Türkiye’de Yeni Dönem: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi - II
Bir önceki Hukuk Postası makalemizde, 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Anayasa Değişikliği”) ve Anayasa Değişikliği ile getirilen yeni hükümet sistemi incelendi. Bu makalemizde ise, yeni sisteme uyumu amaçlayan mevzuat değişiklikleri, Cumhurbaşkanlığı kurumunun organizasyon yapısı ve bağlı kurumları ele alınacaktır.
09.07.2018 tarihinde gerçekleşen sistem değişikliği üzerine; sadece Temmuz ayında 29 Kanun Hükmünde Kararname (“KHK”) aracılığıyla 434 kanunda değişiklik yapıldı ve 17 kanun ilga edildi. 1 torba kanun aracılığıyla da 14 kanunda ve 1 KHK’da değişiklik yapıldı, 1 kanun ilga edildi. Bunlara ek olarak 14 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayımlandı, 64 yönetmelikte değişiklik yapıldı, 7 yönetmelik yürürlükten kaldırıldı ve 38 yeni yönetmelik yürürlüğe girdi.
Bunun yanında, 20.09.2018 tarihine dek; 17 adet Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 184 adet Cumhurbaşkanı Kararı, 10 adet Cumhurbaşkanlığı Genelgesi yayımlandı. Genelleme yapmak gerekirse; Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile yeni sistemin organizasyonu belirlendi, Cumhurbaşkanı Kararları aracılığı ile ise yönetici atamaları yapıldı. Bu sürecin en kapsamlı düzenlemesi 703 sayılı KHK ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi oldu.
703 Sayılı KHK
703 sayılı KHK ile Başbakanlık merkez teşkilatına son verilir. Mevzuatta, Başbakanlığa yapılan atıflar Cumhurbaşkanlığı’na veya görev ve faaliyet alanlarına göre ilgili bakanlıklara ve kuruluşlara yapılmış sayılır. Kapatılan Başbakanlığın iş ve işlemleriyle ilgili olarak açılmış ve açılacak olan adli ve idari davalar, tahkim yargılaması ve icra işlemlerinde Cumhurbaşkanlığı, taraf sıfatını kazanır. Bu şekilde Cumhurbaşkanlığı’nın taraf olduğu davalar ile Cumhurbaşkanlığı’na karşı açılmış ve açılacak davalarda Cumhurbaşkanlığınca ilgili idare hukuk birimlerine temsil ve takip yetkisi verilebilir.
Bunun yanında, bazı bakanlıklar birleştirilir, bazı bakanlıkların ise isminde değişikliğe gidilir. Ekonomi alanında bakanlık sayısı altıdan üçe iner ve toplam 16 bakanlık sayısına ulaşılır. Bu kapsamda dikkat çeken değişiklikler, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın, Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı ismi altında; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Ekonomi Bakanlığı’nın, Ticaret Bakanlığı ismi altında; Dışişleri Bakanlığı ile Avrupa Birliği Bakanlığı’nın, Dışişleri Bakanlığı ismi altında; Başbakan Yardımcılığına bağlı Hazine Müsteşarlığı ile Maliye Bakanlığı’nın, Hazine ve Maliye Bakanlığı ismi altında birleştirilmesidir.
Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ile hukuki ve mali konularda “Başbakan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi”ne karşı sorumlu iken, Bakanların artık yalnızca “Cumhurbaşkanı”na karşı sorumlu olacağı da dikkat çeken bir diğer düzenlemedir.
Devlet Denetleme Kurulu Kanunu’nda değişikliğe gidilir; Genelkurmay Başkanının Görev ve Yetkilerine Ait Kanun ile Yüksek Askeri Şuranın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılır. Bu konular kanun yerine Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecektir.
Rekabet Kurulu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu ve Kamu İhale Kurumu gibi üst düzey kamu kurumlarında göreve atanacak kişiler bakımından aranan; belli lisans programlarından mezun olma, belli kurumlarda çalışmış olma ve üyelik için önerilme gibi muhtelif koşullar kaldırılır.
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Yeni Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı, Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kurulur.
Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı; Cumhurbaşkanlığı, İdari İşler Başkanlığı, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları, Bakanlıklar, Cumhurbaşkanlığı Ofisleri, Bağlı Kurum ve Kuruluşlardan oluşur.
En yüksek devlet memuru olan İdari İşler Başkanı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığının en üst amiridir. İdari İşler Başkanlığı; Hukuk ve Mevzuat, Personel ve Prensipler, Güvenlik İşleri, Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğünden oluşur.
Teşkilatın diğer üyeleri Cumhurbaşkanı yardımcılarıdır. Cumhurbaşkanı yardımcılarının görevleri, Kararname üzerinde sayılmaz; bu kişilerin, Cumhurbaşkanı tarafından verilen görevleri yapacakları belirtilir.
