Konkordato Komiserinin Nitelikleri ve Görevleri
Giriş
19 Haziran 1932 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda (“İİK”), bu zamana kadar onlarca değişiklik yapıldı. Bunların en önemlilerinden biri, şüphesiz 15 Mart 2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, 7101 sayılı, “İcra Ve İflâs Kanunu Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”dur (“7101 Sayılı Kanun”).
Borçlarını yapılandırmak isteyen sermaye şirketleri ile kooperatiflerin tercih ettiği “iflas erteleme” müessesesi, İİK’da 2003 yılında yapılan değişiklik ile hayatımıza girmişti. Borçları aktifinden fazla olan sermaye şirketleri ve kooperatifler hakkında iflas kararı verilmesi yerine, mali durumlarının iyileştirilebileceğini ortaya koyan bir proje ile bağlı bulundukları ticaret siciline göre yetkili asliye ticaret mahkemesinden iflasın ertelenmesini isteyebilmelerine imkân sağlanmıştı. Kimi zaman borçluların, bir süre alacaklı baskısından kurtulmak maksadıyla dahi tercih eder hale gelmesi, borçluların merkezlerini naklettikten sonra bu başvuruyu yapmaları gibi dürüstlüğe aykırı yöntemler geliştirilmesi, yargı sürecinin uzunluğu ve alacaklıların bu süreçte yeterince söz sahibi olmayışı gibi problemler, Kanun Koyucu’nun da dikkatini çekmiş ve sık başvurulmasına rağmen yeterince denetime elverişli bulunmayan bu yöntem 7101 Sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. İflas ertelemesi müessesesi nedeniyle adeta unutulan konkordato, aynı Kanun ile yeniden düzenlenerek, borçlarını yapılandırmak isteyenlerin başvurabileceği hukuki yöntem olarak belirlenmiştir. Konkordato başvurularının artması ve uygulamada muhtelif sorunlar ortaya çıkmasıyla birlikte ek önlemler ve düzenlemeler yapılması gerekmiş, bu nedenle 19 Aralık 2018 tarihinde 7155 sayılı Kanun, 19 Haziran 2021 tarihinde 7327 sayılı Kanun ile de İİK’da yine değişiklikler yapılmıştır.
Yapılan bu düzenlemeler ile konkordato başvurusu, yargı süreci, alacaklıların hakları İİK’da günümüz ticari ve hukuki koşullara uygun olacak şekilde yeniden ele alınmıştır. Bu minvalde konkordato komiserliği de nitelik, görev ve yükümlülükler anlamında detaylıca düzenlenmiştir.
Konkordato komiserinin nitelikleri ve görevlerine ilişkin düzenlemelerin doğru anlaşılması ve etkili biçimde uygulamaya yansıtılması konkordato kurumunun doğru işletilebilmesi açısından önemlidir. Zira konkordato komiseri, konkordato sürecinin başarıya ulaşmasındaki en etkili organlardan biridir. Komiser, konkordato sürecinin başlangıcından konkordato projesinin mahkemeye sunulmasına kadar tüm süreçte borçlunun malvarlığını korumaya yönelik tedbirler almak, mahkemeyi sürecin gelişimi ile ilgili bilgilendirmek ve konkordato mühletinin uzatılması veya kaldırılması kararının alınmasında mahkemeyi yönlendirmek, gerektiği zaman mahkemeye görüş vermek gibi kritik görevler üstlenir.
