Sosyal Medya Düzenlemesi ile Neler Getirildi?
Giriş
Teknolojide yaşanan gelişmelerle paralel olarak internet kullanım oranının ve çevrim içi ortamların sayısının artmasıyla, bu ortamların sağladığı kolaylığın istismar edilebilir olma niteliği de artmaktadır. Avrupa Birliği ülkeleri başta olmak üzere, birçok devlet; internet üzerinden ve çevrim içi platformlar aracılığıyla işlenen suçlarla mücadele etmek ve iç hukuklarının bu suçlar üzerindeki yaptırım mekanizmasını artırmak amacıyla yasal düzenlemeler yapmaya başlamıştır.
Türkiye’de de, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun (“İnternet Kanunu”) ile bu çevrim içi ortamlara ilişkin düzenlemeler getirilmiş ve bu sayede bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin korunması hedeflenmiştir. Bu kapsamda getirilen son düzenleme ise, kamuoyunda Sosyal Medya Yasası olarak bilinen 7253 sayılı Kanun’dur[i] ve bu kanun ile İnternet Kanunu’nda çeşitli değişiklikler öngörülür. Söz konusu değişikliklerle, özellikle yabancı ülkelerde yerleşik sosyal medya platformlarına karşı devletin yaptırım mekanizmasının işlerliğinin artırılması amaçlanmıştır. Bu amaç, 7253 sayılı Kanun’un gerekçesinde de, “sosyal ağ sağlayıcılarının geniş çaplı kullanıcı sayıları ile kullanıcı verilerinden elde ettikleri milyarlarca dolar gelire rağmen, kişilerin haklarının korunması noktasında ihtiyaç duyulan önleyici ve koruyucu mekanizmaları geliştirmedikleri, (…) veyahut devletlerin haklı taleplerine direnç gösterdikleri, (…) temel hak ve özgürlüklerin korunması noktasında devletlere düşen pozitif yükümlülüğün yerine getirilmesinde zorluklar yaşandığı, (…) Dolayısıyla kişiler ve Devletler ile sosyal ağ sağlayıcılar arasında muhataplık ilişkisinin kurulmasının temel çözüm olarak öne çıktığı görülmektedir.”[ii] denmek suretiyle de ortaya konulmuştur.
Bu makalede, 7253 sayılı Kanun ile İnternet Kanunu’nda gerçekleştirilen değişiklikler incelenecektir.
İçeriğin Çıkarılması Kararı
7253 sayılı Kanun ile İnternet Kanunu’na getirilen değişiklik ile, internet ortamında yapılan ve içeriği İnternet Kanunu m.8’de belirtilen suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan, kişilik haklarını ve/veya özel hayatının gizliliğini ihlal eden yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesi kararının yanı sıra içeriğin çıkarılması kararının da verilebilmesi mümkün hale getirilmiştir. Buna göre erişimin engellenmesi kararının verilebileceği durumlarda içeriğin çıkarılması kararı da verilebilecektir.
Sosyal Ağ Sağlayıcı
7253 sayılı Kanun ile İnternet Kanunu’na Sosyal Ağ Sağlayıcı kavramı getirilmiştir. Buna göre Sosyal Ağ Sağlayıcı, sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses, konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişileri ifade eder (İnternet Kanunu Madde 2/1,s). Sosyal Ağ Sağlayıcı kavramı, İnternet Kanunu’nda İçerik Sağlayıcı olarak tanımlanan, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri kapsar. Buna karşılık Sosyal Ağ Sağlayıcı kavramında sosyal etkileşim amacı ve kullanıcıların içerik oluşturması ve paylaşması unsurlarının varlığı aranır.
Bu tanımla, kullanıcılar tarafından yoğunlukla tercih edilen sosyal ağlara ayrıca yer verilmesinin amaçlandığı belirtilir (7253 sayılı Kanun Madde 1 Gerekçesi).
Sosyal Ağ Sağlayıcının Yükümlülükleri
Sosyal Ağ Sağlayıcı kavramı ile birlikte İnternet Kanunu’na yeni bir süje tanımlanmış ve bu süjeye İçerik Sağlayıcı olmasından kaynaklanan yükümlülüklerinin yanı sıra (İnternet Kanunu Ek Madde 4/9), aşağıda detaylıca açıklanacak olan yeni yükümlülükler öngörülmüştür.
