5651 Sayılı Kanun Kapsamında İnternet Aktörleri
Giriş
Toplumda internet kullanımının artmasıyla beraber, internet ortamında yapılan ve sayısız kişiye ulaşabilen yayınlar dolayısıyla hangi süjelerin sorumlu olacağı önemli bir konudur. Zira birçok suça internet ortamındaki yayınlar yoluyla işlenebilir olup, yine bu yayınlar dolayısıyla kişilik haklarına saldırı da söz konusu olabilir.
Türkiye"de internet ile ilgili en kapsamlı düzenleme 2007 yılında 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun[1] (“Kanun”) ile yapılmıştır.
Bu makalede 5651 Sayılı Kanun, namı diğer “İnternet Kanunu” kapsamında aşağıda listelenen süjeler ile bunların sorumlulukları ele alınacaktır:
- İçerik sağlayıcı,
- Yer sağlayıcı
- Erişim sağlayıcı
- Toplu kullanım sağlayıcı
Bahsi geçen internet aktörlerinin yükümlülükleri Kanun’a ek olarak, temelde Telekomünikasyon Kurumu Tarafından Erişim Sağlayıcılara ve Yer Sağlayıcılara Faaliyet Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (“24.10.2007 tarihli Yönetmelik”) ve İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te düzenlenir.
İçerik Sağlayıcı
İçerik sağlayıcı (content provider), internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder. Bir başka deyişle, bir internet sitesinin içeriğinin oluşmasına bilgi veya belge yükleme gibi yöntemlerle katkıda bulunan kimsedir.[2] Bu anlamda blog yazarları, Facebook, Twitter gibi sosyal medya platformlarında yorum yapan, fotoğraf/belge yükleyen herkes içerik sağlayıcıdır.
İçerik sağlayıcı, internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumlu olmasına rağmen bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise genel hükümlere göre sorumludur. (Kanun, Madde 4)
Ayrıca içerik, yer ve erişim sağlayıcılarının bilgilendirme yükümlülüğü bulunur. Bu kapsamda, belirli tanıtıcı bilgilerini kendilerine ait internet ortamında, kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde, iletişim başlığı altında, doğru, eksiksiz ve güncel olarak bulundurmakla yükümlüdür. Aksi halde idari para cezası ile karşılaşmaları söz konusu olacaktır (Kanun, Madde 3).
Yer Sağlayıcı
Yer sağlayıcı (hosting provider), Kanun’da, hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. Yer sağlayıcılar, “yer sağlayıcı faaliyet belgesi” alarak faaliyet gösterir.
Yer sağlayıcılar, internet ağına sunulan bilgi, belge ya da dosyalara barınma hizmeti verirler.[3] Örneğin, www.facebook.com internet sitesi, içeriği oluşturan için ortam sağlayıcıdır. Bu sitenin faal olabilmesi için de başka bir sanal ortamda bulunması gerekir. Facebook’un bulunduğu şirket ise, Facebook açısından yer sağlayıcıdır.[4] Ayrıca içerik sağlayıcıların içeriklerini yayınladıkları web siteleri de yer sağlayıcı konumundadır. Bir örnekle açıklamak gerekirse, Facebook veya Twitter gibi sosyal medya platformlarında paylaşım yapan kullanıcılar içerik sağlayıcı olup bu içerikler bakımından bahsi geçen platformlar yer sağlayıcı konumundadır. Ancak belirtmek gerekir ki bu platformlar kendileri de paylaşım yaparsa içerik sağlayıcı olarak değerlendirilirler.
Kanun’un 5. Maddesi uyarınca, yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Ancak yer sağladığı hukuka aykırı içeriği Kanun’un 8’inci ve 9’uncu maddelerine göre haberdar edilmesi hâlinde yayından çıkarmakla yükümlüdür.
Yukarıdaki başlık altında bahsedilen ve Kanun’un 3. Maddesinde yer alan bilgilendirme yükümlülüğüne ek olarak, ayrıca yer sağlayıcının, 24.10.2007 tarihli Yönetmelik uyarınca yer sağladığı hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini altı ay süre ile saklama yükümlülüğü bulunur.
Erişim Sağlayıcı
Erişim sağlayıcı (access provider) ise, kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder. Bir başka deyişle, internete giriş yapabilmek için TTNet, Superonline vb. servis sağlayıcılardan erişim hizmeti almamız gerekir ve bu servisi sağlayanlar erişim sağlayıcı olarak adlandırılır. [5]
Erişim sağlayıcı olabilmek için işletmeci olmak gerekir. İşletmeci, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (Eski adı ile Telekomünikasyon Kurumu) ile yapılan bir görev sözleşmesi, imtiyaz sözleşmesi ve/veya Kurumdan alınan bir telekomünikasyon ruhsatı ya da genel izin kapsamında yapılan bir kayıtlanma uyarınca telekomünikasyon hizmetleri yürüten ve/veya telekomünikasyon altyapısı işleten bir “sermaye şirketini” ifade eder. (24.10.2007 tarihli Yönetmelik, Madde 3/1-k)
Erişim sağlayıcılar da faaliyet belgesi alarak hizmet verir ve Erişim Sağlayıcıları Birliği üyesi olmaları gerekir. Ayrıca yukarıda belirtildiği üzere Kanun’un 3. Maddesi uyarınca bilgilendirme yükümlülükleri bulunur.