Cumhurbaşkanlığı Kurulları; Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları, Eğitim ve Öğretim Politikaları, Ekonomi Politikaları ve Dış Politikalar, Hukuk Politikaları, Kültür ve Sanat Politikaları, Sağlık ve Gıda Politikaları, Sosyal Politikalar, Yerel Yönetim Politikaları Kurullarıdır.
Cumhurbaşkanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlar aşağıdaki gibidir:
- Devlet Arşivleri Başkanlığı
- Devlet Denetleme Kurulu
- Diyanet İşleri Başkanlığı
- İletişim Başkanlığı
- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği
- Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı
- Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı
- Savunma Sanayi Başkanlığı
- Strateji ve Bütçe Başkanlığı
- Türkiye Varlık Fonu
Kararnamenin ilk halinde bu listede yer alan Genelkurmay Başkanlığı, 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Milli Savunma Bakanlığı’na bağlandı.
Kararname ile ayrıca, kendilerine verilen görevleri yerine getirmek üzere Cumhurbaşkanlığı’na bağlı, özel bütçeli, kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahip, Dijital Dönüşüm Ofisi, Finans Ofisi, İnsan Kaynakları Ofisi ve Yatırım Ofisi kuruldu.
Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usullerine Dair 3 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi üst düzey kadroları ikiye ayrılır. Kararnameye ekli I sayılı cetvelde belirtilen Diyanet, Milli İstihbarat Teşkilatı, Savunma Sanayi, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı, Bakan Yardımcısı, Vali gibi kadrolara Cumhurbaşkanı kararıyla atama yapılır. Fakat II sayılı cetvelde yer alan genel müdür yardımcıları, gelir idaresi daire başkanları, Kamu İktisadi Teşebbüsü yönetim kurulu üyeleri, defterdar, il emniyet müdürleri, il müftüleri, vali yardımcıları ve kaymakam gibi kadrolara ise ilgili Bakanlığın teklifi üzerine Cumhurbaşkanı onayıyla atama yapılır.
Cumhurbaşkanlığı Genelgeleri
20.09.2018 tarihi itibari ile Cumhurbaşkanı tarafından 10 adet genelge yayımlandı. Bu kapsamda, Bakanlıklara Bağlı, İlgili ve İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile İlgili 2018/1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi önemli bir düzenleme oldu.
Bu genelge kapsamında, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu, Cumhurbaşkanlığı’na; Kişisel Verileri Koruma Kurumu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Adalet Bakanlığı’na; Türkiye Emlak Bankası A.Ş., Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Anonim Şirketi, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi, Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü, Merkezi Finans ve İhale Birimi ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlandı.
2018/3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile Özelleştirme Yüksek Kurulu, Yüksek Planlama Kurulu, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulunun önemli yetkileri Cumhurbaşkanı’na devredildi.
2018/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi uyarınca; mesleğe özel sınava tabi tutularak alınacak personel için sınav açmadan önce dahi, Cumhurbaşkanlığı’ndan izin alınması gerekir.
Sonuç
Yeni sistemin genel hatlarını belirleyen mevzuat hızlı bir biçimde yürürlüğe girse de yeni sistemin oluşumunu tamamladığını söylemek henüz mümkün değildir.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu (“İBBGK”) 2021/5 E. 2023/2 K. sayılı 28.04.2023 tarihli İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu Kararı’yla (“Karar”) hukuk davalarında hükümde kanun yolu süresinin hatalı olarak uzun gösterilmesi halinde, hatalı gösterilen süre içerisinde yapılan kanun yolu başvurusunun...
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Macaristan Hükümeti Arasında 06/04/2023 Tarihinde İmzalanan Spor Alanında İşbirliği Anlaşmasının Onaylanması Hakkında 14.09.2023 tarihli ve 7611 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 15.09.2023 tarihli ve 32310 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı...
Miras hukukumuzun temeli sayılabilecek olan tereke kavramı, bir kimsenin ölümü sonrasında kendisine ait olan mal, hak ve borçlarının tamamını işaret eden bir kavramdır. Tarih içerisinde insanoğlu kimi zaman dini inanışları gereği geride kalan ve değer atfettiği eşyaları ile gömülürken zaman ilerledikçe terekenin...
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Madencilik Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptının Onaylanması Hakkında 21.07.2023 tarihli ve 7393 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 22.07.2023 tarihli ve 32256 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı...
Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş. (TKYB) ve Alman Kalkınma Bankası (KfW) Arasında 06.04.2023 Tarihinde İmzalanan Hibe Anlaşması 04.07.2023 tarihli ve 32238 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı...
Miras sözleşmeleri miras bırakanın mirasçısı ya da üçüncü kişiyle gerçekleştirdiği ölüme bağlı tasarruf içeren sözleşmelerdir. Ölüme bağlı tasarruf, miras bırakanın ölümünden sonra hüküm doğurmasını istediği emirlerini içeren bir hukuki işlemdir. Ölüme bağlı tasarruf kavramı iki anlamda kullanılır; maddi...
2023 Yılı Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşmasının Onaylanması Hakkında 06.06.2023 tarihli ve 7302 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 07.06.2023 tarihli ve 32214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı...