Temsilci Atama Yükümlülüğü
7253 sayılı Kanun ile Sosyal Ağ Sağlayıcılara getirilen en önemli yükümlülüklerden biri temsilci atama yükümlülüğüdür. Buna göre, günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı Sosyal Ağ Sağlayıcı, Türkiye’de en az bir gerçek veya tüzel kişiyi temsilci olarak belirlemekle yükümlüdür. Temsilcinin gerçek kişi olması hâlinde Türk vatandaşı olması zorunludur (İnternet Kanunu Ek Madde 4/1).
Düzenlemeye göre söz konusu temsilci; Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (“Kurum”), Erişim Sağlayıcıları Birliği, adli veya idari makamlarca gönderilecek tebligat, bildirim veya taleplerin gereğinin yerine getirir, kişiler tarafından İnternet Kanunu kapsamında yapılacak başvuruları cevaplandırır ve İnternet Kanunu kapsamındaki diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesini temin eder. Ayrıca düzenleme, temsilcinin iletişim bilgilerinin kolayca erişilebilecek şekilde Sosyal Ağ Sağlayıcının internet sitesinde yayımlanması yükümlülüğünü öngörür.
Bu düzenleme ile yurt dışında yerleşik Sosyal Ağ Sağlayıcıların, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarını uygulamasını ve kişilik haklarının ihlali ve özel hayatın gizliliği ile ilgili taleplerin etkin bir şekilde yanıtlanmasını sağlamak amaçlanır.
Başvurulara Yanıt Verme Yükümlülüğü
Günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi ve yurt dışı kaynaklı Sosyal Ağ Sağlayıcılara, İnternet Kanunu Madde 9’a (kişilik haklarını ihlal) ve Madde 9/A’ya (özel hayatın gizliliğini ihlal) ilişkin başvurulara, 48 saat içerisinde, olumlu veya olumsuz -olumsuz ise gerekçeli olarak- cevap verme yükümlülüğü getirilmiştir (İnternet Kanunu Ek Madde 4/3).
Rapor Verme Yükümlülüğü
Günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi ve yurt dışı kaynaklı Sosyal Ağ Sağlayıcılara, 6 aylık periyotlarla, i) içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasına ve ii) kişiler tarafından yapılacak başvurulara ilişkin Kurum’a, Türkçe olarak raporlama yapma yükümlülüğü getirilmiştir. Buna ek olarak, kişiler tarafından yapılacak başvurulara ilişkin raporun Sosyal Ağ Sağlayıcının internet sitesinde yayımlanması yükümlülüğü de öngörülmüştür (İnternet Kanunu Ek Madde 4/4).
Verilerin Türkiye’de Muhafazası Yükümlülüğü
Günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi ve yurt dışı kaynaklı Sosyal Ağ Sağlayıcılar için, Türkiye’de bulunan kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırma yönünde gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü getirilmiştir (İnternet Kanunu Ek Madde 4/5). Ancak bu yükümlülüğün ihlali halinde uygulanacak spesifik bir yaptırım öngörülmemiştir.
Erişimin Engellenmesi ve/veya İçeriğin Çıkarılması Yükümlülüğü
İnternet Kanunu’nda tanımlanan diğer sağlayıcıların[iii] yanında Sosyal Ağ Sağlayıcıları da; hâkim, Cumhuriyet savcısı veya Kurum Başkanı tarafından verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararını derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren dört saat içinde yerine getirmekle yükümlüdür (İnternet Kanunu Madde 8/5).
Hukuki Sorumluluk
Hukuka aykırılığı, hâkim veya mahkeme kararı ile tespit edilen içeriğin Sosyal Ağ Sağlayıcıya bildirilmesi durumunda, bildirime rağmen yirmi dört saat içinde içeriği çıkarmayan veya erişimi engellemeyen Sosyal Ağ Sağlayıcı, doğan zararların tazmin edilmesinden sorumlu tutulmuştur. Buna ek olarak, bu hukuki sorumluluğun işletilmesi için sağlayıcının sorumluluğuna gidilmesi veya sağlayıcıya dava açılması şartı aranmaz (İnternet Kanunu Ek Madde 4/8).
