Sermaye Piyasaları ve Sürdürülebilirlik
Giriş
1987 yılında Birleşmiş Milletler Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu tarafından “Ortak Geleceğimiz” (Our Common Future)[1] başlıklı bir rapor yayımlandı. Raporda küresel çevre problemlerinin sebeplerine dikkat çekilirken sürdürülebilirlik kavramı “bugünün ihtiyaçlarının, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama becerisinden ödün vermeden karşılanması” olarak tanımlandı.
Sürdürülebilirlik, şirketleri ve sermaye piyasalarını dönüştürücü bir güç olarak şekillendiriyor. Sermaye piyasaları, artık yalnızca doğrudan finansal kazancı değil aynı zamanda sosyal ve çevresel etkileri de dikkate alan bir yaklaşıma evriliyor. Sermaye piyasalarında sürdürülebilirlik dönüşümünün yansıması olarak çevresel, sosyal ve kurumsal yönetişim kriterlerinin önemi giderek artıyor. Yatırımcılar ve diğer sermaye piyasası oyuncuları artık değerlendirmede bulunurken yalnızca finansal performansa değil, şirketlerin çevresel etkilerine, toplumsal katkılarına ve etik yönetişim uygulamalarına da dikkat ediyor. Bu durum, çevresel, sosyal ve kurumsal yönetişim kriterlerinin yatırım kararlarında önemli bir rol oynamasına yol açıyor.
Sürdürülebilirlik konusunun şirketlere etkisi bu şirketlerin yürüttükleri projelere ve bu projelerin finansmanına da yansıyor. Bu kapsamda yeşil finansman, çevre dostu projeleri finanse etmeye yönelik yenilikçi bir yaklaşım sunuyor. Yeşil tahviller, şirketler tarafından özellikle çevre ve enerji verimliliği projelerine yatırım yapmayı amaçlayan yatırımcıları çekmek amacıyla kullanılıyor.
Sürdürülebilirliğe İlişkin Bazı Sermaye Piyasası Hukuku Düzenlemeleri
Sürdürülebilirlik konusunda uluslararası gelişmeler, konferanslar ve kararlar doğrultusunda sermaye piyasaları düzenlemelerinde de değişiklikler olmuş, yeni uygulamalar getirilmiştir.
Kurumsal Yönetim Tebliği ve Sürdürülebilirlik İlkeleri
Sermaye Piyasası Kurulu’nun II-17.1 sayılı Kurumsal Yönetim Tebliği (“Kurumsal Yönetim Tebliği”) ekinde yer alan Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde sürdürülebilirlik konusunda“(…) yıllık faaliyet raporlarında (…) çalışanların sosyal hakları ile (...) çevresel sonuç doğuran şirket faaliyetlerine ilişkin kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri hakkında bilgiye yer verilir”; “Şirket sosyal sorumluluklarına karşı duyarlı olur; çevreye, tüketiciye, kamu sağlığına ilişkin düzenlemeler ile etik kurallara uyar.” gibi genel düzenlemelere yer veriliyor. Bu düzenlemeler Kurumsal Yönetim Tebliği m. 5 uyarınca ortaklıkların uymakla yükümlü olduğu ilkeler arasında sayılmıyor.
Kurumsal Yönetim Tebliği’nde 02.10.2020’de yapılan değişiklikler[2] ile sürdürülebilirlik ilkeleri sermaye piyasası mevzuatında yerini aldı. Sürdürülebilirlik ilkelerinin uygulanması zorunlu olmamakla birlikte payları halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan ortaklıklar[3] sürdürülebilirlik ilkeleri ile uyumun sağlayıp sağlamadıklarını “uy ya da açıkla” prensibi doğrultusunda kamuya açıklar. Sürdürülebilirlik ilkelerinin uygulanıp uygulanmaması hakkındaki gerekçeli açıklamaya ve uymama halinde çevresel ve sosyal risk yönetiminde meydana gelen etkilere ilişkin açıklamaya yıllık faaliyet raporlarında yer verilir.
Sermaye Piyasası Kurulu, Kurumsal Yönetim Tebliği’ndeki değişikliklere paralel olarak Sürdürülebilirlik İlkesi Uyum Çerçevesi ile Sürdürülebilirlik İlkeleri rapor örneğini yayımladı. Sürdürülebilirlik İlkesi Uyum Çerçevesi’nde sürdürülebilirlik ilkeleri çevresel, sosyal ve kurumsal yönetim ilkeleri başlıkları altıda incelenir. Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi’nde ortaklıkların çevresel, sosyal ve kurumsal yönetim konularında iç politikalar, stratejiler ve hedeflerin oluşturulması öngörülür. Sorumlu komitelerin ve kilit performans göstergelerinin belirlenmesi suretiyle bu politikalar, stratejiler ve hedefler uygulanır ve izlenir. Yapılacak raporlamada şeffaflık ve güvenilirliğe dikkat çekilir.