Konkordato Komiserinin Nitelikleri
Konkordato komiseri, konkordato sürecinde kanunda öngörülen görevleri yapan bir kamu görevlisi olarak nitelendirilir[1] . Konkordato komiserinin nitelikleri, 30 Ocak 2019 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Konkordato Komiserliği Ve Alacaklılar Kuruluna Dair Yönetmelik” (“Yönetmelik”) m. 4 hükmünde düzenlenir. Bu Yönetmelik, 2018 yılında yürürlüğe giren, Konkordato Komiserinin Niteliklerine ve Alacaklılar Kurulunun Zorunlu Olarak Oluşturulmasına Dair (Mülga) Yönetmelik’in yerini almıştır. Yeni Yönetmelik’te nitelikler ve görevlendirme ile ilgili koşulların kapsamı genişletilmiş, komiserlik eğitimi düzenlemesine yer verilmiştir. Yönetmelik’te komiserin nitelikleri şöyle sıralanmıştır:
- Türk vatandaşı olmak,
- Tam ehliyetli olmak,
- En az dört yıllık lisans eğitimi veren fakültelerden veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurtiçindeki veya yurtdışındaki öğretim kurumlarından mezun olmak ve beş yıldan az olmamak üzere mesleki tecrübeye sahip bulunmak[2] ,
- İflas etmemiş olmak,
- Son üç yıl içinde görevin gerektirdiği özen yükümlülüğüne uymadığından dolayı komiserlik görevine son verilmemiş olmak,
- Disiplin yönünden meslekten veya memuriyetten çıkarılmamış olmak, sanat icrasından veya mesleki faaliyetten yasaklı bulunmamak,
- Kamu hizmetinden yasaklı olmamak,
- Fiilen yürütmekte olduğu mesleğinin ilgili mevzuatında, komiserliği yürütmesine engel bir hüküm bulunmamak,
- Yönetmelikte sayılı suçlardan mahkum olmamak,
- Terör örgütleriyle iltisaklı veya irtibatlı olmamak,
- Yönetmeliğin 13. maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla komiserlik eğitimini tamamlamış olmak.
Yönetmelik’in 5. Maddesi, komiserin görevlendirilmesini düzenler. Komiser, bağlı bulunduğu bölge adliye mahkemesi nezdinde bulunan bölge kurulu listesinden seçilir. Üç komiser görevlendirilmesi durumunda; komiserlerden biri, mahkemenin bulunduğu ilde faaliyet göstermek şartıyla bağımsız denetçiler arasından seçilir. Seçilecek komiserlerden bir diğerinin ise hukukçu olması tercih edilir. Ayrıca öğretide, atanan üçüncü komiserin borçlunun çalıştığı sektörde uzmanlık ve deneyimi olan birisi olmasının yararlı olacağı da vurgulanır[3] . Nitekim komiserin hangi işlemlere onay vereceğine bilinçli ve ilgili ticaret dalının gerekliliklerine uygun bir şekilde karar vermesi, geçici mühlet sırasında karlı işlemler yapılmasını sağlayarak konkordato kurumunun borçlunun mali durumunu iyileştirme amacına hizmet eder.
Yönetmelik’in 13. Maddesi, komiserlik eğitimini düzenler. Bu kapsamda alınması koşul olarak belirlenen temel eğitim, icra ve iflas hukukunun genel ilkeleri, konkordato mevzuatı, komiserin taşıması gereken nitelikler, komiserin görevi, yetkisi, yükümlülükleri ile hukuki ve cezai sorumluluğu, konkordato projesi, alacaklılar kurulu ve görevleri, işletme yönetimi, finansal raporların analizi, işletmelerde kriz yönetimi, rapor yazım usul ve tekniği ile gerekli görülen diğer konuları kapsar. Eğitim, ilgili alanda profesör, doçent veya doktor unvanına sahip olanlar tarafından, yetkilendirilmiş eğitim kuruluşları tarafından verilir. Devam zorunluluğu bulunur. Ayrıca üç yılda bir, yenileme eğitimi almak zorunludur.
Komiserlik eğitimi alan ve gerekli niteliklere sahip kişiler, Bölge Kurulu listelerine kayıt için başvurabilir. Listeye kaydedilen komiser, kendisine verilen görevi kabulle yükümlüdür. Öte yandan bir komiserin, eş zamanlı olarak beşten fazla dosyada görev yapamayacağı da Yeni Yönetmelik’te yer verilen düzenlemeler arasındadır.
Geçici Mühlet Sırasında Komiserin Görevleri
Türk hukukundaki düzenlemeye kaynaklık eden İsviçre İcra ve İflas Kanunu’nda (“İsviçre İİK”) istisnai hallerde geçici komiser atanmayabileceği öngörülmüş olmasına rağmen Türk hukukunda geçici mühlet sırasında komiser atanması zorunlu tutulmuştur (İİK m. 287). Zira geçici mühlet sırasında borçlunun malvarlığı üzerindeki tasarruf yetkisinin kısıtlanmamış olması nedeniyle komiser atanması alacaklıların menfaatinin korunması açısından önemlidir. Ayrıca, komiser onayıyla yapılan işlemlerin konkordatoya tabi olmaması nedeniyle geçici mühlet sırasında komiser atanması borçluya bu dönemdeki ticari işlemlerinde hareket kabiliyeti tanır. Mahkeme tarafından bir komiser atanabileceği gibi olayın şartlarının gerektirmesi halinde üç komiser de atanabilir. Bunun için borçlunun mali durumunun birden fazla komiser atanmasını karşılayabilmesi gerekir.