Erişim sağlayıcıların yükümlülükleri Kanun’un 6. Maddesinde düzenlenir. Hüküm uyarınca, erişim sağlayıcı, herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten haberdar edilmesi halinde erişimi engellemekle yükümlüdür. Ancak belirtmek gerekir ki, erişim sağlayıcı, kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin içeriklerinin hukuka aykırı olup olmadıklarını ve sorumluluğu gerektirip gerektirmediğini kontrol etmekle yükümlü değildir. Bunun sebebi, kullanıcılar ve internet ortamı arasında bir aracı konumunda olmasıdır.
Ayrıca erişim sağlayıcı, trafik bilgisini 24.10.2007 tarihli Yönetmelik’te belirtildiği üzere bir yıl süreyle saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla yükümlüdür. Erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici tedbirleri almak da erişim sağlayıcının yükümlülükleri arasındadır.
Son olarak, erişim sağlayıcı faaliyetine son vereceği tarihten en az üç ay önce durumu Kuruma, içerik sağlayıcılarına ve müşterilerine bildirmek ve trafik bilgilerine ilişkin kayıtları yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak Kuruma teslim etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülüklere uyulmaması halinde erişim sağlayıcı idari para cezası ile karşılaşacaktır.
Toplu Kullanım Sağlayıcı
Toplu kullanım sağlayıcı, kişilere belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayan gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. İşyerleri, okullar bu anlamda toplu kullanım sağlayıcıdır. Ticari amaçla internet toplu kullanım sağlayıcı ise, internet salonu ve benzeri umuma açık yerlerde belirli bir ücret karşılığı internet toplu kullanım sağlayıcılığı hizmeti veren veya bununla beraber bilgisayarlarda bilgi ve beceri artırıcı veya zekâ geliştirici nitelikteki oyunların oynatılmasına imkân sağlayan gerçek ve tüzel kişiyi ifade eder. Uygulamada “internet kafe” olarak bilinen mekânlar ticari amaçla internet toplu kullanım sağlayıcılardır.
Kanun’un 7. Maddesi doğrultusunda, ticarî amaçla toplu kullanım sağlayıcılar, işyeri açma ve çalışma ruhsatı aldıktan sonra mülki idare amirliklerine başvurarak izin belgesi almakla yükümlüdür. Ticari amaçla olup olmadığına bakılmaksızın bütün internet toplu kullanım sağlayıcılar, konusu suç oluşturan içeriklere erişimin engellenmesi ve kullanıma ilişkin erişim kayıtlarının tutulması hususlarında ilgili tedbirleri almakla yükümlüdür. Ticari amaçla toplu kullanım sağlayıcılar, ailenin ve çocukların korunması, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti kapsamında usul ve esasları yönetmelikte belirlenen tedbirleri almakla yükümlüdür. İnternet toplu kullanım sağlayıcılarının yükümlülükleri ve sorumlulukları İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik’te ayrıntılı olarak düzenlenir.
Sonuç
İnternetin hayatımızdaki rolünün her geçen gün katlanarak arttığı dikkate alındığında, internet ortamında yer alan içeriklerden sorumluluğun önemi de aşikârdır. Her ne kadar internet aktörleri üzerine hukuki düzenlemeler mevcut olsa da bu kişilerin tanımları ve sorumlulukların kapsamı zaman zaman karışıklığa sebep olur. Bu nedenle erişim sağlayıcı, yer sağlayıcı, içerik sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcı olarak da belirtilen internet aktörlerinin bilinmesi önem arz eder.
[1] 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, RG. S. 26530, 23.05.2007.
[2] Bozbel, Savaş: Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Aralık 2012, s. 484.
[3] Bozbel, s. 485.
[4] Taşkın, Şaban Cankat: İnternete Erişim Yasakları ve Hukuka Aykırılıklar, 2015, s. 21.
[5] Bozbel, s. 484.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Yapay Zekâ Çerçeve Sözleşmesi (Çerçeve Sözleşme), Avrupa Konseyi tarafından önerilen ve yakın zamanda imzaya açılan uluslararası bir anlaşmadır . Anılan sözleşme, yapay zekâ sistemlerinin tüm yaşam döngüsünü düzenleyen ilk uluslararası sözleşmedir. Çerçeve Sözleşme, yapay zekâ sistemlerinin insan hakları...
"Brüksel Etkisi", Avrupa Birliği ("AB") düzenlemelerinin küresel olarak standartları etkilemesi veya belirlemesi olgusunu ifade etmektedir. Nitekim AB önemli bir pazar niteliğinde olduğundan, küresel düzeyde faaliyet gösteren şirketler genellikle birden fazla, farklı yerel yasalara uymak yerine tüm faaliyetlerinde AB...
Anayasa Mahkemesi (“AYM”), 10 Ocak 2024 tarihli ve 32425 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 11.10.2023 tarihli ve 2020/76 E., 2023/172 K. sayılı kararı ile (“Karar”) 7253 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da...
Tüm zamanların ilk “Yapay Zekâ Yasası” olarak nitelendirilen ve özellikle ChatGPT, Bard ve Midjourney gibi araçları doğrudan etkileyen kural ve düzenlemeler içeren yasa Avrupa Parlamentosu tarafından 14 Haziran 2023 tarihinde gerçekleşen nihai oylamada oyçokluğuyla kabul edildi. Böylece Avrupa Parlamentosu...
