325 / 449
HUKUK POSTASI 2013
310
nitelikli işçiler ile yapılan iş sözleşmelerinde rastlanmaktadır. Nitekim ni-
telikli işçilerin mevcut iş sözleşmelerini feshetmesi sonucunda işverenin
aynı nitelikte başka bir işçi buluncaya kadar geçen sürede zarara uğrama-
sını engellemek amaçlanır. Ancak, İş Kanunu’nda işçi lehine öngörülen
fesih haklarının cezai şart yoluyla ortadan kaldırılması mümkün değildir.
İş sözleşmelerine konabilecek bir diğer cezai şart türü, ‘işçiye veri-
len eğitim karşılığı olarak öngörülen cezai şartlar’dır. İşveren, işçisinden
daha çok verim alabilmek için kendi maddi imkânlarını kullanarak işçi-
lerine mesleki eğitim verilmesini sağlayabilir. Ancak işveren, işçisinin
eğitimi için sağladığı maddi imkânların karşılığını alamadan işçinin iş
sözleşmesini feshetmesini istemeyeceğinden, bu durumu engelleme hak-
kına sahiptir. Bu nedenle, işçinin, iş sözleşmesini belirli bir tarihten önce
feshetmesi veya işveren tarafından iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi
hallerinde, verilen mesleki eğitim karşılığı olan maddi bedelin işçi tara-
fından işverene ödeneceğine ilişkin iş sözleşmelerine kayıtlar konulması
mümkündür.
Bununla birlikte Yargıtay, eğitim karşılığı öngörülen cezai şart hü-
kümlerinin geçerliliğini belirlerken öncelikle, ‘işçiye verilen eğitim’ ile
‘işçinin ödemesi gereken bedel’ arasında bir denge olmasını aramaktadır.
Zira işverenin yaptığı eğitim harcamalarının üzerinde bir miktarı işçisin-
den talep etmesi hukuka aykırılık oluşturur; işveren ancak fiilen yaptığı
masrafları isteyebilecektir. Mahkeme de, işverence istenebilecek cezai
şart miktarını işverence yapılan masrafları dikkate alarak belirleyecektir.
Örneğin, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 16.12.2002 tarihli, 2002/9301 E.
ve 2002/23749 K. sayılı kararında, işverenin ancak varlığını ispatlayabil-
diği eğitim harcamalarını talep edebileceği, ispatlanan miktarın üzerinde-
ki kısma ilişkin talebinse reddi gerektiği belirtilmiştir
1
.
İş sözleşmelerine konulacak cezai şartlardan bir diğeri de ‘işverenin
fesih hakkını sınırlayıcı cezai şartlar’ olarak belirtilebilir. İşverenin fesih
hakkının cezai şart aracılığıyla meşru ve makul nedenler çerçevesinde
sınırlandırılması mümkündür. Bu sayede işverenin yükümlülüklerini ye-
rine getirmesi, aksi halde işçinin uğradığı zararı ödemesi ve kayıtlarla iş
güvencesine dair sözleşme hükümlerinin etkinliği sağlanmış olmaktadır.
1
Özdemir, Erdem
; İş Hukukunda Eğitim Karşılığı Öngörülen Cezai Şart, s. 148, dpn. 23.