197 / 476
kim şartı içeren bir belgeye yollama yapılması hâlinde de tahkim söz-
leşmesi yapılmış sayılır. Tahkim sözleşmesinin varlığına ilişkin iddi-
anın, yazılılık koşulunu oldukça esnettiği görülür.
Tahkim anlaşmasının, belirli uyuşmazlıklar hakkında yapılması
gerekir. Gerçekten de, belirli bir hukuki ilişkiden doğan uyuşmazlıkla-
rın tahkim yoluyla çözüleceği kararlaştırılmalıdır. Örneğin, tarafların
aralarında doğabilecek tüm uyuşmazlıklardan dolayı tahkim yoluna
başvuracakları yönündeki tahkim sözleşmeleri geçerli değildir.
Tahkim anlaşmasının asıl anlaşmanın geçerliliğinden bağımsız ol-
ması, HMK ile de kabul edilen bir ilkedir. Ayrılabilirlik doktrini (
sepa-
rability doctrine
) uyarınca, tahkim anlaşmasının geçerliliği, asıl söz-
leşmenin geçerliliğinden bağımsızdır. Böylece, asıl sözleşme herhangi
bir sebeple geçersiz olsa bile, tahkim anlaşması geçerliliğini korur. Bu
görüş, HMK m. 412/4’te de desteklenir. İlgili hüküm uyarıca, tahkim
anlaşmasına karşı asıl sözleşmenin geçerli olmadığı veya tahkim anlaş-
masının henüz doğmamış olan bir uyuşmazlığa ilişkin olduğu itirazın-
da bulunulamaz.
HMK m. 413/1 uyarınca, geçerli bir tahkim anlaşmasının varlığı-
na rağmen mahkemede dava açılması halinde, davalının uyuşmazlığın
tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiğini ilk itiraz olarak ileri sürme-
si gerekir. Gerçekten de, ilk itirazları düzenleyen HMK m. 116/1/b
uyarınca da, uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği iti-
razı ilk itirazlardandır. Bu bağlamda, davalının cevap dilekçesini ver-
dikten veya cevap dilekçesi verme süresini geçirdikten sonra yaptığı
tahkim itirazına itibar edilmez. Tahkim ilk itirazı üzerine mahkeme,
tahkim anlaşmasının hükümsüz, tesirsiz veya uygulamasının imkânsız
olmaması halinde, tahkim itirazını kabul eder ve davayı usulden redde-
der. Tahkim ilk itirazının süresi içinde ileri sürülmemesi halinde, uyuş-
mazlık mahkeme huzurunda görülür ve taraflar uyuşmazlığın mahke-
mede çözülmesine itiraz edemez. Tahkim itirazının ilk itiraz olarak ya-
pılması ve yapılmadığı takdirde bu itirazın daha sonra dinlenmemesi
eleştiriye açıktır.
HMK m. 422/1 uyarınca hakemler, tahkim sözleşmesinin mevcut
veya geçerli olup olmadığına ilişkin itirazlar da dâhil olmak üzere, ken-
di yetkileri hakkında karar verebilir. Hakemlerin kendi yetkileri hakkın-
da karar verebilmeleri doktrinde
“competence-competence”
ilkesi ola-
TAHKİM
183