Covid-19 Salgını Futbolu Nasıl Etkiledi: FIFA Kılavuz Prensipleri
Giriş
Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilen Covid-19 salgını, dünyadaki tüm faaliyetleri etkilemektedir. Futbol da Covid-19 salgınından büyük ölçüde etkilenen alanlardan biri oldu. Salgın yayıldıkça, futbol liglerinin çoğu tedbirler çerçevesinde, müsabakaları askıya aldı ve futbol faaliyetleri durduruldu.
17 Mart 2020"de FIFA Başkanlığı tüm dünyadaki futbol faaliyetlerini felç eden salgın hakkında bir basın açıklaması (“Açıklama”) yayımladı[1]. Açıklama’da, bu zor anlarda uygun ve adil çözümler bulmanın gerekliliği ile buna yalnızca birlik, dayanışma ve ortak bir sorumluluk duygusu ile ulaşılabilecek olduğu belirtildi. Öncelikle sağlık ve daha sonra spor dayanışmasının futbol dünyası için en önemli değerler olduğu düşünüldüğünde, FIFA"nın dünyanın dört bir yanından gelen tüm futbol paydaşları ile görüşmeler halinde olduğu ve FIFA Konseyi’nin (“Büro”) bu konuda toplu olarak nasıl ilerleme kaydedilebileceği hakkında görüşülmek üzere konferansa çağrıldığı ifade edildi.
18 Mart 2020"de, Covid-19 salgınına ilişkin olarak, Oyuncuların Statüsü ve Transferi Yönetmeliği"nde (“OSTY”) değişiklik veya geçici muafiyet ihtiyaçlarının ve/veya transfer pencerelerinde bir değişiklik yapılması gerekliliğinin incelenmesi amacıyla Büro tarafından bir çalışma grubu (“Çalışma Grubu”) oluşturuldu.
Futbolun en yüksek yönetim kurulu olan FIFA, 7 Nisan 2020’de Covid-19 salgını ile ilgili olarak birtakım prensipler ve önerilen içeren “Covid-19 Futbol Mevzuatına İlişkin Konular” isimli bir rehber (“Kılavuz”) yayımladı. 7 Nisan 2020 tarihli ve 1714 sayılı sirküler (“Sirküler”)[2] ile derhal yürürlüğe giren Kılavuz tüm FIFA üye federasyonlarına ve paydaşlarına gönderildi.
Mücbir Sebep Olarak Covid-19 Salgını
Kılavuz’un Giriş bölümünde, Covid-19 salgınının yol açtığı aksaklıklarla ilgili olarak, FIFA"nın çoğunlukla OSTY hakkında birçok soru ve talep aldığı belirtilmiştir. FIFA’nın böyle bir durum karşısında rehberlik sağlama sorumluluğu ve yetkisi vurgulanarak, Covid-19’dan kaynaklanan aksaklıklar Büro tarafından mücbir sebep olarak tanımlanmıştır.
Mücbir sebep OSTY"de tanımlanmaz; ancak OSTY"nin 27. maddesi mücbir sebebe değinir. Mücbir sebep davalarının kararları kesinleşen Büro tarafından kararlaştırıldığı belirtilmektedir. Dolayısıyla, Kılavuzda belirtildiği gibi, COVID-19 durumu kendi başına bir mücbir sebeptir.
FIFA’nın Kılavuz Prensipleri
Çalışma Grubu, kuruluşunu takiben video konferans yoluyla iki toplantı gerçekleştirmiş ve çeşitli konuları analiz etmiştir. Bu toplantıların sonucunda, diğer düzenleyici konuların yanısıra, Covid-19 salgını nedeniyle ortaya çıkan üç temel konunun Kılavuz’da ele alınması gerekli bulunmuştur: (i) süresi dolan sözleşmeler ve yeni sözleşmeler, (ii) COVID-19"un bir sonucu olarak taraflarca öngörüldüğü şekliyle ifa edilemeyen sözleşmeler; (iii) Tescil Dönemleri.
Kılavuz’da, sözleşmeler ile ilgili olarak ortaya konan ilkelerin (madde i ve ii), bağlayıcı olmayan ve OSTY’yi yorumlayan genel öneriler olduğu hususunun altı önemle çizilmelidir.
Sona Eren Sözleşmeler ve Yeni Sözleşmeler
Kılavuzda Covid-19 salgınının bir sonucu olarak ele alınan ilk konu, sona eren sözleşmeler (yani bu sezonun sonunda sona eren sözleşmeler) ve yeni sözleşmeler (yani zaten imzalanmış ve gelecek sezonun başında başlayacak olan sözleşmeler) için nelerin uygulanacağıdır.