Geçici komiser atanması kararına karşı kanun yolu (istinaf) kapalıdır. Türk hukukundaki bu düzenleme komiser atanması kararına karşı kanun yolunun açık olduğunu düzenleyen İşviçre İİK düzenlemesinden ayrılır. Komiser atanması kararına karşı kanun yolunun kapalı olmasının yaratabileceği sorunların önüne geçmek amacıyla öğretide borçlu ve alacaklıların talebiyle komiserin mahkeme tarafından görevden alınabilmesi gerektiği savunulur[4] . Konkordato komiserinin atanmasına ilişkin kararın bir çekişmesiz yargı işi olması nedeniyle asliye ticaret mahkemesi, komiser atamasına ilişkin kararını geri alabilir.
Konkordato komiserinin geçici mühlet aşamasındaki başlıca görevleri, ön projenin makul ve gerçekleştirilebilir olup olmadığını incelemek ve borçlunun işlemlerini denetleyerek malvarlığının eksilmesine engel olmaktır. Mahkemenin işin niteliğine göre konkordato komiserine daha ayrıntılı görevler vermesi de mümkündür. Bunun yanı sıra, konkordato komiserinin geçici mühlet sürecindeki gelişmelere ilişkin mahkemeye raporlama yapması gerekir. Geçici mühlet sırasında ön projenin başarıya ulaşamayacağının belli olması halinde, komiserin mahkemeyi bu konuda bilgilendirmek için mühlet süresinin sonuna kadar beklemesi doğru olmaz[5] .
Kesin Mühlet Sırasında Konkordato Komiserinin Görevleri
Geçici mühlet sırasında konkordato komiseri atanmasının zorunlu olduğunu yukarıda belirtmiştik. Kesin mühlet hakkında bir karar verilebilmesi için yapılacak duruşma öncesinde geçici komiser yazılı raporunu sunar ve mahkemece gerekli görülürse, beyanı alınmak üzere duruşmada hazır bulunur.
Konkordatonun başarıya ulaşmasının mümkün olduğunun anlaşılması hâlinde borçluya bir yıllık kesin mühlet verilir. Bu kararla birlikte mahkeme, yeni bir görevlendirme yapılmasını gerektiren bir durum olmadığı takdirde geçici komiser veya komiserlerin görevine devam etmesine karar verir ve dosyayı komisere tevdi eder. Mahkeme alacaklılar kurulunu oluştururken komiserin de görüşünü alır. Alacaklılar kurulu her ay en az bir kere toplanır ve hazır bulunanların oy çokluğuyla karar alır. Komiser, alacaklılar kurulu toplantılarında hazır bulunarak alınan kararları tutanağa bağlar.
Kesin mühlet aşamasında da komiser atanmasına ilişkin mahkeme kararına karşı kanun yolu kapalıdır. Diğer taraftan, komiserin işlemlerine ilişkin olarak şikâyet yoluna gidilmesi mümkündür. Bunun yanı sıra, komiserin kesin mühlet içindeki işlemleri alacaklılar kurulunun denetimine tabidir. Alacaklılar kurulunun zorunlu bir organ olmaması nedeniyle, alacaklılar kurulunun olmadığı konkordato süreçlerinde de hukuki dinlenilme hakkının korunması amacıyla mahkeme, alacaklıların komiserin işlemlerine ilişkin şikayetlerini dikkate almalıdır.
