241 / 375
USUL HUKUKU
227
Nispi Karar ve İlam Harcı
*
Genel
Harç, özel-tüzel kişilerin özel çıkarlarına ilişkin olarak kamu kuruluş-
larının hizmetlerinden yararlanmaları karşılığında yaptıkları ödemelerdir.
O halde harç, kamu hizmetlerinden yararlananların ödemesi gereken mali
bir yükümlülüktür. Mali yükümlülük olması hasebiyle de Anayasa’mızın
73/3 maddesi gereğince ancak kanunla konulabilecektir. Buna istinaden
2.7.1964 tarih ve 492 sayılı harçlar kanunu çıkarılmıştır. Kanun çıkarıl-
dıktan bu yana ek ve tadillerle halen genel bir harç kanunu olarak yürür-
lüktedir.
Aslında Devletin verdiği hizmet, kamu hizmeti olması nedeniyle para-
sızdır. Ancak kamu hizmetlerinin vatandaşlara daha verimli ulaşabilmesi ve
gereksiz başvuruları engelleme gibi amaçlarla bu hizmetlerin bazılarından
faydalananlara mali bazı yükümlülükler getirilmiştir. İşte mahkemelerde
hak arayanlara da buna benzer bir mali yükümlülük getirilmiştir. Yani harç
olarak belirli miktar parayı devlete ödeyecektir. Buna da Mahkeme Harcı
adı verilmektedir. Fakat bu harç devletin bu alandaki hizmetinin tam kar-
şılığı değildir. Eğer tam karşılığı olsaydı hak arama hürriyeti kısıtlanmış
olurdu. Zira bunun mali külfetini vatandaşların karşılaması imkânsızdır.
Harçlar kanununun 1. maddesi alınacak harçların nevilerini belirtmiş
ve bir nolu bendinde yargı harçlarını göstermiştir. Kanunun birinci kısmı-
nın birinci bölümü de yargı harçlarını etraflı bir şekilde düzenlemiştir. Ka-
nunun 2. maddesine göre “Yargı işlemlerinden bu kanuna bağlı (1) sayılı
tarifede yazılı olanları yargı harçlarına tabidir.
Maddenin ilk fıkrası yargı işlemlerinden (1) sayılı tarifede yazılı olan-
ları yargı harcı kapsamına almıştır. Dolayısıyla yargı işlemi olsa da (1)
sayılı tarifede anlatım ve tanımlamaya girmeyen bir işlemden yargı harcı
alınması mümkün değildir. Yukarıda anılan Anayasa’mızın 73/3 maddesi
gereğince de kıyas yolu ile yeni harç konusu yaratılamayacaktır.
Her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, önceki yılda uygulanan
maktu harçlar (maktu ve nispi harçların asgari ve azami miktarlarını be-
lirleyen hadler dâhil), o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme
oranında arttırılır.
*
Mart 2010 tarihli Makale