Ulusal lig şampiyonasında oynanan ilk ve son resmi maçlar arasındaki süre, OSTY kapsamında sezon olarak tanımlanır[3]. Bu çerçevede tüm hizmet sözleşmeleri ve transfer sözleşmeleri bir sezonun başında başlar ve bir sezon sonunda sona erer. Ayrıca, FIFA"nın tüm transfer sistemi de sezonlara göre kurulmuştur.
Covid-19 salgını şu an için futbol ligi şampiyonalarının ertelenmesine ve/veya askıya alınmasına neden olmuştur. Ancak, neredeyse FIFA’nın tüm üye federasyonları (“Üye Federasyonlar”) müsabakaları tamamlamak niyetindedirler. Böyle bir durumda, bu müsabakaların 2019/2020 sezonunun orijinal bitiş tarihinden sonra oynanacağı ve bu da bir sonraki sezonun başlangıç tarihini etkileyeceği çok muhtemeldir. Bu bağlamda, hizmet sözleşmelerinin süresi de önem kazanır.
tüm hizmet/istihdam sözleşmelerinin ulusal yasalara ve tarafların sözleşmesel özgürlüklerine tabi olması nedeniyle, FIFA öncelikle, sözleşmelerinin süresine ilişkin meselenin en nihayetinde ulusal yasalarla ele alınacağını vurgular.
Diğer yandan ise FIFA, OSTY madde 18(2) ile uyumlu olarak şu hususları önerir:
- Bu sezon sonunda sona eren sözleşmelerde sona erme tarihi sezonun yeni bitiş tarihine kadar uzatılır.
- Gelecek sezonun başında başlayacak olan yeni sözleşmeler için, sözleşme başlangıç tarihi yeni sezonun yeni (fiili) başlangıç tarihine kadar ertelenecektir.
- Futbol sezonlarının ve/veya tescil dönemlerinin çakışması durumunda, tüm taraflar aksi yönde anlaşmadığı müddetçe, futbolcunun bu sezonu kadrosuyla tamamlama önceliği eski kulübüne verilir. Ve gelecek sezonun başında başlayacak olan yeni sözleşmenin başlangıç tarihi yeni sezonun yeni (fiili) başlangıç tarihine kadar ertelenecektir.
- Son olarak, uluslararası bir transfer anlaşmasının (transfer veya kiralama) yeni başlangıç tarihinden önce vadesi gelen ödemeler, bir sonraki sezonun yeni başlangıç tarihine veya ilk tescil dönemine kadar ertelenmelidir.
Yukarıda belirtilen tüm öneriler kıyas yoluyla tüm transfer ve geçici transfer sözleşmelerine (kiralama) uygulanır.
Taraflarca Öngörüldüğü Şekilde İfa Edilemeyen Sözleşmeler
Pandemi, futbol sözleşmelerinden kaynaklanan yükümlülüklerin taraflarca istendiği şekliyle yerine getirilememesine neden olmuştur. Müsabakaların askıya alınması/tehir edilmesi nedeniyle, oyuncular ve antrenörler futbol faaliyetlerine devam edemiyor, nitekim kulüpler de onlara futbol faaliyetlerine devam etme imkanını sağlayamıyorlar. Müsabakaların oynanmamasından dolayı, kulüplerin gelirlerinde de ciddi bir düşüş vardır. Böyle bir durumda, sözleşmenin her iki tarafının da sözleşme yükümlülüklerini yerine getiremediği gibi getirmesi de beklenmez ki bu da sözleşmelerin geçerliliği konusunu gündeme getirir.
Bu bağlamda FIFA, artık ifa edilemeyen sözleşmelerin geçerliliği sorusunu hemen cevaplamak için yine ulusal yasalara (veya yürürlükte olan toplu sözleşmelere (“TS”)) atıfta bulunmaktadır. Öte yandan, futbol paydaşlarının benzer koşullarda ulusal mahkemelerden, mahkemelerden veya herhangi bir yargı organından aldığı farklı muamelelerden veya kararlardan da kaçınmanın önemi vurgulanır.
Ekonomik ve adil bir bağlamda uzlaştırılmış çözümler bulmak ve sözleşme istikrarını korurken davalardan da kaçınmak amacıyla FIFA tarafından aşağıdaki hususlar önerilmiştir:
- Kulüpler ve çalışanların (oyuncular ve antrenörler), COVID-19 salgını nedeniyle müsabakaların askıya alındığı süreleri için uygun çözümler bulmak ve mutabakata varmak üzere birlikte çalışmaları şiddetle tavsiye edilir.
