e-kiap2013

HUKUK POSTASI 2013

278

d) Hukuki işlemlere ve senetlere karşı üçüncü kişilerin muva-

zaa iddiaları.

e) Bir senedin sahibi elinde beklenmeyen bir olay veya zorla-

yıcı bir nedenle yahut usulüne göre teslim edilen bir memur

elinde veya noterlikte herhangi bir şekilde kaybolduğu kanı-

sını kuvvetlendirecek delil veya emarelerin bulunması hâli.”

HUMK’nın yürürlükte olduğu dönem boyunca, kanundaki istisnalara

bazı içtihatlar ile ek istisnalar getirilmeye çalışılmış ve bazı durumların

varlığı halinde senede karşı tanıkla ispat yasağının önüne geçilmeye çalı-

şılmıştır. İş ve hizmet sözleşmeleri, senedin sözleşmeye aykırı doldurul-

ması, kumar borçları gibi durumlarda Yargıtay’ın senetle ispat kurallarına

istisna getiren kararları bulunmaktadır. Örneğin senedin ahlaka aykırılık

sebebiyle batıl olduğu yönündeki iddialarda ve hayatın olağan akışına

aykırı bir durumun varlığında hâkimin tanık dinletilmesine izin vermesi

gerektiği yönünde önemli bir içtihat bulunmaktadır.

Sonuç ve Özet

Görüldüğü üzere “Senetle İspat Kuralı”nın istisnaları delil başlan-

gıcı, delil sözleşmesi, tanık dinletilmesine muvafakat ve Kanunun 203.

Maddesinde altı bent olarak düzenlenmiş olan tanık dinlenebilecek hal-

lerden oluşmaktadır. Eski Kanundaki haksız fiillere ilişkin düzenlemeye

yeni Kanunda yer verilmemiş, lakin hukuki işlemlere ve senetlere kar-

şı üçüncü kişilerin muvazaa iddiaları düzenlenmiştir. Delil Sözleşmele-

ri, eski Kanuna göre daha ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş ve hukuki

dinlenilme hakkı uyarınca taraflardan birinin ispat hakkının kullanımını

imkânsızlaştıran veya fevkalade güçleştiren delil sözleşmelerinin geçer-

siz olacağı açık bir şekilde kanunda yer bulmuştur.

Senetle ispat kurallarının istisnaları ile ilgili olarak en önemli deği-

şiklik, HUMK’da bulunan “yazılı delil başlangıcı” kurumunun yerine

“delil başlangıcı” kurumunun getirilmiş olmasıdır. Delil başlangıcı için

yazılılık şartı kalkmış ve her türlü belgenin, diğer iki şartı taşıması halin-

de delil başlangıcı olabileceği düzenlenmiştir. Diğer iki şart da nispeten

genişletilmiş, karşı tarafın veya temsilcisinin verdiği ya da gönderdiği

belgelerin kabul edileceği düzenlenmiş ayrıca ispat şartı da “vukuuna de-

lalet etmek” yerine “işlemi muhtemel göstermek” şeklinde daha geniş

anlam ifade edebilecek bir ibare ile değiştirilmiştir.