Yükümlülüklerin İhlali Halinde Uygulanacak Yaptırımlar
7253 sayılı Kanun ile getirilen değişiklik ile, İnternet Kanunu’nda öngörülen yaptırımların ihlali halinde 10.000 TL ile 100.000 TL arasında uygulanabilecek idari para cezalarının skalası 100.000 TL ila 1.000.000 TL olarak artırılmıştır (İnternet Kanunu Madde 5/6). Bunun yanında, yeni getirilen Sosyal Ağ Kavramı ile gündeme gelen yeni yükümlülüklerden bazılarının ihlali halinde uygulanacak yeni yaptırımlar da öngörülmüştür.
Temsilci Atama Yükümlülüğünü İhlalin Yaptırımı
Temsilci atama yükümlülüğünü ihlal eden Sosyal Ağ Sağlayıcı için, yükümlülük yerine getirilene kadar, kademeli olarak artan bir yaptırım sistemi öngörülür (İnternet Kanunu Ek Madde 4/2). Buna göre,
- Temsilci atama yükümlülüğünü yerine getirmeyen Sosyal Ağ Sağlayıcıya öncelikle Kurum tarafından bildirimde bulunulur.
- Bildirimden itibaren 30 gün içerisinde temsilci atamayan Sosyal Ağ Sağlayıcı hakkında 10.000.000 TL idari para cezası verilir.
- İdari para cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde hala temsilci atamayan Sosyal Ağ Sağlayıcı hakkında 30.000.000 TL idari para cezası verilir.
- İkinci idari para cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde hala temsilci atamayan Sosyal Ağ Sağlayıcıya, Türkiye’de mukim vergi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişilerin yeni reklam vermesi, bu kapsamda yeni sözleşme kurulması ve buna ilişkin para transferi yapması yasaklanır.
- Reklam yasağı kararının verildiği tarihten itibaren 3 ay içinde hala temsilci atamayan Sosyal Ağ Sağlayıcının internet trafiği bant genişliği, sulh ceza hâkimliğine yapılacak başvuru üzerine %50 oranında daraltılabilir.
- Daraltma kararının uygulanmasından itibaren 30 gün içinde hala temsilci atamayan Sosyal Ağ Sağlayıcının internet trafiği bant genişliği, sulh ceza hâkimliğine yapılacak başvuru üzerine %90 oranına kadar daraltılabilir.
Bununla birlikte, herhangi bir evrede temsilci atama yükümlülüğünü yerine getiren Sosyal Ağ Sağlayıcı hakkında verilen idari para cezalarının yalnızca dörtte biri tahsil edilir, reklam yasağı verildiyse kaldırılır ve varsa hâkim kararları kendiliğinden hükümsüz hale gelir.
Başvurulara Yanıt Verme Yükümlülüğünü İhlalin Yaptırımı
Bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen Sosyal Ağ Sağlayıcıya 5.000.000 TL idari para cezası verilir.
Rapor Verme Yükümlülüğünü İhlalin Yaptırımı
Bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen Sosyal Ağ Sağlayıcıya 10.000.000 TL idari para cezası verilir.
Erişimin Engellenmesi ve/veya İçeriğin Çıkarılması Yükümlülüğünü İhlalin Yaptırımı
Günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı Sosyal Ağ Sağlayıcılar hakkında, i) koruma tedbiri olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereğini yerine getirilmemesi halinde elli bin gün adli para cezası; ii) idari tedbir olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi halinde 1.000.000 TL idari para cezası verilir. İdari para cezasının verildiği andan itibaren 24 saat içinde kararın yerine getirilmemesi halinde Kurum tarafından Sosyal Ağ Sağlayıcısının yetkilendirmenin iptaline karar verilebilir.