Kesin mühlet sırasında komiserin başlıca görevleri; borçlunun faaliyetlerine nezaret etmek (İİK m. 290/2/b), ilan yaparak alacaklıları alacaklarını bildirmeye davet etmek (İİK m.299), bildirilen alacakları inceleyerek bu konuda rapor hazırlamak (İİK m.290/2/a), ara raporlar hazırlayarak mahkemeyi bilgilendirmek (İİK m. 290/2/d), projeyi müzakere etmek için alacaklıları toplantıya çağırmak (İİK m. 301), alacaklılar kuruluna başkanlık yapmak ve kurula rapor sunmaktır (İİK m. 302/1). Ek olarak, konkordato komiseri borçlunun malvarlığının defterini tutmak ve malların kıymetini belirlemekle yükümlüdür. Bu şekilde konkordato teklifi ile borçlunun malvarlığının orantılı olup olmadığı tespit edilebilir. Bu süreçte, rehinli alacaklılardan alacağını rehinle karşılayamayanlar, alacak ve alacaklılar çoğunluğunun hesabında dikkate alınır. Ayrıca, güçlük arz eden özel durumlarda kesin mühlet, komiserin bu durumu açıklayan gerekçeli raporu ve talebi üzerine mahkemece altı aya kadar uzatılabilir. Borçlunun uzatma talebinde bulunması halinde ise komiserin de görüşü alınır.
Kesin mühlet ile birlikte borçlu, komiserin nezareti altında işlerine devam edebilir. Mühlet kararı verirken veya mühlet içinde mahkeme, bazı işlemlerin geçerli olarak ancak komiserin izni ile yapılmasına veya borçlunun yerine komiserin işletmenin faaliyetini devam ettirmesine de karar verebilir.
Komiserin borçlunun faaliyet alanına ilişkin uzmanlığının bulunması, komiserin borçlunun faaliyetlerine nezaret ederken borçlunun malvarlığının korunması ile borçluya hareket serbestisi tanınması arasında uygun bir denge bulabilmesini sağlar. Borçlunun faaliyet alanına hâkim bir komiser; hangi işlerin işletmenin olağan faaliyetlerine girip, hangilerinin olağanüstü nitelik taşıdığına ve izne/icazete tabi olmaksızın gerçekleştirilmesi halinde alacaklıların menfaatinin zarar görmesine neden olabileceğine isabetli olarak karar verebilir. Bu süreçte mahkemeye ve borçluya da önemli görevler düşmektedir. Borçlu, komiserin denetim görevini yerine getirebilmesi için ihtiyaç duyduğu tüm bilgileri komisere sağlamakla yükümlüdür. Komiser bu konuda borçluyu yönlendirebilir ve kendisine gerekli talimatları verebilir. Mahkemenin de hangi işlemlerin komiserin iznine tabi olacağını sürecin başında olabildiğince ayrıntılı bir şekilde belirlemesi üçüncü kişilerin hukuk güvenliğinin korunması açısından yararlı olabilir.
Borçlunun hangi işlemlerinin komiser onayına tabi olacağının isabetli olarak belirlenmesi, borçluya rutin işlemlerini gerçekleştirmek için hareket serbestisi tanır. Borçlunun bu hareket serbestisine sahip olması işletmenin faaliyetine kesintisiz olarak devam edebilmesi ve ticari hayatın gerektirdiği hızda işlem yapabilmesini sağlayarak konkordatonun borçlunun malvarlığını iyileştirme işlevini yerine getirmesinde etkili olur.
Bu süreçte komiser, malvarlığının korunması için gerekli görmesi halinde borçlunun hesaplarına bloke konulması, tasarruf yetkisinin kısıtlanması gibi ilave tedbirler de öngörebilir.
Borçlunun komiserin bağlayıcı talimatlarına aykırı olarak hareket etmesi halinde komiser mahkemeden konkordato mühletinin kaldırılmasını talep edebilir. Komiserin bu yöndeki talebine karşı borçlunun şikâyet yoluna başvurması mümkündür.
Konkordatonun Tasdiki Aşamasında Konkordato Komiserinin Görevleri
İİK m. 302(8) hükmü uyarınca, komiser alacaklılar için iltihak süresinin bitiminden itibaren en geç yedi gün içinde konkordatoya ilişkin bütün belgeleri, konkordato projesinin kabul edilip edilmediğine ve tasdikin uygun olup olmadığına dair gerekçeli raporu ile birlikte mahkemeye verir. Öğretide, konkordato komiserinin raporunu mahkemeye sunmasına ilişkin sürenin kesin olduğu ve komiserin süresi içinde mahkemeye başvurmaması halinde tasdik talebinin incelenmeden reddedileceği savunulmaktadır[6] . Raporunu konkordato mühleti içinde hazırlayıp mahkemeye sunmayan komiser, borçlunun bu nedenle uğradığı zarardan, genel hükümler çerçevesinde sorumlu olur[7]. Komiserin gerekçeli raporunu ve dosyayı tevdi alan mahkeme, konkordato hakkında karar vermek üzere yargılamaya başlar. Mahkeme, komiseri dinledikten sonra kısa bir zamanda ve herhâlde kesin mühlet içinde kararını vermek zorundadır.
