91 / 375
T İ CARET HUKUKU
77
çersiz olur.
Ticari işletmeye rehnin kurulmasından sonra dâhil edilen unsurların
rehnin kapsamına girebilmesi için ise bunların listeye alınması ve sicile
kaydedilmesi zorunludur.
Merkez veya şube üzerinde rehin.
Kanımızca ticari işletmenin sadece
merkezinde veya şubesinde bulunan malvarlığı unsurlarının rehnedilmesi
de mümkündür. Şubenin bu işlemi gerçekleştirebilmesi için ise bu konuda
şubeye özel bir yetki verilmelidir.
Üçüncü kişi lehine rehin.
Kanunda, rehin alan tarafların sınırlı sayıda
olarak sayılması sebebiyle, rehnin üçüncü kişi lehine kurulup kurulamaya-
cağı da öğretide tartışılır. Kanımızca üçüncü kişi lehine ticari işletme rehni
kurulabilir. Bir başka ifadeyle, işletme sahibi, bir başkasının borcu için
işletmesine dâhil unsurları ticari işletme rehnine konu edebilir. Rehin hu-
kukunda temel kural, üçüncü kişi lehine rehin kurulabilmesidir. TİRK’da
üçüncü kişi lehine rehin kurmayı yasaklayan bir hüküm yoktur. Konu
ultra
vires
açısından incelendiğinde de tüzel kişi tacirin ticari işletmesini rehnet-
mesi için ana sözleşmesinde bir hüküm bulunması gerekmeyeceği kabul
edilmelidir. Tüm bu sebeplerle ticari işletme rehninin üçüncü kişi lehine
kurulabileceği sonucuna varılmalıdır.
Rehinli alacağın devri.
Rehin alan tarafların kanunda sınırlı sayılma-
sından kaynaklanan bir diğer tartışma konusu rehinli alacağın devri ha-
linde rehnin akıbetidir. Öğretideki baskın görüş, rehin alan tarafa ilişkin
bu sınırlamanın sadece rehnin kurulması anında geçerli olduğunu kabul
eder. Dolayısıyla rehinli alacağın devrinin rehnin akıbeti üzerinde bir etki-
si yoktur. Öğretideki bir diğer görüş ise, rehin hakkının serbestçe geçeceği-
nin kabulü halinde ticari işletme rehninin konuluş amacına aykırı biçimde
yaygınlaşacağını da gerekçe göstererek, alacağın temlik edilebileceğini,
ancak rehin hakkının bu takdirde sona ereceğini savunur. Kanaatimizce,
ticari işletme rehni, bir kez kanunun öngördüğü taraflar arasında akdedil-
diği zaman, bu ihtiyaç karşılanmış olur. Rehin asıl alacağa bağlı, feri bir
hak olduğundan, asıl alacak devredilebildiği ölçüde, feri nitelikteki ticari
işletme rehni de devredilebilir.
Yabancı para üzerinden rehin.
Rehnin kurulması sırasında, rehin
sözleşmesinde “Türk Lirası olarak alacak miktarının” belirtilmesi koşulu
aranır. Bu koşul nedeniyle ticari işletme rehninin yabancı para üzerinden
kurulup kurulamayacağı da tartışmalıdır. Bu konudaki farklı görüşlere rağ-