İdari Para Cezalarının Muhataba Tebliği
İnternet Kanunu Madde 3’e eklenen fıkra ile idari para cezaları, yurt içinde ya da yurt dışında yerleşik muhataplara internet sayfalarındaki iletişim araçları, alan adı, IP adresi ve benzeri kaynaklarla elde edilen bilgiler üzerinden elektronik posta veya diğer iletişim araçları ile bildirilir. Bu bildirim tebligat hükmündedir ve bildirimin yapıldığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda tebligat yapılmış sayılır (İnternet Kanunu Madde 3/5).
Unutulma Hakkı
Avrupa Birliği’nde yasal uygulama alanı bulan ve ülkemizde de henüz bir yasal düzenlemesi olmamasına karşın Anayasa Mahkemesi kararlarında yer verilen unutulma hakkı kavramı; İnternet Kanunu’na getirilen değişiklikle -her ne kadar unutulma hakkı olarak isimlendirilmese de- ilk defa yasal bir dayanak bulmuştur. Buna göre, internet ortamında yapılan yayınlar nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talep etmesi durumunda, hâkim, başvuranın adının bu madde kapsamındaki karara konu internet adresleri ile ilişkilendirilmemesine karar verebilir (İnternet Kanunu Madde 9/10).
Sonuç
7253 sayılı Kanun ile İnternet Kanunu’na getirilen Sosyal Ağ Sağlayıcı kavramı ile çoğunlukla sosyal medya platformlarına ilişkin yükümlülükler ve yaptırımlar düzenleme alanı bulmaktadır. Sosyal Ağ Sağlayıcılarına, İnternet Kanunu’ndan doğan diğer yükümlülüklerinin yanı sıra; temsilci atama, Kurum’a rapor verme, başvurulara gerekçeli dönüş yapma ve hâkim, Cumhuriyet savcısı ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararını uygulama yükümlülüğü getirilmiştir. Bunlara ek olarak, söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde Sosyal Ağ Sağlayıcıları hakkında uygulanacak yaptırımlar düzenlenmiştir. Böylelikle devletin, oldukça yaygın olarak kullanılan sosyal medya platformlarında yayımlanan içerikler üzerindeki yaptırım gücünü artırmayı ve yurt dışında yerleşik platformlarla muhataplık ilişkisinin kurabilmeyi amaçladığı anlaşılır. Son olarak, her ne kadar açıkça unutulma hakkı olarak isimlendirilmese de, İnternet Kanunu’nda artık unutulma hakkı kavramı yasal bir uygulama alanı bulmuştur.
[i] 31.07.2020 tarihli ve 312020 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, 7253 sayılı İnternet Ortamında Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
[ii] 7253 sayılı Kanun Genel Gerekçe
[iii] 5651 Sayılı Kanun Kapsamında İnternet Aktörleri, İdil Gencosmanoğlu, Erdem&Erdem Hukuk Postası, Haziran 2020.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Yapay Zekâ Çerçeve Sözleşmesi (Çerçeve Sözleşme), Avrupa Konseyi tarafından önerilen ve yakın zamanda imzaya açılan uluslararası bir anlaşmadır . Anılan sözleşme, yapay zekâ sistemlerinin tüm yaşam döngüsünü düzenleyen ilk uluslararası sözleşmedir. Çerçeve Sözleşme, yapay zekâ sistemlerinin insan hakları...
"Brüksel Etkisi", Avrupa Birliği ("AB") düzenlemelerinin küresel olarak standartları etkilemesi veya belirlemesi olgusunu ifade etmektedir. Nitekim AB önemli bir pazar niteliğinde olduğundan, küresel düzeyde faaliyet gösteren şirketler genellikle birden fazla, farklı yerel yasalara uymak yerine tüm faaliyetlerinde AB...
Anayasa Mahkemesi (“AYM”), 10 Ocak 2024 tarihli ve 32425 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 11.10.2023 tarihli ve 2020/76 E., 2023/172 K. sayılı kararı ile (“Karar”) 7253 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da...
Tüm zamanların ilk “Yapay Zekâ Yasası” olarak nitelendirilen ve özellikle ChatGPT, Bard ve Midjourney gibi araçları doğrudan etkileyen kural ve düzenlemeler içeren yasa Avrupa Parlamentosu tarafından 14 Haziran 2023 tarihinde gerçekleşen nihai oylamada oyçokluğuyla kabul edildi. Böylece Avrupa Parlamentosu...