- Sözleşmeleri değiştiren tek taraflı kararlar, ulusal yasalara uygun olarak yapılmadıkça veya toplu sözleşmelere veya herhangi bir toplu sözleşme mekanizmasına uygun olmadıkça geçerli olmayacaklardır.
- Kulüplerin ve çalışanların bir anlaşmaya varamaması ve ulusal yasaların çözüm içermemesi veya oyuncular birliği ile yapılan toplu sözleşmelerin bir seçenek olmaması veya uygulanamaması durumunda, sözleşme hüküm ve koşullarını değiştiren tek taraflı kararlar FIFA"nın Uyuşmazlık Çözümü Komitesi (“UÇK”) veya Oyuncuların Statüsü Komitesi (“OSK”) tarafından sadece iyi niyetle yapıldıkları, makul ve ölçülü oldukları müddetçe tanınırlar.
Bir kararın makul olup olmadığını değerlendirirken, UÇK veya OSK, burada yazılanlarla sınırlı olmaksızın şu hususları dikkate alabilir: kulübün çalışanları ile karşılıklı bir anlaşmaya varmaya çalışıp çalışmadığı; kulübün ekonomik durumu; sözleşme değişikliğinin orantılılığı; sözleşme değişikliğinden sonra çalışanın net geliri; alınan kararın tüm kadroya mı yoksa sadece belirli çalışanlara mı uygulandığı.
- Alternatif olarak, uygun sigorta kapsamının sürdürülmesi ve bu askıya alma süresi boyunca çalışanlar için yeterli alternatif gelir destek düzenlemeleri bulunabilmesi koşuluyla, tüm hizmet sözleşmeleri müsabakaların askıya alındığı süre boyunca askıya alınmalıdır.
Tescil Dönemleri
FIFA Kılavuz’da, tescil dönemlerine ilişkin sağlam çözümleri güvence altına alır. OSTY"nin 6 (1) maddesi açıkça, oyuncuların yalnızca ilgili federasyonlar tarafından belirlenen iki resmi transfer penceresinden birinde tescil edilebileceklerini öngörür. OSTY"ye göre, transfer pencerelerinin başlangıç ve bitiş tarihleri, Transfer Eşleştirme Sistemine (“TMS”) yürürlüğe girmeden en az 12 ay önce girilir. Bununla birlikte, istisnai durumlarda, federasyonlar tescil dönemlerini başlayana kadar değiştirebilirler.
Bu bağlamda, FIFA Covid-19"u istisnai bir durum olarak tanır ve aşağıdakileri belirtir:
- Mevcut sezona ilişkin uzatma ve değişiklik talepleri onaylanacaktır.
- Tescil dönemlerine ilişkin tüm uzatma, değişiklik ve erteleme talepleri, sürelerinin OSTY"de belirlenen azami limite uyması koşuluyla onaylanacaktır.
- Ulusal federasyonlar, TMS aracılığıyla veya FIFA"ya başka bir şekilde bildirimde bulunmak suretiyle sezon tarihlerini ve/veya tescil dönemlerini değiştirebilir.
- OSTY"nin 6 (1) maddesinin istisnası olarak, COVID-19 nedeniyle sözleşmesi sona ermiş veya feshedilmiş olan profesyonelin sözleşmenin sona erme tarihi veya fesih tarihine bakılmaksızın herhangi bir federasyon tarafından tescil dönemi dışında tescil edilme hakkı vardır.
FIFA ayrıca, ilgili kararların nihayetinde farklı ulusal yarışmaların spor takvimine bağlı olacağından transfer pencerelerine ilişkin konunun kendisi tarafından izleyeceğini ve değerlendireceğini belirtir.
Sair Hususlar
Yukarıda belirtilen temel konulara ek olarak, FIFA diğer düzenleyici konularda aşağıdaki ilkeleri de bildirir:
- Kulüpleri, oyuncuları milli takımlarına serbest bırakmaya zorlayan kurallar Mart, Nisan ve Haziran 2020"de uygulanmayacaktır.
- 02.2020 tarihli ve 1709 sayılı sirküler[4] ile üye federasyonlara gönderilen ve esasen 1 Haziran 2020"de yürürlüğe girmesi beklenen OSTY’de yapılan değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi ertelenmiştir.
- Potansiyel mali zorluklara rağmen UÇK, OSK ve Disiplin Komitesi"nin kararlarına uyulmasında herhangi bir istisna yapılmayacaktır.
- UÇK ve OSK nezdindeki dosyalarda, Covid-19 salgınının istisnai durumundan dolayı, ilgili tarafın ön talebi üzerine taraflara tanınan azami süre 15 güne uzatılmıştır.