BIST Sürdürülebilirlik Endeksi
Borsa İstanbul şirketleri arasında sürdürülebilirlik konusunda farkındalığın artırılması; yatırımcılara şirketlerin sürdürülebilirlik politikaları, projeleri ve hedeflerine ilişkin bilginin sunulması amacıyla sürdürülebilirlik performansı yüksek şirketlerin yer aldığı BIST Sürdürülebilirlik Endeksi oluşturulmuştur. Bu sayede sürdürülebilirlik performansı yüksek olan şirketler bu yönüyle ön plana çıkan şirketlere yatırım yapmak isteyen yatırımcılar tarafından daha kolay tespit edilebilir hale getirilmiştir.
Endekste yer alacak şirketlerin belirlenmesinde Refinitv Enformasyon Limited Şirketi’nin yaptığı sürdürülebilirlik değerleme sonuçları kullanılır. Değerlemelerde kamuya açık bilgiler dikkate alınır.
Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası, Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi
Sermaye Piyasası Kurulu’nun i-SPK 128.18 sayılı ilke kararı ile Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası, Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi (“Yeşil Borçlanma Araçları Rehberi”) kabul edilmiştir. Yeşil Borçlanma Araçları Rehberi Uluslararası Sermaye Piyasaları Derneği, (ICMA) Yeşil Tahvil İlkeleri esas alınarak hazırlanmıştır.
Yeşil Borçlanma Araçları Rehberi’nde yeşil borçlanma araçları: “Rehber’in dört temel bileşeni ile çerçevelenen, ihracından elde edilecek fonun münhasıran elverişli yeşil proje tanımına uygun yeni ve/veya mevcut yeşil projelerin kısmen ya da tamamen finansmanı veya yeniden finansmanında kullanılacak olan borsada işlem gören veya görmeyen her türlü borçlanma araçları” olarak; yeşil proje ise “iklim değişikliği etkilerinin azaltılması, iklim değişikliğine uyum, doğal kaynakların korunması, biyoçeşitliliğin korunması, kirliliğin önlemesi ve kontrolü gibi çevresel amaçlara katkı sağlayan proje” olarak tanımlanır. Rehber uyarınca yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fon yeşil projeler için kullanılmalıdır.
Yeşil borçlanma aracı ihraççısının çerçeve belgesinde, öngörülen yeşil projenin uluslararası taahhütlerle ilişkisine; yeşil projenin çevresel katkısının gösterilmesi amacıyla kullanılan ölçütlere; olası çevresel ve sosyal risklerin tespiti ve yönetimi için yapılanlara; yeşil borçlanma aracından elde edilen fonun yeşil projede kullanımı için öngörülen süreye; fonun kullanılmamış kısmının yeşil projeye tahsis edilmesine kadar nasıl yönetileceğine ilişkin bilgi sağlanır. Çerçeve belgesinin Yeşil Borçlanma Araçları Rehberi ile uyumlu olduğu ikinci taraf görüşü ile değerlendirilmelidir.
Yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fon, her bir ihraç bazında ya da birden fazla yeşil borçlanma aracı için toplulaştırılarak portföy yaklaşımı ile yönetilebilir. Fon kullanımına dair bilgilerin yer aldığı fon kullanım raporu ile çevresel etkilere ilişkin etki raporu yılda bir defa ihraççının internet sitesinde ve ihraççı KAP üyesi ise KAP’ta kamuya açıklanır.
Sonuç
Türk mevzuatında sürdürülebilirlik konusunda şirketlere önemli ölçüde yükümlülükler getiren değişiklikler henüz yapılmamıştır. Ancak özellikle öngörülen kamuya açıklama yükümlülükleri ile şirketler sürdürülebilirlik konusunda adım atmaya teşvik edilmektedir.
- Brundtlan, G, Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, United Nations General Assembly Document, 1987.
- 02.10.2020 tarihli ve 31262 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17/1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (II-17.1.a)
- Kurumsal Yönetim Tebliği m. 5/5 uyarınca, payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıklar; payları Ulusal Pazar, İkinci Ulusal Pazar veya Kurumsal Ürünler Pazarı dışındaki diğer pazar, piyasa veya platformlarında işlem gören ortaklıklar; paylarının ilk defa halka arz edilmesi ve/veya borsada işlem görmeye başlaması için Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuran ortaklıklardan; payları Ulusal Pazar, İkinci Ulusal Pazar veya Kurumsal Ürünler Pazarı dışındaki diğer pazar, piyasa veya platformlarında işlem görecek olanlar ile 32 sayılı Karara göre dışarıda yerleşik sayılan ortaklıklar bu düzenlemeden istisnadır.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Günümüzde ticaret şirketleri amaç yönünden bir gelişim ve değişim içerisindedir. Şirketlerin asıl amacının kâr etmek olduğu kuşkusuzdur. Ancak şirketler bu amaca ulaşırken hem çevre hem de toplum üzerindeki etkilerini göz ardı etmemeli ve çevreye, gelecek kuşaklara ve topluma karşı sorumlu davranmalıdır...
Okumakta olduğunuz bu makale, Erdem & Erdem Exlibris ile çok daha sürdürülebilir bir platforma kavuşmuşken Avrupa Birliği’nin menkul kıymetler piyasaları düzenleyicisi olan Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi de (“ESMA”) sürdürülebilirliğe katkıda bulunan bir çalışma yayımladı. 2023-2028 stratejisi...