88 / 375
HUKUK POS TAS I 2 0 1 0
74
Ticari İşletme Rehninde Güncel Sorunlar
*
Giriş
Teşebbüslerin artan finansman gereksiniminin teminat altına alınma-
sında, teşebbüsün makine, araç ve motorlu taşıma araçları gibi menkul mal
varlığının ve marka, model veya lisans gibi sınaî mülkiyet haklarının rehni
önemlidir. Ancak bu unsurlardan menkul malların rehin için teslim edil-
mesi, işletmenin faaliyet gösterememesi ve dolayısıyla finansmanın işlev-
siz kalması sonucunu doğurur. Ticari işletme rehni bu sakıncayı gidermek
üzere yaratıldı. Ticari işletme rehninde teslimli rehne tabi olan malvarlığı
unsurları bir bütün halinde ve tek bir rehin sözleşmesiyle, teslimsiz olarak
rehnedilir. Bu rehin türü 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu (bundan
böyle “TİRK” olarak anılacaktır) ve kanunun uygulanmasına ilişkin tüzük
ve yönetmelik ile düzenlenir.
Rehnin Konusuna ve Kapsamına İlişkin Temel Kurallar
Ticari işletme rehni, ticari işletme veya esnaf işletmesine özgülenen
malvarlığı unsurları üzerinde kurulur. Kapsama dâhil unsurlar “zorunlu
unsurlar” ve “ihtiyari unsurlar” olarak gruplandırılabilir.
Kural olarak rehnin zorunlu unsurları, ticaret unvanı, işletme adı ve
menkul işletme tesisatıdır. Ticari işletmeye özgülenen ihtira beratları, mar-
kalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi sınaî haklar ise ihtiyari unsur-
lardır; zira bunların biri veya birkaçı rehnin kapsamı dışında bırakılabilir.
Bu unsurlar dışında kalan ve rehin sözleşmesinde belirtilmeyen tüm mal-
varlığı unsurları, rehin sözleşmesinin kapsamı dışındadır. İşletmeye ithal
edilen yeni unsurların rehnin kapsamına alınması için ise bu unsurların
listeye alınması ve ayrıca Ticaret veya Esnaf ve Sanatkârlar Siciline tescili
gerekir.
Ticari işletmeye ilişkin taşınmazlar rehin kapsamında değildir. Bun-
ların üzerinde ayrıca ipotek kurulması gerekir. Gemi ipoteğine ilişkin hü-
kümler de saklıdır.
TİRK’de 4952 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonucunda, sanayi
işletmelerinin taraf olduğu ticari işletme rehni sözleşmelerinde, sadece il-
gili krediyle satın alınan menkul işletme tesisatı da rehnedilebilir. Ancak
sadece bu unsurların rehnedilmesinin kredi verenin gereksinimini karşıla-
*
Kasım 2010 tarihli Makale - Prof. Dr. H. Ercüment Erdem