243 / 375
USUL HUKUKU
229
Anayasa Mahkemesi’ne yapılan başvuruların gerekçesi
Anayasa Mahkemesi’ne muhtelif ilk derece mahkemelerinden yapı-
lan başvurularda, davacı tarafın davayı kazandığı halde ilamı alarak icra
takibinde bulunabilmesinin, ilam ile karşı tarafa yüklenen bir ödevin ye-
rine getirilmesi koşuluna bağlandığı, itiraz konusu kuralda, ilgiliye karar
ve ilam harcı ödenmedikçe ilamın verilmeyeceği belirtildiğinden davayı
kazanan davacıya da verilmemesinin mahkemeye erişim bağlamında da-
vacının hak arama özgürlüğünü engellediği belirtilerek itiraz konusu kura-
lın, Anayasa’nın 2., 5., 10., 35., 36. ve 90. maddelerine aykırı olduğu ileri
sürülmüştür.
Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan inceleme
İtiraz konusu kural yukarıda da belirtildiği gibi 492 sayılı Harçlar
Kanunu’nun “nispi harçlarda ödeme zamanı” başlıklı 28. maddesinde yer
almaktadır. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin birinci tümcesin-
de, karar ve ilam harçlarının dörtte birinin peşin, geri kalanın kararın veril-
mesinden itibaren iki ay içinde ödeneceği, ikinci tümcede ise karar ve ilam
harcı ödenmedikçe ilgiliye ilamın verilmeyeceği belirtilmiştir.
Ayrıca Yasa’nın 37. maddesinde Kanun’da gösterilen ve süresi içinde
ödenmeyen harçların nasıl tahsil edileceği belirlenmiştir. Bu kurala göre,
sorumlusu tarafından süresi içinde ödenmeyen karar ve ilam harçları, ilgi-
li mahkemenin yazısı üzerine o yerin vergi dairesi tarafından 6183 sayılı
Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki Yasa hükümlerine göre
tahsil edilecektir.
Harç, idarece yapılan bir hizmetten yararlananlardan bu hizmet do-
layısıyla alınan para, diğer bir deyimle verginin özel ve ayrık bir türüdür.
Bu nedenle diğer harçlarda olduğu gibi, yargı harçlarında da kural; har-
cın, davayı açan veya harca mevzu olan işlemin yapılmasını isteyen kişi
tarafından ödenmesidir. Ancak yargı yoluna başvurmak, başvuran kişiye
bir harç yükümlülüğü yüklediği gibi, başvuranın haklı çıkması halinde bu
yükümlülük yer değiştirmekte ve davada haksız çıkan tarafa yükletilmek-
tedir.
Bu nedenle nispi harca tabi davalarda, yargılama sonunda ödenecek
harç miktarıyla birlikte, harcın gerçek sorumlusu da mahkeme kararıyla
belirlenmektedir.