Tasdik başvurusunda konkordato komiseri, konkordato sürecini ve borçlunun malvarlığındaki değişimi en başından itibaren özetleyen bir rapor hazırlamalıdır. Bu raporda komiser İİK m. 305 kapsamında öngörülen tasdik koşullarının mevcut olup olmadığını inceler.
Sonuç
2018 yılında yürürlüğe giren değişiklikler ile sermaye şirketleri ile kooperatiflere borçlarını yapılandırma imkânı veren konkordato müessesesinde, komiserlerin çok önem arz eden görev ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu nedenle komiserlerin nitelikleri, görev ve yükümlülükleri hem İİK’da hem de Yönetmelik’te detaylıca düzenlenmiştir.
Konkordato komiseri konkordato sürecinde borçlu, alacaklılar ve mahkeme arasında bir köprü görevi görür ve sürecin her aşamasında denetim ve bilgilendirme faaliyetleri yürütür. Geçici ve kesin mühlet içerisinde borçlu, komisere tâbi olacak şekilde hareket eder. Özellikle komiserin borçlunun faaliyetlerine nezaret etme görevini etkin bir şekilde yerine getirmesi borçlunun ve alacaklıların menfaatlerinin korunmasını, tüm işlemlerin ve ödemelerin denetlenebilmesini sağlar.
- Altay, Sümer; Eskiocak, Ali:7101 Sayılı Kanun’la Yapılan Düzenlemelerin Işığında Konkordato ve Yeniden Yapılanma Hukuku, 4. Bası, İstanbul 2018, s.142.
- Konkordato Komiserinin Niteliklerine ve Alacaklılar Kurulunun Zorunlu Olarak Oluşturulmasına Dair Yönetmelik m.4/1/c: “En az dört yıllık lisans eğitimi veren fakültelerden veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurtiçindeki veya yurtdışındaki öğretim kurumlarından mezun olmak ve beş yıldan az olmamak üzere mesleki tecrübeye sahip bulunmak”.
- Pekcanıtez, Hakan; Erdönmez, Güray: 7101 Sayılı Kanun Çerçevesinde Konkordato, İstanbul 2018, s. 37.
- Pekcanıtez; Erdönmez, s.39.
- Pekcanıtez; Erdönmez, s.40.
- Pekcanıtez; Erdönmez, s. 119.
- Altay; Eskiocak, 143.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Genel anlamda konkordato, takip hukuku çerçevesinde düzenlenmiş bir tür kalan borçtan kurtulma usulüdür.Borçlarını vadesi geldiği hâlde ödeyemeyen borçlunun, belli bir zaman dilimi içerisindeki bütün borçlarının alacaklılar tarafından kanunda gösterilen nitelikli çoğunlukla kabul edilmesi ve yetkili mahkemenin...
Kamuoyunda 7. Yargı Paketi olarak bilinen, bir nevi “torba yasa” olan 7445 sayılı “İcra ve İflas Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 05.04.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Kanun, adından da anlaşılacağı üzere, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda (“İİK”) çok sayıda...
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda (“İİK”) 285 vd. maddelerinde düzenlenen konkordato kurumu ile borçlarını vadesi geldiği halde ödeyemeyen veya ödeyememe tehlikesi altında olan borçlular için iflas öncesinde borçlarını yeniden yapılandırma ve iflas riskini bertaraf etme imkânı getirilmiştir. 2018 yılında...
31994 sayılı ve 25.10.2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan, Anayasa Mahkemesi’nin 14.09.2022 tarihli kararı (“AYM Kararı”), başvurucuların istinaf taleplerine ilişkin istinaf başvuru süresinin kararın tefhiminden itibaren başlamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal edip etmediğini incelemektedir...
Kamuoyu nezdinde “5. Yargı Paketi” olarak isimlendirilen ve 30.11.2021 tarihli, 31675 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile, başta 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu olmak üzere muhtelif kanunlarda...
