Hamilelik ve Doğum Bakımından Kadın Futbolcular için FIFA Asgari Çalışma Şartları
Giriş
4 Aralık 2020 tarihinde FIFA Konseyi, Oyuncuların Statüsü ve Transferleri Yönetmeliği’nin (“OSTY”) tashihini içeren ve FIFA Futbol Paydaşları Kurulu tarafından Kasım 2020’de imza edilen değişiklikleri onaylamıştır. Bu kapsamda, OSTY’de yapılan esaslı değişikliklerden biri ise; profesyonel kadın futbolcular için öngörülen hamilelik ve doğuma ilişkin hükümler olmuştur. Çalışma kapsamında, 1743 sayılı Sirküler[1] ile tüm üye federasyonlara duyurulmuş olan OSTY değişikliği ile profesyonel kadın futbolcular bakımından öngörülen asgari çalışma koşulları incelenecektir. Anılan değişiklikler, 1 Ocak 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
OSTY, esasen hem erkek hem kadın futbolculara uygulanmasına rağmen, yapılan son değişikliğe kadar, hamilelik ve doğuma ilişkin özel hükümler içermezdi. Yukarıda bahsi geçen, kadın futbolculara ilişkin yürürlüğe giren bu değişiklikler; doğum iznine ilişkin tanım, hamilelik boyunca yapılacak zorunlu ödeme, hamilelik öncesi, sırası ve sonrasına ilişkin özel hükümler ve doğum iznine ayrılan kadın futbolculara ilişkin geçerli olan tescil dönemi istisnasına ilişkin düzenlemeler içerir.
Doğum İzni ve Zorunlu Ödeme
OSTY “Tanımlar” bölümünde, doğum izni, “kadın futbolcuya hamileliği nedeniyle doğumdan itibaren en az sekiz haftanın geçmesi ile başlayacak olan “en az 14 haftalık süre” için ödenecek ücretli izin” olarak açıkça tanımlanmamıştır.
Mevcut Madde 18’e yeni eklenmiş olan Fıkra 7 ile milli hukuk veya toplu iş sözleşmesi uyarınca daha lehe koşullar mümkün olmadıkça, kadın futbolcunun sözleşme süresi boyunca geçerli olan sözleşmeli maaşının üçte ikisine eşdeğer bedelin ödeneceği düzenlenmiştir.
OSTY’ye Yeni Eklenen Madde 18/4
OSTY’ye yeni eklenmiş olan Madde 18/4, sadece kadın futbolcular bakımından geçerli olan özel hükümler getirir. Hamilelik durumunda kadın futbolcular bakımından geçerli olacak asgari koşulları, işe dönme hakkı ve emzirme hakkı dahil olmak üzere, hamilelik sırasında ve sonrasında uygulanacak özel hükümleri ihtiva eder.
Hamilelik Durumunda Sağlanacak Koruma
Futbolcu sözleşmesinin geçerliliği, futbolcunun hamile olmasına veya hamile kalmasına veya doğum izninde olmasına veya genel olarak doğum haklarını kullanmasına tabi tutulamaz.
Ayrıca kulüplerin, bir futbolcunun hamile olması veya hamile kalması, doğum izninde olması veya genel olarak anneliğe ilişkin haklarını kullanması nedeniyle sözleşmesini feshetmesi yasaklanmıştır. Bir kulübün bahsi geçen bu sebeplerle sözleşmeyi tek taraflı olarak feshetmesi durumunda ise; bu feshin haksız nedenle fesih olarak kabul edileceği düzenlenmiştir. Buna ek olarak, aksi ispatlanmadıkça, kulüp tarafından sözleşmenin tek taraflı olarak hamilelik veya doğum izni sırasında feshedilmesi, futbolcunun hamile olması veya hamile kalması nedeniyle feshedildiği varsayılacaktır. Yeni eklenen Madde 18/4’ün üçüncü fıkrası ise; kulüpler bakımından haksız feshin sonuçlarını düzenlenir: Kulüpler, futbolculara sözleşmenin kalan süresi tutarında ve buna ilaveten 6 aylık maaşı tutarındaki tazminatı futbolcuya ödemekle yükümlü kılınabilir ve bir para cezası ile birlikte kümülatif olarak uygulanacak olan sportif yaptırımlar ile karşı karşıya kalabilir.