- OSTY Ek 4, Madde 6 (3) uyarınca verilen sözleşme teklifleri ile ilgili olarak, Kulüp temsilcilerinin, ilgili hükümet tarafından kabul edilen idari tedbirler nedeniyle posta hizmetlerini kullanamamaları halinde eski kulübün e-posta yoluyla teklifte bulunması yeterli olacaktır. Bu durumda eski kulübün, futbolcunun da teklifin bir kopyasını herhangi bir güvenilir yolla aldığını onaylayabilmesi gerekir.
- Tescil edilmiş futbol aracılarıyla ilgili olarak verilerin yayınlanması için belirlenen son tarih 30 Haziran 2020"ye kadar uzatılacaktır.
Sonuç
Kılavuz şu anda Covid-19 salgınının neden olduğu acil ve en önemli meseleleri ele alır. Kılavuzda ayrıca bu belgenin ilk versiyon olduğu ve FIFA ile paydaşları arasında yapılan istişarelere göre pandemi sırasında güncellenebileceği belirtilmiştir. Güncellenmesi uygun olacaktır zira Kılavuz aynı zamanda bazı başka soruları da gündeme getirir[5]:
Kılavuz açıkça ve özellikle, Covid-19"un bir mücbir sebep olarak kabul edildiğini belirtir, ancak bu tür bir tanımlamanın sonuçlarını içermez. Bu bağlamda, FIFA"nın sözleşme özerkliğine ve ulusal yasalara öncelik vermesi mantıklıdır; ancak, her ülkenin yasal sistemi ve / veya bölgesi arasındaki farklılıklar nedeniyle futbolun aktörleri tarafından kararlaştırılan ve alınan farklı muamelelerden ve kararlardan kaçınma fikri ile çelişebilir.
Ayrıca, ulusal yasanın FIFA kurallarına ve Kılavuzuna aykırı olması ya da bunlarla çelişmesi halinde, ulusal yasalara ve sözleşme özerkliklerine verilen önceliğe ne olacaktır? FIFA’nın tüm paydaşlar tarafından uyulması gereken bir dizi kural belirleme amacı ile çelişeceği için uyuşmazlık halinde UÇK ve OSK"nın ulusal yasaları uygulaması beklenemez[6].
Sonuç olarak, FIFA"nın temel meseleler olarak adlandırdığı acil ve önemli konulara ilişkin belirlenen ilkeler uygun ve adil çözümler gibi görünmektedir. Bununla birlikte, uluslararası düzeyde yeknesaklık ve uzlaşmaya varmada karşılaşılacak güçlükler göz önüne alındığında, güncelleme ve iyileştirme ihtiyacı devam eder.
[1] Basın açıklamasının tamamı için bkz: https://www.fifa.com/who-we-are/news/statement-from-the-fifa-president
[2] Sirküler ve Kılavuz için bkz: https://resources.fifa.com/image/upload/1714-covid-19-football-regulatory-issues.pdf?cloudid=x9q8h6zvyq8xjtfzmpy9
[3] RSTP’nin “Tanımlar” başlıklı kısmının 9. Paragrafı
[4] 1709 numaralı sirküler ve and OSTY’de yapılan değişiklikler için bkz. : https://resources.fifa.com/image/upload/circular-no-1709-amendments-to-the-regulations-on-the-status-and-transfer-of-pla.pdf?cloudid=ywr4rcralhyoqtfrqyai
[5] Kılavuz’un detaylı incelemesi için bkz. : Frans de Weger, Arne Al; “COVID-19: a legal perspective on FIFA’s guiding principles for national football associations” (Erişim Tarihi: 21.04.2020 )
[6] A.g.e.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Bilindiği üzere, 26 Nisan 2022 tarihli ve 31821 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7405 sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu (“Spor Yasası”), kulüpler ve federasyonlar hakkında birçok yeni düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemelerden en çarpıcı ve dikkat çekenlerden birisi...
26.04.2022 tarihli ve 31821 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu (“Spor Yasası”) spor kulüpleri, spor anonim şirketleri ve spor federasyonları hakkında detaylı düzenlemeler getirmiştir. Yayım tarihinde yürürlüğe giren Spor Yasası...
7 Mart 2022 tarihinde, Federation Internationale de Football Association'ın (“FIFA”) resmi internet sitesinde, Ukrayna’daki savaş sebebiyle ortaya çıkan olağanüstü koşullara atıfta bulunan Oyuncuların Statüsü ve Transferi Yönetmeliği’nde (“OSTY”) yapılan değişikliklere...
