e-kiap2013

İŞ HUKUKU

311

İş Sözleşmesinde Kararlaştırılan Cezai Şartın Geçerliliği

Yargıtay, işçi aleyhine düzenlenen cezai şarta isabetli olarak birta-

kım sınırlamalar getirmiştir ve bu sınırlamalara aykırı şekilde düzenle-

nen cezai şart hükümlerini kısmen veya tamamen geçersiz saymaktadır.

Yargıtay’ın cezai şartı sınırlamakta kullandığı en temel ölçü karşılıklı-

lıktır. Cezai şart için karşılıklılık; sözleşmenin her iki tarafı için de cezai

şart öngörülmüş olması ve cezai şartın miktarının da her iki taraf için

eşit veya dengeli miktarda kararlaştırılmış olmasıdır. Yargıtay 9. Hukuk

Dairesi’nin 07.05.2002 tarihli ve 2002/2161 E., 2002/7195 K. sayılı kara-

rı

da bu durumu açıkça ifade eder: “

Dairemizin yerleşmiş uygulamasına

göre işçi ve işveren yararına öngörülmüş cezai şart ile ilgili düzenleme-

lerde denklik mevcut değilse, bir başka anlatımla işçi aleyhine daha ağır

bir cezai şart söz konusu ise işçinin sorumluluğu, işverenin sorumlulu-

ğundan daha ağır olamaz.

”

Bu doğrultuda kanun koyucu, ceza koşulunda karşılıklılık kuralını

benimsemiş ve hizmet sözleşmelerinde cezai şartı düzenleyen Borçlar

Kanunu m. 420’de, sadece işçi aleyhine öngörülen cezai şartları geçersiz

saymıştır.

Karşılıklılık koşulunun yanında, iş sözleşmelerinde cezai şartın ge-

çerli kabul edilmesi için gerekli bir diğer şart da işçi ve işveren arasındaki

sözleşmenin belirli süreli iş sözleşmesi olmasıdır. Zira belirsiz süreli iş

sözleşmelerinde sona erme tarihleri tespit edilmediğinden bu cezai şarta

belirsiz bir süre ile bağlı kalınması kabul edilemez bir sonucu doğurur.

Sonuç

İş sözleşmelerine gerek işçi gerekse de işverenin fesih hakkını sınır-

landırmak amacıyla cezai şart konulabilmektedir. Ancak cezai şart, borç-

lunun kişilik haklarına, kanuna ve ahlaka aykırı olmayarak geçerliliğini

sürdürebilir. Bu kapsamda, işçinin ekonomik olarak işverene bağımlı ol-

ması nedeniyle olası haksızlıkların engellenmesi amacıyla çalışma koşul-

larının salt işverenin arzu ettiği biçimde şekillendirmesi engellenmiştir.

Böylece, sözleşme serbestisinin sözleşmenin ekonomik açıdan güçsüz

tarafı olan işçi lehine sınırlandırıldığını söylemek mümkündür.