62 HUKUK POSTASI 2021 alacaklar, talimatın yerine getirilmesi için yapılan masraflar ve navlun sözleşmesinin müspet ihlâlinden doğan tazminat alacakları dahildir.1 Kural olarak hapis hakkı, sadece üzerinde hapis hakkı kullanılan eşyanın taşındığı yolculuktan doğan alacakları teminat altına alır. TTKm.1200 uyarınca, gönderilen tarafından eşyanın teslimi talep edilene kadar, taşıyanın navlun sözleşmesinden doğan alacaklarının borçlusu taşıtandır. Üçüncü kişi konumunda olan gönderilen, ancak teslimi talep ettiğinde navlun sözleşmesinden doğan borç ilişkisine dahil olur. Bu kapsamda, üçüncü kişi konumunda olan gönderilene karşı hapis hakkının kullanılabilmesi için, gönderilenin eşyanın teslimini talep etmesi şarttır. Hapis hakkının ortaya çıkması için taşıyanın alacağının muaccel olması gerekir. Muaccel olmayan alacaklar bakımından taşıyanın yük üzerinde hapis hakkı yoktur. Bunun istisnası, TMK m. 952 uyarınca borçlunun aciz halinde bulunmasıdır. Borçlunun aciz halinde olması durumunda, taşıyanın alacağı henüz muaccel olmasa bile, taşıyan yük üzerinde hapis hakkını kullanabilir. Hapis Hakkının Kullanılması Öğretide, hapis hakkının eşya üzerinde sadece alacağı temin etmeye yetecek şekilde, ölçülü (orantılı) olarak kullanılması gerektiği kabul edilir. Bu genel kabul, taşıyanın hapis hakkı bakımından TTK’da ayrıca hüküm altına alınmıştır. TTK m. 1201 (3) uyarınca, hapis hakkı ancak alacağı teminata alacak miktardaki eşya üzerinde kullanılabilir. Bununla birlikte, bu hakkın ölçülü olarak kullanılabilmesi için eşyanın bölünebilir nitelikte olması gerekir. Hapis hakkının icrası bakımından, taşıyan hapis hakkını kullanarak eşyayı sahibine teslim etmekten kaçınabilir. Eşyanın teslimi talep edildiğinde, taşıyan teslimi talep edene karşı bu hakkını kullandığını bildirecektir. Eşya üzerinde doğan hapis hakkı, teminat altına alınan alacaktan ayrı ve bağımsız olarak yargılama veya icra konusu yapılamaz. Hapis hakkının paraya çevrilmesinde, “defter tutularak paraya çevirme” usu1 Ülgener, Fehmi: Çarter Sözleşmeleri I, Genel Hükümler ve Sefer Çarteri Sözleşmesi, 2. Bası, İstanbul 2017, s. 405.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUzNjE=