrupa Adalet Divanı, 22 Ekim 2015 tarihli kararında Bitcoin ile yapılacak ödemelerin, diğer para türleri ile yapılan ödeme türlerinden farklı olmadığını belirterek Bitcoin’i “para” statüsünde değerlendirir[10]. Almanya Maliye Bakanlığı ise Bitcoin’in ne bir elektronik para, ne de yabancı bir para birimi olmadığını ifade etmiştir[11]. New York eyaletinde gelir idaresi, satış vergileri bakımından Bitcoin’i “gayrimaddi mal” olarak kabul etmiştir; ancak gelir ve kurumlar vergileri bakımından ise Bitcoin’i bir “mal” olarak kabul etmektedir[12].
Öte yandan, yurtdışındaki gelişmeler kapsamında Bitcoin’e ilişkin çok sayıda uyuşmazlık doğmaya başladığı ve konunun yargıya taşındığı görülür. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nde Ira Kleiman ve W/K Info Defense Reserach LLC tarafından Bitcoin’in mucidi olduğu iddia edilen Craigh Wright’a karşı açılan dava, yüksek miktarda Bitcoin’in mülkiyetine ilişkin bir tazminat davasıdır[13]. Bu davanın, gelecekteki Bitcoin davalarına emsal teşkil edeceği yönünden görüşler mevcuttur[14].
Sonuç
Kripto paralar ve özellikle Bitcoin, günümüz itibarıyla herhangi bir denetleyici ve düzenleyici kuruma tabi olmaması nedeniyle “bağımsız” para birimi olarak anılmaktadır. Bu bağımsızlık, kimi yatırımcılar tarafından endişe verici bulunmakta, kimi yatırımcılar ise Bitcoin’i geleceğin en büyük yatırımı olarak nitelendirilmektedir. Uluslararası alandaki gelişmelere bakıldığında konunun hem hukuk sistemlerine entegre edilmeye başlandığı, hem de konuyla ilgili uyuşmazlıkların yargı önüne taşındığı görülür. Türk hukukunda şimdilik somut bir atılım olmasa da, yapılacak düzenlemelerin başta banka ve finans hukuku ile sermaye piyasası hukuku olmak üzere vergi, miras, mal paylaşımı, şirket sermayeleri ve hatta icra ve iflas gibi diğer alanlara da önemli etkileri olacağı şüphesizdir.
[1] Tevetoğlu, Mete: “Bankacılık ve Sermaye Piyasası Hukuku Perspektifinden Bitcoin Davaları”, Banka ve Finans Hukuku Dergisi, C. 9, No: 34, 2020, s. 550.
[2] Kılıçoğlu, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14. b., Ankara, Turhan Kitabevi, 2011, s. 584.
[3] Turansoy, Asuman: “Kripto Paraların Ortaya Çıkmaları ve Hukuki Nitelikleri”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 2019, C. XXXV, S. 3 s. 48.
[4] Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu, Ödeme Sistemleri ve Elektronik Para Kuruluşları’na ilişkin Sıkça Sorulan Sorular, https://www.bddk.org.tr/Sss-Kategori/Odeme-Sistemleri-ve-Elektronik-Para-Kuruluslari/3 (Erişim tarihi: 18.11.2020).
[5] Bilgili, Fatih / Cengil, Fatih: Bitcoin Özelinde Kripto Paraların Eşya Niteliği Sorunu, https://www.academia.edu/40037816/BITCOIN_%C3%96ZEL%C4%B0NDE_KR%C4%B0PTO_PARALARIN_E%C5%9EYA_N%C4%B0TEL%C4%B0%C4%9E%C4%B0_SORUNU_THE_QUESTION_OF_PROPERTY_QUALIFICATION_OF_CRYPTOCURRENCIES_SPECIFIC_TO_BITCOIN (Erişim tarihi: 19.11.2020)
[6] Bilgili / Cengil.
[7] Bilgili / Cengil.
[8] https://www.spk.gov.tr/Bulten/Goster?year=2018&no=42 (Erişim tarihi: 19.11.2020).
[9] https://uzmancoin.com/bitcoin-kripto-para-spk/ (Erişim tarihi: 19.11.2020).
[10] https://cei.org/blog/germany-legalizes-bitcoin-competing-currencies-are-here (Erişim tarihi: 19.11.2020)
[11] Mert, Alican: Deniz Kabuğundan Kripto Paraya: Bitcoin’in Vergisel Boyutu, 2018, s. 325-328
[12] Mert, s. 333.
[13] https://www.theblockcrypto.com/post/78413/craig-wright-kleiman-bitcoin-trial (Erişim tarihi: 19.11.2020)
[14] https://cointelegraph.com/news/wright-v-kleiman-enters-final-act-document-reveal-may-set-precedent
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (“32 Sayılı Karar”) ve 2008-32/34 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ ile bazı sözleşmelerin sözleşme bedelleri ile bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize...
Munzam (aşkın) zarara ilişkin davalarda zararın ispatlanması meselesi sıkça gerek Anayasa Mahkemesi’nin gerek Yargıtay’ın farklı dairelerinin inceleme ve değerlendirmesine konu olmaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (“YHGK”) 29.03.2022 tarihinde verdiği 2021/928 E. 2022/401 K. sayılı kararıyla bir kez daha...
Sözleşmeler hukuku bakımından genel prensip sözleşme serbestisi veya diğer bir deyişle irade serbestisi olmasına rağmen, sorumsuzluk antlaşmaları bakımından, tarafların iradelerine tamamen bir serbesti tanınmamış ve sorumsuzluk antlaşmalarının geçerliliği Türk Borçlar Kanunu’nun...
Anayasa Mahkemesi 14.09.2021 tarihli ve 2018/25663 başvuru numaralı kararında (“Karar”) yaptığı inceleme sonucunda, başvurucu Cahide Demir’in üçüncü kişinin borcunun teminatı olarak kendi taşınmazı üzerinde tesis edilen ipoteğin, söz konusu üçüncü kişi borçlunun kredi borcunu...
Genel işlem koşulları, yalnızca tüketici işlemlerinde değil; otomotiv, bankacılık, sigortacılık, telekomünikasyon ve enerji gibi belirli sektörlerdeki ticari işlemlerde de yaygın olarak kullanılır. Nitekim, genel işlem koşulları...