28 Nisan 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM”) 22.02.2023 tarihli, E.: 2022/155-K.: 2023/38 sayılı kararı (“Karar”) ile 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (“TMK”) kadının evlendiğinde eşinin soyadını almasını zorunlu kılan 187. maddesinin birinci cümlesi kaldırıldı. Bu çalışmada...
Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı ile Alman Kalkınma Bankası (KfW) Arasındaki Temiz Enerji ve Enerji Verimliliği Önlemleri Projesine Dair 19/3/2018 tarihli Finansman Anlaşması Hakkında Ayrı Anlaşmaya İlişkin Ekli Tadilat Mektubunun Onaylanması Hakkında Karar (Karar Sayısı: 7158) 25 Nisan 2023...
Kuzey Atlantik Antlaşması’na Finlandiya Cumhuriyeti’nin Katılımına İlişkin Protokolün Onaylanması Hakkında 01.04.2023 tarihli ve 7025 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 02.04.2023 tarihli ve 32151 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı...
Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği Arasında Türkiye Cumhuriyeti’nin Gümrük Alanında İşbirliğine İlişkin Birlik Programı olan ‘Gümrükler’e Katılımı Konusunda Anlaşmanın 1 Ocak 2021 Tarihinden Geçerli Olmak Üzere Onaylanması Hakkında 08.03.2023 tarihli ve 6913 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 09.03.2023 tarihli...
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun Geçici 14’üncü Maddesinin Dördüncü Fıkrasında Yer Alan İstisnanın, Kurumların 31.12.2022 tarihli Bilançolarında Yer Alan Yabancı Paralar İtibarıyla da Uygulanması Hakkında 25.01.2023 tarihli ve 6728 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 26.01.2023 tarihli ve 32085 sayılı Resmi...
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Geçitkale Hava Meydanı Enerji Nakil Hatlarının Deplase Edilmesine İlişkin Protokolün Onaylanması Hakkında Karar (Karar Sayısı: 6647) 06 Ocak 2023 tarihli ve 32065 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında 14 Nisan 2022 Tarihinde İmzalanan İktisadi ve Mali İş birliği Anlaşması- Ek Anlaşma’nın Onaylanması Hakkında 23.11.2022 tarihli ve 6416 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 24.11.2022 tarihli ve 32023 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlandı...
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Nijerya Federal Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Enerji Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptının Onaylanması Hakkında 19.10.2022 tarihli ve 6238 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 20.10.2022 tarihli ve 31989 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı...
Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA II) Kapsamında Akdedilen 2015 Yılı Türkiye İçin Yıllık Eylem Programına Ait Finansman Anlaşmasında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Olarak Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Avrupa Komisyonu Arasında 12.08.2022 ve 31.08.2022 tarihli Mektupların Teatisi Yoluyla İmzalanan...
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Arasında OECD Ankara Çok Taraflı Vergi Merkezi’nde Çok Taraflı Vergi Programının Uygulanması Hakkında Mutabakat Muhtırasının 1 Ocak 2022 Tarihinden Geçerli Olmak Üzere Onaylanması Hakkında 15.09.2022 tarihli ve...
Sosyal medyanın modern bir kitle iletişim aracına dönüşmesi ile birlikte, reklamcılık ve pazarlama kavramları da yeni bir boyut kazanmıştır. Sosyal medya üzerinden takipçi kitlelerini "etkileyerek" çeşitli ürün ve hizmetleri tanıtan influencer'lar (diğer bir deyişle, sosyal medya etkileyicileri), yeni nesil reklam...
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci Maddesinin Birinci Fıkrasında Yer Alan Gecikme Zammı Oranının, Her Ay İçin Ayrı Ayrı Uygulanmak Üzere %2,5 Olarak Belirlenmesi Hakkındaki 20.07.2022 tarihli ve 5801 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 21.07.2022 tarihli ve...
Avrupa Birliği Sığınmacı Mali İmkânı İkinci Dönemi (FRIT-II) Kapsamında İşgücü Piyasasına Geçişin Desteklenmesi Projesi’ne İlişkin Olarak Türkiye Cumhuriyeti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası Arasında...
2022 Yılı Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşmasının Onaylanması Hakkında 23.05.2022 tarihli ve 5596 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 24.05.2022 tarihli ve 31845 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı...
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Fildişi Sahili Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşmanın Onaylanması Hakkında 23.04.2022 tarihli ve 5520 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 24.04.2022 tarihli ve 31819 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı...
Anayasa Mahkemesi 29.09.2021 tarihli ve 2018/357 başvuru numaralı kararında (“Karar”) yaptığı inceleme sonucunda, başvurucunun toplu konut yapımı amacıyla kamulaştırılan taşınmazlarının kamulaştırma amacına uygun olarak kullanılmaması...
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (“TMK”) 101. maddesinde tanımlandığı üzere, vakıflar; gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. Vakıflar “ideal amaçlı” tüzel kişilerdir. Bir başka deyişle, vakıflar kazanç paylaşma amacı...