Hamile Futbolculara Tanınan Haklar
Hamilelik durumunda kadın futbolcular, sportif hizmet sağlamak veya alternatif bir istihdam hizmeti sunmak arasında bir seçim hakkına sahiptir.
Hamile bir futbolcu, kendisini takip eden hekim ve bağımsız bir tıp uzmanının, sportif hizmet sağlamasının güvenli olduğuna dair verdiği onay ile spor müsabakalarına katılmayı ve sportif hizmet sunmayı seçebilir. Böyle bir durumda, kulüp, futbolcunun kararına saygı duymak, futbolcunun ve doğmamış çocuğun sağlığına öncelik vererek futbolcunun katılımını güvenli bir şekilde sağlamak üzere uygun bir plan oluşturmak ile yükümlüdür.
Eğer hamile futbolcunun futbol aktivitelerine devam etmesi kendisini takip eden hekim tarafından uygun görülmez veya hamile futbolcu kendi iradesiyle sportif hizmet sunmamayı seçerse, futbolcu kulübe başkaca bir hizmet sağlama hakkına sahiptir. Bu durumda, kulüpler ve futbolcular, görülecek olan alternatif hizmetler üzerinde anlaşırlar. Bu sırada, kulübün futbolcunun kararına saygı duyma ve futbolcu tarafından sağlanacak alternatif hizmete ilişkin planı resmileştirme yükümlülüğü devam eder. Futbolcunun doğum iznine çıkana kadar alternatif hizmetler sunduğu süre boyunca, tam ücretini alma hakkına sahip olduğu da unutulmamalıdır.
Hamile futbolcular, doğum izni tanımında öngörülen asgari sürelere bağlı kalarak doğum izninin başlama tarihini bağımsız bir şekilde belirleme hakkında sahiptir. Bu bağlamda, futbolcunun doğum iznini belirli bir zamanda kullanması konusunda baskı kuran ya da zorlayan kulübe FIFA Disiplin Komitesi tarafından yaptırım uygulanır.
Futbol Faaliyetine Dönme Hakkı
OSTY Madde 18/4 ile hem futbol oynamaya dönme hakkı hem de tam ücret alma hakkı güvence altına alınmıştır.
Futbolcu, doğum iznini tamamladıktan sonra ve kendisini takip eden hekim ve bağımsız tıp uzmanının, futbol faaliyetine dönmesinin güvenli olduğuna dair onay vermesi üzerine, işe dönme hakkına sahiptir. Bu durumda, kulüp, futbolcunun kararına saygı duymak ve futbolcuyu, futbol faaliyetine yeniden entegre etmek ve uygun tıbbi desteği sağlamak ile yükümlüdür.
Futbolcu, futbol faaliyetine döndükten sonra, doğum izninden önce sözleşmesinde belirlenen koşullar altında taahhüt edilen tam ücretini alma hakkına sahiptir.
Emzirme Hakkı
Son olarak, Madde 18/4, futbolcunun, özellikle emzirme bakımından, güvenli bir çevreye sahip olma hakkını düzenler. Kulübüne sportif hizmet sağladığı sürede Futbolcuya, bebeğini emzirme ve/veya anne sütü sağma olanağı sağlanmalıdır. Kulüpler, merkezlerinin bulunduğu ülke hukuku kapsamında geçerli mevzuat hükümlerine veya toplu iş sözleşmesine uygun tesisler sağlamakla yükümlüdür.
Kadın Futbolcuların Tescili
Kural olarak, futbolcular, ulusal federasyonlar tarafından belirlenen, genellikle transfer sezonu olarak bilinen, senede iki tane olan tescil döneminden birinde tescil edilebilirler. OSTY’de yapılan değişiklikler, doğum izni kullanan kadın futbolcular için tescil dönemlerine ilişkin iki özel istisna getirir.
OSTY’de yapılan değişiklik sonucunda Madde 6 (1) (a) ile öngörülen ilk istisna, doğum iznine ayrılan futbolcu yerine geçici olarak gelecek futbolcunun tescil dönemi dışında tescil edilebileceğidir. Bu durumda, doğum iznine ayrılan futbolcunun yerine geçici olarak gelecek futbolcunun sözleşme süresi, aksi taraflarca karşılıklı olarak kararlaştırılmadıkça, tescil tarihinden başlayarak doğum izni alan kadın futbolcunun dönüşünü takiben ilk tescil döneminin başlamasından önceki gün sona erecektir.
Tescil dönemi dışında kadın futbolcuların tescil edilebilmesine ilişkin ikinci istisna ise; doğum iznini tamamlayan kadın futbolcunun tescil dönemi dışında tekrar entegre edilmesidir. Bu istisna, OSTY’ye yeni eklenmiş olan Madde 18/4 kapsamında öngörülen, kadın futbolcunun işe dönme hakkı ile doğrudan ilgilidir.
Federasyonlar, bahsi geçen bu kuralları yerel hukukları kapsamında düzenlemek ve kabul etmekle yükümlüdür. Bununla beraber, OSTY, doğum izninden dönen futbolcuların yerel müsabakalara katılabilecek seviyede olup olmadığının tespitinin ve müsabakaların sportif bütünlüğünün sağlanmasının öncelikli olduğunu açıkça belirtir.
Bağlayıcılık
OSTY Madde 1.3 (a) uyarınca, yukarıda bahsi geçen değişikliklerin ulusal düzeyde de bağlayıcı olduğu vurgulanmalıdır. Üye federasyonlar, milli hukukun uygulanması durumunda daha lehe koşullar mümkün olmadıkça, bu hükümleri kabul etmekle yükümlüdür. Başka bir deyişle, bu değişiklikler ile uluslararası düzeyde geçerli olacak asgari koşullar getirilmiştir ve üye federasyonlar, milli hukukları kapsamında, kadın futbolcuları için daha koruyucu düzenlemeler öngörmekte serbesttir. Ayrıca, kadın futbolculara yönelik öngörülen bu asgari koşullar, üye federasyonlar tarafından ülkeleri içerisinde en geç 30 Haziran 2021 tarihine kadar uygulanmalıdır.
Sonuç
OSTY tarafından getirilen düzenleyici asgari standartlar, doğum ve hamilelik gibi, istihdama ilişkin belirli konulara odaklanır ve kadın futbolculara doğum öncesi, sırası ve sonrasında koruma, güvenli ve kucaklayıcı bir çalışma ortamı ve sözleşmesel güvence sağlamayı hedefler. OSTY’ye getirilen değişiklikler ile kadın futbolcuların temel hakları mevzuat kapsamında korunmaya başlanmıştır. OSTY ile öngörülen tüm asgari koşullar, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Annelik Koruma Sözleşmesi 2000 ile önerilen asgari koşullar ile uyumludur.
[1] Genelge için bakınız. https://resources.fifa.com/image/upload/1743-amendments-rstp-and-procedural-rules-x5672.pdf?cloudid=pchzzmjnv5po1vaw8mar
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Bilindiği üzere, 26 Nisan 2022 tarihli ve 31821 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7405 sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu (“Spor Yasası”), kulüpler ve federasyonlar hakkında birçok yeni düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemelerden en çarpıcı ve dikkat çekenlerden birisi...
26.04.2022 tarihli ve 31821 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu (“Spor Yasası”) spor kulüpleri, spor anonim şirketleri ve spor federasyonları hakkında detaylı düzenlemeler getirmiştir. Yayım tarihinde yürürlüğe giren Spor Yasası...
7 Mart 2022 tarihinde, Federation Internationale de Football Association'ın (“FIFA”) resmi internet sitesinde, Ukrayna’daki savaş sebebiyle ortaya çıkan olağanüstü koşullara atıfta bulunan Oyuncuların Statüsü ve Transferi Yönetmeliği’nde (“OSTY”) yapılan değişikliklere...
